Kryteria oceny ekspertyzy psychologiczno-psychiatrycznej w kanonicznym procesie małżeńskim z tytułu niezdolności psychicznej
DOI:
https://doi.org/10.15633/acan.1818Słowa kluczowe:
procesy o stwierdzenie nieważności małżeństwa, niezdolność psychiczna, opinia biegłego, podstawy faktyczne i merytoryczno-argumentacyjne, chrześcijańska wizja osoby i małżeństwaAbstrakt
Opinia biegłego jest środkiem dowodowym niezwykle istotnym, szczególnie w tych rodzajach spraw, które dotyczą sfery psychicznej człowieka. Biegły, dzięki swojej kompetencji, jest w stanie określić nie tylko istnienie jakiejś choroby psychicznej czy też zaburzenia osobowości w danym podmiocie, ale również nakreślić dynamikę zachodzących procesów psychicznych oraz ich nasilenie. W kontekście prowadzonej sprawy o stwierdzenie nieważności małżeństwa jest to bardzo istotne, gdyż tylko poważna anomalia psychiczna, istniejąca w podmiocie zawierającym małżeństwo, ma ewentualny destrukcyjny wpływ na ważność konsensu, czyniąc osobę niezdolną do jego wyrażenia.Jest rzeczą oczywistą, że ekspertyza nie jest wyrokiem w sprawie i nie ona decyduje o stwierdzeniu nieważności zawartego małżeństwa. Do sędziego przynależy jej krytyczna ocena oraz określenie wartości dowodowej. Funkcja biegłego ma jedynie pomóc sędziemu w dotarciu do prawdy procesowej, a sędzia wydaje wyrok na podstawie całości materiału dowodowego, w tym opinii przedstawionej przez biegłego. Fundamentalną pozostaje zasada wolnej interpretacji ze strony sędziego, która pozostawia mu dominującą rolę w ocenie wartości, jaką opinia biegłego może mieć w tworzeniu pewności moralnej koniecznej do wydania sprawiedliwego wyroku. Choć sędzia nie musi kierować się wnioskami eksperckimi, to jednak ze względu na istotną ich wartość w rozpatrywaniu spraw z tytułu niezdolności psychicznej, byłoby to niewskazane, o ile opinia ta posiada odpowiednie podstawy faktyczne i merytoryczno-argumentacyjne oraz nie pozostaje w sprzeczności z chrześcijańską wizją osoby i małżeństwa.
Bibliografia
Arroba Conde M. J., Diritto processuale canonico, Roma 2001.
Arroba Conde M. J., La prova peritale e le problematiche processualistiche, [w:] L’incapacità di intendere e di volere nel diritto canonico (can. 1095 nn. 1–2), a cura di Arcisodalizio della Curia Romana, Città del Vaticano 2000, s. 383–410 (Studi Giuridici, 52).
Benedictus XVI, Allocutio ad Sacrae Romanae Rotae Tribunalis Praelatos, Auditores, Officiales et Advocatos coram admissos, 27.01.2007, AAS 99 (2007), s. 86–91.
Bianchi P., Le prove: a) dichiarazioni delle parti; b) presunzioni; c) perizie, [w:] I giudizi nella Chiesa. Il processo contenzioso e il processo matrimoniale, a cura di Gruppo italiano docenti di diritto canonico, Milano 1998, s. 77–108 (Quaderni della Mendola, 6).
Di Bernardo E., Accertamento razionale dei fatti nella fase probatoria, Roma 2002.
Gianesin B., Perizia e capacità consensuale nel matrimonio canonico, Padova 1989.
Grocholewski Z., Sędzia kościelny wobec ekspertyz neuropsychiatrycznych i psychologicznych, „Prawo Kanoniczne” 31 (1988) 3–4, s. 75–98.
Grzywacz J., Niektóre problemy postępowania dowodowego w procesie małżeńskim, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 34 (1987) 5, s. 23–39.
Gullo C., Gullo A., Prassi processuale nelle cause canoniche di nullità del matrimonio, Città del Vaticano 2005 (Studi Giuridici, 70).
Izzi C., Valutazione del fondamento antropologico della perizia. Studio sulla recente giurisprudenza rotale in tema d’incapacità consensuale, Roma 2004.
Joannes Paulus II, Allocutio ad Sacrae Romanae Rotae Tribunalis Praelatos, Auditores, Officiales et Advocatos coram admissos, 5.02.1987, AAS 79 (1987), s. 1453–1459.
Joannes Paulus II, Allocutio ad Sacrae Romanae Rotae Tribunalis Praelatos, Auditores, Officiales et Advocatos coram admissos, 25.01.1988, AAS 80 (1988), s. 1178–1185.
Martín De Agar J. T., Giudice e perito a colloquio, [w:] L’incapacità di assumere gli oneri essenziali del matrimonio, a cura dell’ Associazione Canonistica Italiana, Città del Vaticano 1998, s. 187–196 (Studi Giuridici, 48).
Mendoça A., The role of experts in „incapacity to contract” cases (Canon 1095), „Studia Canonica” 25 (1991), s. 417–450.
Morrison J., DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów, tłum. R. Andruszko, Kraków 2016.
Palestro V., Le perizie, [w:] I mezzi di prova nelle cause matrimoniali secondo la giurisprudenza rotale, a cura di E. Colagiovanni, Città del Vaticano 1995, s. 71–92 (Studi Giuridici, 38).
Pompeda M. F., Dialogo e collaborazione tra giudici e periti nelle cause di nullità di matrimonio, „Periodica de Re Canonica” 88 (1999) 1, s. 141–161.
Poterzio F., Diagnosi psichiatrica dell’incapacità consensuale, scuole psichiatriche ed antropologia sottostante, [w:] Verità del consenso e capacità di donazione. Temi di diritto matrimoniale e processuale canonico, a cura di H. Franceschi, M. A. Ortiz, Roma 2009, s. 157–190.
Ramos F. J., I tribunali ecclesiastici. Costituzione, organizzazione, norme processuali, cause matrimoniali, Roma 2000.
Rozkrut T., Dowody, [w:] Komentarz do Instrukcji procesowej „Dignitas connubii”, red. T. Rozkrut, Sandomierz 2007, s. 229–295.
Rozkrut T., Walor opinii biegłego w kanonicznym procesie małżeńskim, Tarnów 2002.
Serrano Ruiz M. J., La perizia nelle cause canoniche di nullità matrimoniale, „Il Diritto Ecclesiastico” 104 (1993) 1, s. 53–81.
Stankiewicz A., Breve nota sulla legittimià dell’applicazione della scienza psichiatrica e psicologica nelle cause di nullità matrimoniale per incapacità psichica nell’accezione giurisprudenziale, [w:] „Periodica de Re Canonica” 85 (1996) 1, s. 67–81.
Stankiewicz A., La convertibilità delle conclusioni peritali nelle categorie canoniche, „Monitor Ecclesiasticus” 119 (1994), s. 353–384.
Stankiewicz A., La valutazione delle perizie nelle cause matrimoniali per incapacità psichica, „Monitor Ecclesiasticus” 118 (1993), s. 263–287.
Tramma U., Perizie e periti, [w:] Il processo matrimoniale canonico, a cura di P. A. Bonnet, C. Gullo, Città del Vaticano 1994, s. 625–632 (Studi Giuridici, 29).
Versaldi G., L’oggettività delle prove in campo psichico: una ricerca interdisciplinare sulle sentenze della S. Romana Rota dal 1967 al 1976 in tema di impotentia coeundi per cause psichiche, Brescia 1981.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
