Forma kanoniczna zawierania małżeństwa – spojrzenie historyczne i postulat reformy
DOI:
https://doi.org/10.15633/acan.2773Słowa kluczowe:
małżeństwo, sakrament małżeństwa, kanoniczna forma małżeństwa, kodyfikacja prawa kanonicznego, rewizja kodeksu prawa kanonicznegoAbstrakt
Kanoniczna forma zawarcia małżeństwa, wymagana do jego ważności, została wprowadzona przez dekret Tametsi Soboru Trydenckiego (1563). Z uwagi na fakt, że ta ważna norma prawa kanonicznego nigdy nie obowiązywała w całym Kościele, na początku XX wieku miała miejsce dyskusja odnośnie do nowych rozwiązań. To nowe prawo, zwane Ne temere, zostało ogłoszone w 1907 roku na polecenie papieża Piusa X, jako dekret Kongregacji Soboru. Chociaż było to prawo całościowe i dobrze przemyślane, podczas Soboru Watykańskiego II i późniejszej rewizji Kodeksu prawa kanonicznego były zaproponowane liczne projekty zmian. Ostatecznie obowiązujące prawo zasadniczo utrzymało zasadę kompetencji terytorialnej asystującego duchownego. Obecnie ma miejsce dyskusja w literaturze kanonistycznej odnośnie do potrzeby zreformowania kanonicznej formy małżeństwa. W tym kontekście po przeanalizowaniu dwudziestowiecznych dyskusji autor wspiera jedno z zaproponowanych rozwiązań. Podczas gdy utrzymuje się wymóg formy kanonicznej do ważności małżeństwa, należałoby wprowadzić możliwość zawierania małżeństwa przed jakimkolwiek wyświęconym kapłanem. To rozwiązanie byłoby zrozumiałe dla wiernych i gwarantowałoby sakramentalny charakter małżeństwa. Propozycja współgra z innymi normami prawnymi dotyczącymi sakramentów, łącznie z chrztem. Wreszcie postulowana reforma pomogłaby uniknąć nieważnych małżeństw spowodowanych zaniedbaniem lub niewiedzą duchownych.
Bibliografia
Źródła
Archivo Segreto Vaticano, Commissione Cod. Diritto Canonico, teczki 55–56.
Codex Iuris Canonici Pii X Pontificis Maximi iussu digestus Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, Romae 1917
Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus, Romae 1983.
Consulta Parziale del 8 marzo 1906; del 15 marzo 1906; del 22 marzo 1906; del 29 marzo 1906, w: Archivo Segreto Vaticano, Commissione Cod. Diritto Canonico, teczka 55.
Congregazione particolare del 4 giugno 1906, w: Archivo Segreto Vaticano, Commissione Cod. Diritto Canonico, teczka 56.
„Communicationes” 1 (1968); 8 (1976); 10 (1978); 33 (2001).
Coram Stankiewicz, 15 grudnia 1992, w: S. Romana Rota, Decisiones seu sententiae selectae, vol. 84, Città del Vaticano 1995, s. 664–679.
Coram Pompedda, 14 luty 1997, w: S. Romana Rota, Decisiones seu sententiae selectae, vol. 89, Città del Vaticano 2002, n. 16, s. 103–113.
Pontificia Commissio Codici Iuris Canonici Authentice Interpretando, De dispensatione a forma canonica matrimonii, Responsum ad dubium, „Acta Apostolicae Sedis” 77 (1985), s. 771.
Pontificia Commissio Codici Iuris Canonici recognoscendo, Schema documenti pontificii quo disciplina canonica de sacramente recognoscitur, Vaticano 1975.
Schemat I-IV De forma matrimonii, w: Archivo Segreto Vaticano, Commissione Cod. Diritto Canonico, teczka 55.
Sobór Trydencki, Sesja XXIV. Kanony o reformie małżeństwa, cap. I, w: Dokumenty soborów powszechnych, t. 4, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2005, s. 720–725.
Sacra Congregatio Concilii, Decreto Ne temere, 2 aug. 1907, w: Codex Iuris Canonici Fontes, vol. 6, a cura di P. Gasparri, Romae 1932, nr 4340, s. 867–870.
Literatura
Aznar Gil F. R., La revisión de la forma canonica del matrimonio en el Concilio Vaticano II, „Revista Española de Derecho Canonico” 38 (1982) s. 507–534.
Chiapetta L., Il matrimonio nella nuova legislazione canonica e concordataria, Roma 19903.
De Paolis V., Forma canonica, w: Nuovo Dizionario di Diritto Canonico, a cura di C. Corral Salvador, V. De Paolis V., G. Ghirlanda, Milano 1993, s. 516–523.
De Paolis V., Delega e supplenza di potestà per assistere al matrimonio, „Periodica” 92 (2003), s. 455–496
Gosiewski R., Zawarcie małżeństwa coram assistente laico (kan. 1112), „Roczniki Nauk Prawnych” 27 (2017) nr 3, s. 127–143.
Góralski W., Dyspensa od formy zawarcia małżeństwa w świetle nowego kodeksu prawa kanonicznego, „Prawo Kanoniczne” 31 (1988) 1–2, s. 87–99.
Gromnicki T., Forma zawierania zaręczyn i małżeństw według dekretu „Ne temere” z dnia 2 sierpnia 1907 roku z uwzględnieniem prawa austryackiego, niemieckiego i rosyjskiego, Kraków 1910.
Jedin H., Storia del Concilio di Trento, t. 3, t. 4/2, Brescia 20103.
Kroczek P., Does obligatory canonical form of marriage contribute to „salus animarum”?, „Folia Canonica” 12 (2009), s. 23–30.
Kroczek, P., Ocena „raison d’être” norm dotyczących kanonicznej formy zawarcia małżeństwa w warunkach polskiego prawa cywilnego. Przyczynek do dyskusji, „Analecta Cracoviensia” 41 (2009), s. 469–481.
Kroczek P., Should canonical form still be required for the validity of the marriage? The future of can. 1108 CIC 1983, w: „Iustitia et Iudicium”. Studi di diritto matrimoniale e processuale in onore di Antoni Stankiewicz, a cura di J. Kowal, J. Llobell, Città del Vaticano 2010, s. 857–879.
Majer P., Znaczenie kanonicznej formy małżeństwa, „Annales Canonici” 11 (2015), s. 135–155.
Moneta P., Il matrimonio, w: Il diritto nel mistero della Chiesa, t. 3, Roma 2004, s. 187–317.
Ortiz M. A., La supplenza di facoltà per assistere al matrimonio nella giurisprudenza coram Stankiewicz, w: „Iustitia et Iudicium”. Studi di Diritto matrimoniale e processuale canonico in onore di Antoni Stankiewicz, a cura di J. Kowal, J. Llobell, t. 2, Città del Vaticano, 2010, s. 967–990.
Rapacz J., Zwyczajna forma zawarcia małżeństwa według Kodeksu Jana Pawła II, „Prawo Kanoniczne” 41 (1998) 1–2, s. 239–258.
Sosnowski A., Impedimentum clandestinitatis. Kształtowanie się kanonicznej formy zawarcia małżeństwa, „Annales Canonici” 13 (2017), s. 295–334.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Jan Dohnalik
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
