Postać Jozuego w interpretacji Cezarego z Arles
DOI:
https://doi.org/10.15633/ps.3785Słowa kluczowe:
Cezary z Arles, egzegeza patrystyczna, Jozue (księga), typologia, Izrael, KościółAbstrakt
W tradycji patrystycznej postrzegano księgę Jozuego jako zapowiedź zbawczego dzieła Chrystusa. Syn Nuna zajął miejsce Mojżesza, natomiast w porządku łaski Zbawiciel zastępuje dawne prawo Ewangelią. Ojcowie postrzegali ciąg historii Izraela jako odnośnik do życia chrześcijańskiego. Podobne elementy odnajdujemy w kaznodziejstwie Cezarego z Arles. Dla biskupa prowansalskiego Jozue to ten, który wprowadził lud do Ziemi Obiecanej, stanowiącej jego dziedzictwo. Postać ta jest utożsamiona z Chrystusem. Przejście Izraelitów przez Jordan stało się figurą chrztu. To zapowiedź wprowadzenia do życia łaski i ofiarowania dóbr nadprzyrodzonych przez Chrystusa, którego typem był syn Nuna. Nowe pokolenie Izraelitów, którym przewodził Jozue, to prefiguracja Kościoła. To właśnie on zastąpił wybrany ongiś naród (Synagogę). Cezary miał świadomość konieczności odczytywania wybranych tekstów Joz w świetle wiary i praktyki Kościoła. Był ponadto wyczulony na potrzeby duszpasterskie, pojawiające się w jego wspólnocie. W przepowiadaniu, podobnie jak w swoich inicjatywach, Cezary zabiegał o skuteczne przedstawianie ugruntowanej teologii biblijnej i praktyczne stosowanie adekwatnej praktyki duszpasterskiej.
Bibliografia
Źródła
Ambrosius Mediolanensis, De officiis ministrorum, ed. I.G. Krabinger, Milano–Roma 1991 (SAEMO 13); wersja w jęz. pol. Św. Ambroży z Mediolanu. Obowiązki duchownych, tłum. K. Abgarowicz, Warszawa 1967.
Aphraates, Demonstrationes XI–XXIII, ed. M.J. Pierre, Paris 1989 (SCh 359).
Apocalypsis Esdrae (IV Esdrae), ed. O. Wahl, Leiden 1977 (Pseudepigrapha. Veteris Testamenti Graece, 4).
Apophthegmata Patrum, accurante J.-P. Migne, Paris 1864, col. 71–440 (PG 65); wersja w jęz. pol. Apoftegmaty Ojców Pustyni, tłum. M. Borkowska, Kraków–Tyniec 20042 (Źródła Monastyczne, 4).
Caesarius Arelatensis, De mysterio Sanctae Trinitatis, ed. A. Hamman, Paris 1967 (PLS 4); wersja w jęz. pol. tłum. E. Strzelecka, „Poznańskie Studia Teologiczne” 9 (2000), s. 84–97.
Caesarius Arelatensis, Sermones, 1–20, ed. M. J. Delage, Paris 1971 (SCh 175); wersja w jęz. pol. tłum. S. Ryznar, J. Pochwat, Kraków 2011 (ŹMT 57).
Caesarius Arelatensis, Sermones de Scriptura (81–105), ed. G. Morin, J. Courreau, Paris 2000 (SCh 447).
Caesarius Arelatensis, Sermones, ed. G. Morin, Turnholti1953 (CCL 103).
Cyrillus Hierosolymitanus, Catecheses, in: S. Cyrilli Hierosolymitani archiepiscopi opera quae supersunt omnia, vol. 1–2, ed. G.C. Reischl, J. Rupp, München 1848–1860; wersja w jęz. pol. tłum. W. Kania, Kraków 2000 (BOK 14).
Didymus Alexandrinus, In Zachariam, ed. L. Doutreleau, Paris 1962 (SCh 84).
Ephrem Syrus, Hymni de nativitate (Epiphania), ed. E. Beck, Louvain 1959 (Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, 186).
Epistula Barnabae, ed. R.A. Kraft, P. Prigent, Paris 1971 (SCh 172); wersja w jęz. pol. tłum. A. Świderkówna, Kraków 1998 (POK 10).
Gregorius Nyssenus, De baptismate, 415–430 (PG 46).
Gregorius Nyssenus, De baptismo Christi, ed. A. Spira, Leiden 1967 (GNO 9).
Gregorius Nyssenus, In Canticum Canticorum, ed. H. Langerbeck, Leiden 1960 (GNO 6); wersja w jęz. pol. tłum. M. Przyszychowska, Kraków 2007 (ŹMT 43).
Hieronymus, Epistulae (51–79), oprac. H. Pietras, tłum. M. Ożóg, Kraków 2010 (ŹMT 55/2).
Hilarius Pictaviensis, De mysteriis, ed. J.-P. Brisson, Paris 1967 [reprint] (SCh 19); wersja w jęz. pol. tłum. E. Stanula, Warszawa 2002 (PSP 63).
Irenaeus, Demonstratio praedicationis apostolicae, ed. A. Rousseau, Paris 1995 (SCh 406); wersja w jęz. pol. tłum. W. Myszor, Kraków 1997 (ŹMT 7).
Josephus Flavius, Antiquitates Judaicae, eds. H.S.J. Thackeray, R. Marcus, L.H. Feldman, in: Josephus Flavius, Jewish antiquities, vol. 1–9 (The Loeb Classical Library 203; 210; 242; 281; 326; 365;410; 433; 456), Cambridge (Massachusetts) 1966–1982; wersja w jęz. pol. Józef Flawiusz. Dawne dzieje Izraela, cz. 1, tłum. Z. Kubiak, J. Radożycki, Warszawa 1993.
Justinus Martyr, Dialogus cum Tryphone Judaeo, 471–800 (PG 6); wersja w jęz. pol. tłum. L. Misiarczyk, Justyn Męczennik, Dialog z Żydem Tryfonem, Warszawa 2012.
Origenes, Commentarii in Evangelium Joannis, ed. C. Blanc, Paris 1970 (SCh 157); wersja w jęz. pol. tłum. S. Kalinkowski, Kraków 2003 (ŹMT 27).
Origenes, Homiliae in Exodum, ed. M. Borret, Paris 1985 (SCh 321); wersja w jęz. pol. tłum. S. Kalinkowski, Warszawa 1985 (PSP 31/1).
Origenes, Homiliae in Lucam, ed. H. Crouzel – F. Fornier – P. Perichon, Paris 1962 (SCh 87); wersja w jęz. pol. tłum. S. Kalinkowski, Warszawa 1986 (PSP 36).
Origenes, In Iesu Nave homiliae, ed. A. Jaubert, Paris 1960 (SCh 71); wersja w jęz. pol. tłum. S. Kalinkowski, Warszawa 1986 (PSP 34/2).
Petrus Chrysologus, Sermones, ed. G. Banterle et al., Milano–Roma 1996–1997 (Sancti Petri Chrysologi Collectio Sermonum, 1/3).
Prudentius, Cathemerinon, ed. M.P. Cunningham, Turnhout 1966 (CCL 126); wersja w jęz. pol. tłum. M. Brożek, Warszawa 1987 (PSP 43).
Tertullianus, Adversus Iudaeos, ed. E. Kroymann, Turnhout 1954, s. 1339–1396 (CCL 2); wersja w jęz. pol. tłum. E. Stanula, Warszawa 1983 (PSP 29).
Tertullianus, Adversus Marcionem, ed. E. Kroymann, Turnhout 1954, s. 441–726 (CCL 1); wersja w jęz. pol. tłum. S. Ryznar, Warszawa 1993 (PSP 59).
Opracowania
Adamiak S., Sześcioksiąg w mozaikach bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie, „Biblica et Patristica Thoruniensia” 4 (2011), s. 165–179.
Bagatti B., Excavations in Nazareth, t. 1:From the Beginning till the XII Century, tłum. ang. E. Hoade, Jerusalem 1969 (Studium Biblicum Franciscanum, 17).
Bardski K., Chrystologiczna interpretacja Księgi Jozuego u Orygenesa, „Collectanea Theologica” 84 (2015) z. 4, s. 197–202.
Bielawski M., Blask ikon, Kraków 2005.
Blumenkranz B., Juifs et chrétiens dans le monde occidental, 430–1096, Paris 1960.
Courrau J., Césaire d’Arles et les Juifs, „Bulletin de littérature ecclésiastique” 71 (1970), s. 92–112.
Courrau J., L’exégèse allégorigue de saint Césaire, „Bulletin de littérature ecclésiastique” 78 (1978), s. 181–206, 241–268.
D’Alés A., Les „sermons” de S. Césaire d’Arles, „Recherches de Science Religieuse” 28 (1938), s. 315–384.
Daniélou J., Qu’est ce que la typologie? L’Ancien Testament et les chrètiens, Paris 1941.
Daniélou J., Sacramentum Futuri. Etudes sur les origines de la typologie biblique, Paris 1950.
De Maeyer N., Partoens G., Preaching in Sixth-Century Arles. The Sermons of Bishop Caesarius, w: Preaching in the Patristic Era. Sermons, Preachers, and Audiences in the Latin West, ed. by A. Dupont, S. Boodts, G. Partoens, J. Leemans, Leiden–Boston 2018, s. 198–231.
Dorenkemper M., The Trinitarian Doctrine and Sources of St. Caesarius of Arles, Fribourg 1953.
Dybczyńska J., Egzegeza alegoryczna w kazaniach Cezarego z Arles jako narzędzie głoszenia słowa Bożego, w: Refleksja Ojców Kościoła nad słowem Bożym, red. B. Częsz, Poznań 2009, s. 121–142 (Teologia Patrystyczna 6).
Felici S., La catechesi cristologica di S. Cesario di Arles, w: Cristologia e catechesi patristica, a cura di S. Felici, Roma 1980, s. 149–163.
Felici S., L’integrazione tra esegesi e catechesi in Cesario di Arles, w: Esegesi e catechesi nei Padri (secc. IV–VII). Convegno di studio e aggiornamento, ed. S. Felici, Roma 1997, s. 183–197.
Füglister N., L’expérience de Dieu dans et selon l’Écriture: le prophète comme un prototype, w: L’expérience de Dieu dans la vie monastique, ed. Abbaye Sainte-Marie de la Pierre-qui-Vire, Saint–Léger–Vauban 1973.
Galeani G., Iordanem novimus. La parafrasi prudenziana di Ios. 3,13–17 e Ps. 113,3 In perist. 7,66–70, „Il calamo della memoria” 6 (2014), s. 171–187.
Hen Y., Cesario di Arles, w: Patrologia. I Padri latini (secoli V–VIII), a cura di A. Berardino, Genova 1996, s. 290–295.
Kołosowski T., Sakramenty w nauczaniu i praktyce duszpasterskiej biskupa Cezarego z Arles, „Seminare” 16 (2000), s. 449–464.
Mayeski M.A., An Urban Bishop in a Changing World. The Exegesis of Caesarius of Arles, „Perspectives Religious Studies” 32 (2005) nr 4, s. 401–419.
Moatti–Fine J., La Bible d’Alexandrie, t. 6: Jesus (Josue), Paris 1996.
Monaci Castagno A., Origene. Dizionario: la cultura, il pensiero, le opere, Roma 2000.
Otranto G., La tipologia di Giosué nel „Dialogo con Trifone ebreo” di Giustino, „Augustinianum” 15 (1975) nr 1/2, s. 29–48.
Paczkowski M. C., Przejście Izraelitów przez Jordan (Joz 3–4) w interpretacji patrystycznej, „Biblica et Patristica Thoruniensia” 8 (2015) nr 4, s. 39–73.
Paczkowski M. C., Wczesnochrześcijańskie rozważania o imieniu Jezus, „Poznańskie Studia Teologiczne” 33 (2018), s. 132–137,153–154.
Piłat J., Św. Cezary z Arles. Bibliografia–aktualny stan badań, w: Oblicza doskonałości chrześcijańskiej, red. M. Chmielewski, Lublin 1996, s. 206–218.
Reau L., Iconographie de la Bible, 1: Ancien Testament, Paris 1956 (Iconographie de I’art Chrétien, 2).
Salij J., Księga Jozuego jako proroctwo, „W drodze” 1 (2010) nr 437, s. 117–122.
Sicre Diaz J. L., Giosuè (Commenti biblici), Roma 2004.
Simonetti M., Cesario di Arles, w: Nuovo dizionario patristico e di antichità cristiane, vol. 1, a cura A. di Berardino, Genova–Milano 2006, s. 998–999.
Simonetti M., Między dosłownością a alegorią. Przyczynek do historii egzegezy patrystycznej, tłum. T. Skibiński, Kraków 2000 (Myśl Teologiczna, 26).
Tronina A., Jozue – Jezus. Biblijna typologia Zbawiciela, „Verbum Vita” 1 (2002), s. 41–56.
Woda, w: L. Ryken, J.C. Wilhoit, Słownik symboliki biblijnej. Obrazy, symbole, motywy, metafory, figury stylistyczne i gatunki literackie w Piśmie Świętym, Warszawa 1996, s. 1111–1115.
Wygralak P., Pogłębienie wiary w oparciu o Pismo Święte według Cezarego z Arles, w: Refleksja Ojców Kościoła nad słowem Bożym, red. B. Częsz, Poznań 2009, s. 95–107 (Teologia Patrystyczna, 6).
Zgraja B., Miłość nieprzyjaciół w świetle Kazań do ludu św. Cezarego z Arles, „Seminare” 33 (2013), s. 263–275.
Zucker D.J., Elijah and Elisha: Part 1, Moses and Joshua, „JewishBible Quarterly” 40 (2012) nr 4, s. 225–230.
Żurek A., Cezary z Arles, Kraków 2003.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
