Regulacje wojskowe generała porucznika Stiepana Rżewskiego z połowy lat 70. XVIII wieku dla Legionu Petersburskiego (Sankt Petersburskiego) — nowej jednostki taktycznej armii rosyjskiej
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.11402Słowa kluczowe:
armia rosyjska, generał porucznik Stiepan Rżewski, kawaleria, Legion Petersburski (Sankt Petersburski), piechota, regulaminy i instrukcje wojskowe, XVIII wiekAbstrakt
Artykuł został poświęcony regulacjom wojskowym obowiązującym w połowie lat 70. XVIII wieku w nowej jednostce taktycznej armii rosyjskiej — Legionie Petersburskim (Sankt Petersburskim). Autorem owych dokumentów był jeden z zasłużonych dowódców carskich — generał porucznik Stiepan Rżewski. Instrukcje, wykazy osobowe i rozkazy opracowane przez wodza na potrzeby utworzonej podczas wojny rosyjsko-tureckiej 1768–1774 niewielkiej, kombinowanej jednostki taktycznej, składającej się z oddziałów piechoty, kawalerii i artylerii, stanowią niezwykle interesujący przykład formowania się rosyjskiego ustawodawstwa wojskowego doby panowania carowej Katarzyny II (1762–1796). Zawarte w nich treści przybliżają skład osobowy i wewnętrzny podział jednostki, a także tak istotne kwestie, jak szkolenie żołnierzy piechoty i kawalerii czy sprawowanie wart w obozie. Pomimo że Legion Petersburski funkcjonował zaledwie sześć lat, po czym decyzją władz rosyjskich został rozwiązany (1775), to dotyczącego jego żołnierzy instrukcje, wykazy osobowe i rozkazy opracowane przez generała porucznika Stiepana Rżewskiego stały się swoistym wzornikiem dla pozostałych ówczesnych, a także późniejszych rosyjskich teoretyków wojskowości zaangażowanych w proces opracowywania kolejnych regulacji wojskowych (instrukcji, regulaminów itp.) na potrzeby wojsk różnych rodzajów broni całej armii carskiej.
Bibliografia
Aksan V. H., Wojny Osmanów 1700–1870. Oblężone imperium, tłum. M. Młynarz, Oświęcim 2019.
Serczyk W. A., Katarzyna II, Wrocław 2010.
Бескровный Л. Г., Русская армия и флот в XVIII веке (Очерки), Москва 1958. [Beskrovnyj L. G., Russkaâ armiâ i flot v XVIII veke (Očerki)].
Бутурлин Д. П., Картина войн России с Турцей в царствования императрицы Екатерины II и императора Александра I, cz. 1, Санкт-Петербург 1829. [Buturlin D. P., Kartina vojn Rossii s Turcej v carstvovaniâ imperatricy Ekateriny II i imperatora Aleksandra I, cz. 1, Sankt-Peterburg 1829].
Военная энциклопедия, под ред. К. И. Величко, В. Ф. Новицкий, А. В. фон Шварц, В. А. Апушкин, Г. К. фон Шульц, t. 14, Санкт-Петербург 1914. [Voennaâ ènciklopediâ, pod red. K. I. Veličko, V. F. Novickij, A. V. fon Švarc, V. A. Apuškin, G. K. fon Šulʹc, t. 14, Sankt-Peterburg 1914].
Гуревич М. М., Люблинский В. С., Издания Санктпетербургского легиона, w: Материалы и сообщения по Фондам отдела рукописной и редкой книги Библиотеки Акалемии наук СССР, отв. ред. А. И. Копанев, Москва–Ленинград 1966, с. 51–59. [Gurevič M. M., Lûblinskij V. S., Izdaniâ Sanktpeterburgskogo legiona, w: Materialy i soobŝeniâ po Fondam otdela rukopisnoj i redkoj knigi Biblioteki Akalemii nauk SSSR, otv. red. A. I. Kopanev, Moskva–Leningrad 1966, s. 51–59].
Законодательство императора Петра III: 1761–1762 годы. Законодательство императрицы Екатерины II: 1762–1782 годы, составитель и автор вступительных статей В. А. Томсинов, Москва 2011. [Zakonodatelʹstvo imperatora Petra III: 1761–1762 gody. Zakonodatelʹstvo imperatricy Ekateriny II: 1762–1782 gody, sostavitelʹ i avtor vstupitelʹnyh statej V. A. Tomsinov, Moskva 2011].
Историческое описание одежды и вооружения Российских войск, с рисунками, под ред. А. В. Висковатова, cz. 5, Санкт-Петербург 1844. [Istoričeskoe opisanie odeždy i vooruženiâ Rossijskih vojsk, s risunkami, pod red. A. V. Viskovatova, cz. 5, Sankt-Peterburg 1844].
История России по годам. 1800, https://vgd.ru/HISTORY/a800.htm (10.06.2024). [Istoriâ Rossii po godam. 1800, https://vgd.ru/HISTORY/a800.htm (10.06.2024)].
Краткая история 7-го пехотного ревельского полка. С 1775–1883 год, Брест-Литовск 1903. [Kratkaâ istoriâ 7-go pehotnogo revelʹskogo polka. S 1775–1883 god, Brest-Litovsk 1903].
Кротов П. А., Акишин М. О., Вице-адмирал Н. А. Сенявин (1681–1738), Санкт-Петербург 2022. [Krotov P. A., Akišin M. O., Vice-admiral N. A. Senâvin (1681–1738), Sankt-Peterburg 2022].
Лаппо-Данилевский А., Очерк внутренней политики императрицы Екатерины II, Санкт-Петербург 1898. [Lappo-Danilevskij A., Očerk vnutrennej politiki imperatricy Ekateriny II, Sankt-Peterburg 1898].
Описание пехотного полкового строю, разделенного в три части со всеми нужными к тому примечаниями 1755 году, Санкт-Петербург 1755. [Opisanie pehotnogo polkovogo stroû, razdelennogo v tri časti so vsemi nužnymi k tomu primečaniâmi 1755 godu, Sankt-Peterburg 1755].
Петров А. Н., Война России с Турцией и Польскими конфедератами 1769–1774 год, t. 1–5, Санкт-Петербург 1866–1874. [Petrov A. N., Vojna Rossii s Turciej i Polʹskimi konfederatami 1769–1774 god, t. 1–5, Sankt-Peterburg 1866–1874].
Пехотный строевый устав, cz. 1–3, Санкт-Петербург 1763. [Pehotnyj stroevyj ustav, cz. 1–3, Sankt-Peterburg 1763].
Подушкин Н. А., Прошлое Кинбурских драгун (1788–1796) — (1798–1898), Ковель 1898. [Poduškin N. A., Prošloe Kinburskih dragun (1788–1796) — (1798–1898), Kovelʹ 1898.].
Полное собрание законов Российской Империи, t. 4, Санкт-Петербург 1830. [Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj Imperii, t. 4, Sankt-Peterburg 1830].
Полное собрание законов Российской Империи, t. 14, Санкт-Петербург 1830. [Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj Imperii, t. 14, Sankt-Peterburg 1830].
Полное собрание законов Российской Империи, t. 16, Санкт-Петербург 1830. [Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj Imperii, t. 16, Sankt-Peterburg 1830].
Полное собрание законов Российской Империи, t. 20, Санкт-Петербург 1830. [Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj Imperii, t. 20, Sankt-Peterburg 1830].
Полное собрание законов Российской Империи, t. 43, cz. 1, Санкт-Петербург 1830. [Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj Imperii, t. 43, Sankt-Peterburg 1830].
Преснухин М., «Отверзши себе путь штыками...». Оборона Ялты в 1774 году, „Родина” 7 (2024), s. 139–142. [Presnuhin M., «Otverzši sebe putʹ štykami...». Oborona Âlty v 1774 godu, „Rodina” 7 (2024), s. 139–142].
Ржевский, Владимир Матвеевич, w: Русский биографический словарь, t. [16], Санкт-Петербург 1913, s. 154. [Rževskij, Vladimir Matveevič, w: Russkij biografičeskij slovarʹ, t. [16], Sankt-Peterburg 1913, s. 154].
Ржевский, Павел Матвеевич, w: Русский биографический словарь, t. [16], Санкт-Петербург 1913, s. 163. [Rževskij, Pavel Matveevič, w: Russkij biografičeskij slovarʹ, t. [16], Sankt-Peterburg 1913, s. 163].
Ржевский, Степан Матвеевич, w: Русский биографический словарь, t. [16], Санкт-Петербург 1913, s. 164–165. [Rževskij, Stepan Matveevič, w: Russkij biografičeskij slovarʹ, t. [16], Sankt-Peterburg 1913, s. 164–165].
Ржевский С. М., Именнои список петербурского легиона всем состоящим ныне штаб и обер афицерам..., [б.м.; печатано при С:П: легионе] [1774 lub 1775] . [Rževskij S. M., Imennoi spisok peterburskogo legiona vsem sostoâŝim nyne štab i ober aficeram..., [b.m.; pečatano pri S:P: legione] [1774 lub 1775]].
[Ржевский С. М.], Именнои список петербурского легиона всем состоящим ныне штаб и обер афицерам [!] как в легионном и унтер штабах так и в частях обертающимся [!]: Сочинен 1775 года марта в 10 день, [б.м.; печатано при С:П: легионе] [1775], https://www.prlib.ru/item/706863 (10.06.2024). [[Rževskij S. M.], Imennoi spisok peterburskogo legiona vsem sostoâŝim nyne štab i ober aficeram [!] kak v legionnom i unter štabah tak i v častâh obertaûŝimsâ [!]: Sočinen 1775 goda marta v 10 denʹ, [b.m.; pečatano pri S:P: legione] [1775], https://www.prlib.ru/item/706863 (10.06.2024)].
Ржевский С. М., Наставление каким образом в будущем лагере производить ученье как в пехоте так и в кавалерии С:П: легиона дано в 24 де: апреля 1774 года, [б.м.; печатано при С:П: легионе] [1774]. [Rževskij S. M., Nastavlenie kakim obrazom v buduŝem lagere proizvoditʹ učenʹe kak v pehote tak i v kavalerii S:P: legiona dano v 24 de: aprelâ 1774 goda, [b.m.; pečatano pri S:P: legione] [1774]].
Ржевский С. М., О русской армии во вторую половину Екатерининского царствования. Совершенная записка генерала-поручика С. М. Ржевского, „Русский архив” 3 (1879), s. 357–362. [Rževskij S. M., O russkoj armii vo vtoruû polovinu Ekaterininskogo carstvovaniâ. Soveršennaâ zapiska generala-poručika S. M. Rževskogo, „Russkij arhiv” 3 (1879), s. 357–362].
Ржевский С. М., Обряд хождения и принятия рундов в лагере, печатан при С: П: легионе, [1774], Российская национальная библиотека, Русский книжный фонд, шифр хранения 18.320.5.81-1, https://kp.rusneb.ru/item/reader/obryad-hozhdeniya-iprinyatiya-rundov-vlagere-obryad-hozhdeniya-i-prinyatiya-rundov-v-lagere (10.06.2024). [Rževskij S. M., Obrâd hoždeniâ i prinâtiâ rundov v lagere, pečatan pri S: P: legione, [1774], Rossijskaâ nacionalʹnaâ biblioteka, Russkij knižnyj fond, šifr hraneniâ 18.320.5.81-1, https://kp.rusneb.ru/item/reader/obryad-hozhdeniya-iprinyatiya-rundov-vlagere-obryad-hozhdeniya-i-prinyatiya-rundov-v-lagere (10.06.2024)].
Ржевский С. М., Обряд хождения и принятия рундов влагере, [б.м.; печатано при С:П: легионе] [1774]. [Rževskij S. M., Obrâd hoždeniâ i prinâtiâ rundov vlagere, [b.m.; pečatano pri S:P: legione] [1774]].
Ржевский С. М., Приказ 28 апреля 1775 году, [б.м.; печатано при С:П: легионе] [1775]. [Rževskij S. M., Prikaz 28 aprelâ 1775 godu, [b.m.; pečatano pri S:P: legione] [1775]].
Ржевский С. М., Приказ 28 апреля 1775 году, Российская национальная библиотека, Русский книжный фонд, шифр хранения 18.320.5.85–2, s. [1–12], https://kp.rusneb.ru/item/reader/prikaz-28-aprelya-1775-godu (10.06.2024). [Rževskij S. M., Prikaz 28 aprelâ 1775 godu, Rossijskaâ nacionalʹnaâ biblioteka, Russkij knižnyj fond, šifr hraneniâ 18.320.5.85–2, s. [1–12], https://kp.rusneb.ru/item/reader/prikaz-28-aprelya-1775-godu (10.06.2024)].
Список Воинскому департаменту и находящимся в штате при Войске, в Полках, Гвардии, в Артиллерии, и при других должностях генералитету и штаб-офицерам, такожде Кавалерам Воинскаго ордена, и Старшинам в Нерегулярных Войсках. На 1776 год, Санкт-Петербург 1776. [Spisok Voinskomu departamentu i nahodâŝimsâ v štate pri Vojske, v Polkah, Gvardii, v Artillerii, i pri drugih dolžnostâh generalitetu i štab-oficeram, takožde Kavaleram Voinskago ordena, i Staršinam v Neregulârnyh Vojskah. Na 1776 god, Sankt-Peterburg 1776].
Строевой устав пехотного полка для Российской Императорской Армии, Санкт-Петербург 1762. [Stroevoj ustav pehotnogo polka dlâ Rossijskoj Imperatorskoj Armii, Sankt-Peterburg 1762].
Устав воинский о конной экзерциции, Санкт-Петербург 1763. [Ustav voinskij o konnoj èkzercicii, Sankt-Peterburg 1763].
Штат Московскаго легиона конфирмованной октября 3 дня 1769 года, [Санкт-Петербург 1769], Российская национальная библиотека, Русский книжный фонд, шифр хранения 38.52.1.33, https://kp.rusneb.ru/item/material/shtat-moskovskago-legiona (10.06.2024). [Štat Moskovskago legiona konfirmovannoj oktâbrâ 3 dnâ 1769 goda, [Sankt-Peterburg 1769], Rossijskaâ nacionalʹnaâ biblioteka, Russkij knižnyj fond, šifr hraneniâ 38.52.1.33, https://kp.rusneb.ru/item/material/shtat-moskovskago-legiona (10.06.2024)].
Экзерциция и учреждение строев и всяких церемониалов регулярной кавалерии 1755 году, Санкт-Петербург 1755. [Èkzerciciâ i učreždenie stroev i vsâkih ceremonialov regulârnoj kavalerii 1755 godu, Sankt-Peterburg 1755].
Энциклопедия военных и морских наук, сост. под гл. ред. Г. А. Леера, t. 4, Санкт-Петербург 1889. [Ènciklopediâ voennyh i morskih nauk, sost. pod gl. red. G. A. Leera, t. 4, Sankt-Peterburg 1889].
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Paweł Krokosz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
