O recepcji Williama Morrisa na ziemiach polskich
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.11302Słowa kluczowe:
Bractwo Prerafaelitów, literatura wieku XIX, prasa, przekład literacki, recepcja literaturyAbstrakt
Artykuł omawia drogi polskiej recepcji Williama Morrisa, brytyjskiego pisarza, tłumacza, projektanta i malarza w wieku XIX i XX. Postrzegano go jako poetę i artystę, którego poglądy uznawano za rewolucyjne. Morris był również opisywany jako artysta związany z Bractwem Prerafaelitów. Niektórzy polscy pisarze (Eliza Orzeszkowa, Maciej Wierzbiński) nawiązywali do niego w swoich powieściach. Autorka pokazuje dwa główne sposoby, w jakie polscy odbiorcy dowiadywali się o Morrisie — poprzez notki publikowane w czołowych dziennikach, tygodnikach i miesięcznikach oraz tłumaczenia.
Bibliografia
Bałabuch H., Bluźnierstwo czy walka polityczna? Dyskusja o wolności słowa wokół „Legend” Andrzeja Niemojowskiego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F” 62 (2006), s. 41–78.
Bąbiak G. P., Metropolia i zaścianek: w kręgu „Chimery” Zenona Przesmyckiego, Warszawa 2002.
Bąbiak G. P., Lucjan Rydel i piękna książka, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 19 (2019), s. 31–57.
Bibliografia zawartości „Życia” warszawskiego i krakowskiego, „Strumienia” oraz „Chimery”, oprac. G. P. Bąbiak, Warszawa 2000.
Bobrowska B., Prerafaelici, nazareńczycy i Greuze nad Wisłą (konteksty Arts and Crafts w „Argonautach” Elizy Orzeszkowej), w: Wiktorianie nad Tamizą i nad Wisłą, red. A. Budrewicz, E. Paczoska, Warszawa 2015, s. 261–274.
Cybulski A., Niemojewski-Dębicki: „Legendy”, „Ilustracja Polska” 20.12.1901, nr 14, s. 321–323.
Czerni K., Witraż „Apollo” Stanisława Wyspiańskiego dla Domu Lekarskiego w Krakowie, „Folia Historiae Atrium” 29 (1993), s. 121–149.
Dyboski R., William Morris jako poeta i prozaik, Kraków 1939.
Goldzamt E., William Morris a geneza społeczna architektury nowoczesnej, Warszawa 1967.
Gutowski B., Przestrzeń marzycieli. Miasto jako projekt utopijny, Warszawa 2007.
Hutnikiewicz A., Młoda Polska, Warszawa 1999.
J. L. [Jan Lemański], Powieść, „Chimera” 7 (1904) z. 20–21, s. 431–442.
Konczyński T., Więzienia sztuki, „Kurier Warszawski” 12.08.1906, nr 221, s. 1–3.
Kozłowski J., Proletariacka Młoda Polska, Warszawa 1986.
Kozłowski W. M., Idea etyczno-społeczna w ostatnich powieściach Orzeszkowej, Kraków 1902.
Kozłowski W. M., Wilhelm Morris, cz. 1, „Głos” 9.05.1898, nr 21, s. 489–491.
Kozłowski W. M., Wilhelm Morris, cz. 2, „Głos” 16.05.1898, nr 22, s. 511–513.
Kozłowski W. M., Wilhelm Morris, cz. 3, „Głos” 23.05.1898, nr 23, s. 530–535.
Krajewska W., Recepcja literatury angielskiej w Polsce w okresie modernizmu (1881–1918), Wrocław 1972.
Lange A., Robert Browning, „Życie” 21.06.1890, nr 25, s. 433–434.
Lange A., John Ruskin. Sztuka i natura, „Życie” 9.08.1890, nr 32, s. 556–558 [przedruk w:] Modernizm: spotkania, red. E. Paczoska, L. Magnone, Warszawa 2008, s. 241–254.
MacCarthy F., William Morris. A life for our time, New York 1995.
Matuszewski I., Słowacki i nowa sztuka. Twórczość Słowackiego w świetle poglądów estetyki nowoczesnej: studium krytyczno-porównawcze, Warszawa 1902.
Mitarski W., Estetyka książki, „Krytyka” 1 (1904) z. 6, s. 466–473.
Morris W., Brzask letni, Miłość za wszystko starczy — choćby się zapadał…, Miłość za wszystko starczy — ceń życie od nowa…, tłum. W. J. Kasiński, w: Poeci języka angielskiego, t. 2, wybór i opracowanie H. Krzeczkowski, J. S. Sito, J. Żuławski, Warszawa 1971, s. 651–659.
Morris W., Dla Tycjana, „Myśl Polska” 3 (1917) z. 4–5, s. 70–71.
Morris W., Kolęda, „Myśl Polska” 3 (1917) z. 4–5, s. 69–70.
Morris W., Las z światem, przeł. Ł. Nicpan, Warszawa 1992.
Morris W., Nauka królewska. Legenda, „Gazeta Robotnicza” 15.08.1891, nr 33, s. 2–3.
Morris W., Nauka królewska. Legenda (dokończenie), „Gazeta Robotnicza” 22.08.1891, nr 34, s. 2–3.
Morris W., Sztuka, jej troski i nadzieje. I. Sztuki niższe, Kraków 1902.
Morris W., The defence of Guenevere, The earthly paradise (fragmenty), w: An outline history of English literature in texts, t. 2: The Restoration, the Age of Reason, Romanticism, Victorian period, ed. L. Sikorska, Poznań 2007, s. 461–479.
Morris W., Wieści znikąd czyli epoka spoczynku. Kilka rozdziałów utopijnego romansu, przeł. W. Szukiewicz, Lwów 1902.
Morris W., Wieści znikąd: powieść utopijna, przeł. M. Kreczowska, Lwów 1902.
Mosakowski J., Treści apokryficzne w „Wysłańcu” Andrzeja Niemojewskiego, w: W kręgu apokryfów, red. E. Jakiel, J. Mosakowski, Gdańsk 2015, s. 161–183.
Niedziałkowska D., Dandyzm w „Dwóch biegunach” i „ Argonautach” Elizy Orzeszkowej, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 4 (2011), s. 101–120.
Orzeszkowa E., Argonauci, w: E. Orzeszkowa, Pisma zebrane, red. J. Krzyżanowski, t. 30, Warszawa 1950.
Piasecka A., The elements of jest and fear in „Sir Peter Harpdon’s end” by William Morris, w: Readings in 18th and 19th century British literature and culture, ed. by G. Bystydzieńska, E. Harris, Warszawa 2012, s. 391–405 (From Queen Anne to Queen Victoria, 3).
Podstawy kultury estetycznej. William Morris, Robert de la Sizeranne, Jan Rée, Lwów 1906.
Prażmowska T., Wiadomości literackie. Przegląd nowszych publikacji literatury angielskiej, „Kronika Rodzinna” 4 (1876) nr 12, s. 192.
Rabska Z., Apostoł piękna, „Biblioteka Warszawska” 4 (1911) nr 1, s. 501–510.
Styrna-Bartkowicz K., Ekologiczne kryteria analizy „miast idealnych” XIX i początku XX wieku, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury” 11 (1977), s. 131–145.
Szczerski A., Ruch odnowy rzemiosł we Lwowie około roku 1900 i jego brytyjskie inspiracje, „Przegląd Wschodni” 6 (2000) z. 2 (22), s. 401–410.
Szczerski A., The Arts and Crafts Movement in Poland: in search of a national utopia, „CENTROPA. A Journal of Central European vArchitecture and Related Arts” 4 (2004) no. 3, s. 201–217.
Szczerski A., Uwagi o recepcji twórczości prerafaelitów w Europie Środkowej około roku 1900, w: Ars Graeca — Ars Latina. Studia dedykowane Profesor Annie Różyckiej-Bryzek, red. W. Bulsza, L. Sadko, Kraków 2001, s. 441–460.
Szczerski A., Wzorce tożsamości: recepcja sztuki brytyjskiej w Europie Środkowej około roku 1900, Kraków 2002.
Szekspir W., Hamlet, królewic duński. Dramat w pięciu aktach W. Szekspira, tłum. K. Ostrowski, Lwów 1870.
T. C., Korespondencja z Londynu, „Tygodnik Mód i Powieści” 31.03.1877, nr 13, s. 150–151.
Thompson P., The work of William Morris, Oxford 1991.
Tredecim [Z. Przesmycki], Glossy. Wieści znikąd — przez Williama Morrisa, „Chimera” 7 (1904) z. 20–21, s. 436.
Trepka M. E., Estetyzm w Anglii. Kartka z dziejów współczesnej cywilizacji, „Ateneum” 2 (1884) z. 2, s. 223–240.
Trepka M. E., Prerafaelici angielscy, „Ateneum” 3 (1895) z. 1, s. 105–126.
N. T. [Trepka M. E.], Tennyson i poeci angielscy dzisiejsi, „Ateneum” 4 (1892) z. 3, s. 521–536.
Trepka M. E., William Morris i sztuka ozdobnicza w Anglii, „Ateneum” 1 (1897) z. 1, s. 126–142.
Wierzbiński M., Święty Fen. Powieść z życia ikraystów, cz. 3, „Gazeta Lwowska” 8.02.1911, nr 30, s. 1.
William Morris o architekturze i problemach społecznych: wybór pism społeczno-estetycznych, oprac. M. Piórowa, Warszawa 1967.
Winiarski L., William Morris, Warszawa 1900.
Wiszniowska M., Pierwszy okres recepcji Ruskina w Polsce (1881–1910), „Folia Societatis Scientiarum Lublinensis” 11 (1971), s. 11–18.
Wiszniowska M., Popularity against the odds: Ruskin and Zakopane, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Humanities and Social Sciences. English Studies” (1995) z. 5, s. 41–57.
Wiszniowska M., Z problemów estetyki Johna Ruskina. Próba reewaluacji, „Studia Estetyczne” 10 (1973), s. 351–366.
Wiśniewska I., Dramatyczny wysiłek. „Wóz Żargonanta” Elizy Orzeszkowej, w: E. Orzeszkowa, Wóz Żagornanta (nieukończony dramat), wstęp i opracowanie I. Wiśniewska, Warszawa 2012, s. 1–70.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Aleksandra Budrewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
