King John Casimir’s privilege for the Malbork Jesuits in 1652
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.11101Keywords:
John Casimir Vasa, Malbork, Jesuit, residence, Blessed Virgin Mary Castle Church, privilegeAbstract
The Jesuits settled in Malbork in 1618. They ministered at the parish church of St John the Baptist until the outbreak of the Polish-Swedish war of 1626–1629 and the occupation of Malbork by the Swedes in 1626. When they returned to the city in 1636, they made efforts to obtain their own church. For the church was the centre of the Jesuits’ apostolic activities and an indispensable part of the Jesuit college they planned to open here. Fifteen years of efforts to acquire the Chapel of the Blessed Virgin Mary, which housed the miraculous image of the Virgin and Child, were unsuccessful. In 1652, however, they succeeded in obtaining a privilege from King John Casimir granting them the castle church of the Blessed Virgin Mary on the basis of the royal right of patronage. This privilege, preserved in a copy, has never been published before. It was of great importance to the Jesuit residence in Malbork, as obtaining their own temple allowed for the development of the institution and the eventual opening of Jesuit schools in the town and castle in the 1670s and 1680s. In this article, the author presents the circumstances under which the Jesuits succeeded in obtaining the document in question. The text is supplemented by an edition of the privilege.
References
Acta Tomiciana. Epistole. Legationes. Responsa. Actiones. Res Geste; Serenissimi Principis Sigismundi, Ejus Nominis Primi, Regis Polonie, Magni Ducis Lithuanie, Russie, Prussie, Masovie Domini. Quarum Primus Hic Tomus Est Continet A. D. 1507–1511, opr. S. Górski, Poznań 1852.
Catalogus Privilegiorum, Munimentorum variorum, ad Residentiam Mariaeburgensem spectantium, Conscriptus Anno 1717, Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie, sygn. Malbork 41.
Confirmatio Jurium et Privilegiorum Residentiae Mariaeburgensi Patrum Societatis Jesu servientium, Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie, sygn. Malbork 41.
Confirmatio Jurium et Privilegiorum Residentiae Mariaeburgensi Patrum Societatis Jesu servientium, Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie, sygn. Malbork 64.
Czyż A. S., Łowicz. Kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, Warszawa 2010.
Dzieje malborskiej rezydencji Towarzystwa Jezusowego 1647–1744. Z rękopisu H 11 Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie przełożył biskup Julian Wojtkowski, Olsztyn 2013.
Długokęcki W., Elita władzy miasta Malborka w średniowieczu, Malbork 2004.
Długokęcki W., Kaplica i wikaria Najświętszej Marii Panny na Bramie Przewozowej w Malborku w średniowieczu, „Studia z Dziejów Średniowiecza” 10 (2004): Mieszczanie, wasale, zakonnicy, s. 61–73.
Długokęcki W., Kult Najświętszej Marii Panny w mieście Malbork w średniowieczu, „Studia Elbląskie” 24 (2023), s. 19–29.
Historia Residentiae Mariaburgensis Ab Anno 1647, Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie, sygn. AB, H 11.
Jasiński J., Trzej historycy warmińscy drugiej połowy XIX wieku o dawnej tożsamości warmińskiej (Anton Eichorn, Franz Hipler, Karol Emilian Sieniawski), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2006 nr 4 (254), s. 513–542.
Jezuici w Malborku a życie religijne na terytorium diecezji pomezańskiej w okresie nowożytnym, red. J. Hochleitner, Malbork 2014.
Józefczyk M., Z dziejów religijnych Pomezanii w XVII wieku, t. 2: Źródła do dziejów XVII-wiecznej Pomezanii, Malbork 2013.
Jóźwiak S., Trupinda J., Organizacja życia na zamku krzyżackim w Malborku w czasach wielkich mistrzów 1309–1457, Malbork 2019.
Kopiczko A., Świątynie katolickie i duszpasterstwo w Malborku w latach 1525–1772, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2015 nr 1 (287), s. 35–59.
Kościół Najświętszej Marii Panny na Zamku Wysokim w Malborku. Dzieje, wystrój, konserwacja, red. J. Hochleitner, M. Mierzwiński, Malbork 2016.
Monumentalna figura Madonny na kościele NMP w Malborku. Konteksty historyczne, artystyczne i konserwatorskie, red. J. Hochleitner, Malbork 2015.
N. N., Kirchliche Altertümer von Marienburg (fortsetzung), „Pastoralblatt für die Diözese Ermland” 39 (1907) nr 8, s. 94–97.
Panfil R., August II Mocny, w: Regnum defendo ense et alis tego stricto. Malbork w Prusach Królewskich, t. 2: Katalog wystawy w Muzeum Zamkowym w Malborku, 18 września — 2 stycznia 2022, red. A. Dobry, R. Panfil, Malbork 2022, s. 318.
Panfil R., Dygnitarze, urzędnicy, duchowni i służba zamku malborskiego w latach 1552–1569 w świetle ksiąg rachunkowych administratorów, „Studia Zamkowe” 7 (2020), s. 53–94.
Panfil R., Jezuici w Malborku w XVII wieku, Malbork 2024.
Panfil R., Pierwsi jezuici w Malborku jako reprezentanci multietnicznego społeczeństwa Rzeczpospolitej Obojga Narodów, w: Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. 7, red. W. Walczak, K. Łopatecki, Białystok 2017, s. 243–295.
Panfil R., Próby fundacji kolegium jezuickiego w Malborku w XVII wieku, w: Odkrywamy polskość Malborka. W stulecie odzyskania niepodległości, red. J. Hochleitner, K. Polejowski, Malbork 2018, s. 55–71.
Panfil R., Starania Stanisława Kuklińskiego o przejęcie kościoła zamkowego w Malborku, „Echa Przeszłości” nr 18 (2017), s. 171–198.
Panfil R., Stosunki religijne w Malborku od początku reformacji do początku XVII wieku, „Studia Zamkowe” 5 (2018), s. 93–108.
Panfil R., Zamek królewski i rezydencja monarchów polskich w Malborku (1457–1772), w: Regnum defendo ense et alis tego stricto. Malbork w Prusach Królewskich, t. 1: Prusy Królewskie i Malbork w okresie staropolskim (1454–1772), red. R. Panfil, A. Dobry, Malbork 2021, s. 182–224.
Prace konserwatorskie w zespole kościoła NMP w Malborku. Próba podsumowania. Materiały z VIII Konferencji Naukowej z cyklu „Spotkania Malborskie im Macieja Kilarskiego”, red. W. Połom-Jakubowicz, J. Trupinda, Malbork 2022.
Rewitalizacja zespołu kościoła Najświętszej Marii Panny w Malborku, red. J. Hochleitner, Malbork 2016.
Tandecki J., Kopiński K., Edytorstwo źródeł historycznych, Warszawa 2014.
Wilhelmi S., Collectanea. Marienburg in schwerer Zeit, neu ed. von R. Zacharias, Frankfurt am Main 2006.
Wiśniewski J., Kościół (kaplica) Najświętszej Marii Panny na Zamku Wysokim w Malborku w strukturze kościelnej diecezji pomezańskiej, w: Rewitalizacja zespołu kościoła Najświętszej Marii Panny w Malborku, red. J. Hochleitner, Malbork 2016, s. 11–28.
Wójcik Z., Jan Kazimierz Waza, Wrocław–Warszawa–Kraków 1997.
Zawadzki W., Duchowieństwo katolickie oficjałatu pomezańskiego w latach 1525–1821, t. 1: Studium prozopograficzne, Elbląg 2009.
Zawadzki W., Zakony w Pomezanii w XVII–XIX wieku, Olsztyn–Elbląg 2013.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Rafał Panfil
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain the copyright and full publishing rights without restrictions, and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).
