Problem rozróżnienia pomiędzy wykluczeniem ipsum ius i wykluczeniem usus iuris w odniesieniu do bonum prolis w doktrynie i w orzecznictwie rotalnym
DOI:
https://doi.org/10.15633/ac.18102Słowa kluczowe:
małżeństwo, potomstwo, dobro potomstwa, wykluczenie, ius, usus iurisAbstrakt
W obszarze kanonicznej zgody małżeńskiej jedna z najbardziej „newralgicznych” kwestii dotyczy wykluczenia – pozytywnym aktem woli – bonum prolis, czyli skierowania małżeństwa m.in. ku zrodzeniu potomstwa (jest to istotny element małżeństwa). Zawierając małżeństwo, strony podejmują wzajemnie prawo-obowiązek spełniania aktów małżeńskich: jednoczących i otwartych na prokreację. Mając na uwadze kan. 1101 § 2 KPK, można mówić o możliwości wykluczenia przez nupturienta bonum prolis. Autor porusza znaczący wątek odnoszący się do przedmiotu tego wykluczenia skutkującego nieważnością małżeństwa. Pyta więc, czy jest nim jedynie prawo do aktów małżeńskich otwartych na prokreację (ipsum ius) czy również wykonywanie tego prawa (usus iuris). Odwołując się do doktryny i orzecznictwa Roty Rzymskiej, podziela przeważający pogląd, że tylko wykluczenie ipsum ius do aktów małżeńskich otwartych na prokreację unieważnia małżeństwo, nie zaś wykluczenie usus iuris. Tym samym wskazuje na zasadność rozróżnienia pomiędzy wykluczeniem ipsum ius i wykluczeniem usus iuris.
Bibliografia
Adhortacja apostolska „Familiaris consortio” Ojca świętego Jana Pawła II […] o zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świecie współczesnym, Częstochowa 1982.
Augustinus, De civitate dei (pars 2: lib. 14–22), ed. E. Hoffmann, Vindobonae 1900 (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, 40/2).
Bianchi P., L’esclusione della prole nella giurisprudenza della Rota Romana dal CIC 1983, w: Prole e matrimonio canoinico, a cura di G.B. Defilippi, Città del Vati-cano 2003, s. 99–152.
Bonnet P.A., Essenza, proprietà essenziali, fini e sacramentalità, w: Diritto matrimoniale canonico, t. 1, a cura di P.A. Bonnet, C. Gullo, Città del Vaticano 2002, s. 95–153.
Burke C., L’oggetto del consenso matrimoniale. Un’analisi personalistica, Torino 1997.
Catozzella F., Distinzione tra „ius” ed „exercitium iuris”. Evoluzione storica ed applicazione all’esclusione del „bonum prolis”, Città del Vaticano 2007.
Catozzella F., L’esclusione del „bonum prolis” nella recente giurisprudenza rotale, „Stato, Chiesa e Pluralismo Confessinale. Rivista Telematica” (2019) n. 28, s. 1–50.
Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus, 25.01.1983, „Acta Apostolicae Sedis” 75 (1983) pars 2, s. 1–324; tekst łacińsko-polski: Kodeks prawa kanonicznego, przekład zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu Polski, Poznań 1984.
Codex Iuris Canonici Pii X Pontificis Maximi iussu digestus, Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, „Acta Apostolicae Sedis” 9 (1917) pars 2, s. 3–521.
Congregazione pro Doctrina Fidei, Istruzione su il rispetto della vita umana nascente e la dignità sulla procreazione. Risposte ad alcune questioni di attualità (22.02.1917), „Acta Apostolicae Sedis” 80 (1987), s. 70–102.
D’Auria A., Il consenso matrimoniale. Dottrina e giurisprudenza canonica, Roma 2007.
Decisio coram Alwan z 12.04.2002, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 2002, vol. 94, Libreria Editrice Vaticana 2010, s. 233–242.
Decisio coram Arokiaraj z 15.03.2012, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 2012, vol. 104, Libreria Editrice Vaticana 2019, s. 60–67.
Decisio coram Augustoni z 15.10.1985, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 1985, vol. 77, Libreria Editrice Vaticana 1990, s. 438–439.
Decisio coram Bartolacci z 05.11.2020 (wyrok nieopublikowany).
Decisio coram Boccafola z 17.01.2002, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 2002, vol. 94, Libreria Editrice Vaticana 2010, s. 1–16.
Decisio coram Boccafola z 22.01.1998 (wyrok nieopublikowany).
Decisio coram Bruno z 19.12.1995, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 1995, vol. 87, Libreria Editrice Vaticana 1998, s. 732.
Decisio coram Burke z 11.04.1988, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 1988, vol. 80, Libreria Editrice Vaticana 1993, s. 211–220.
Decisio coram Caberletti z 23.10.1997, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 1997, vol. 89, Libreria Editrice Vaticana 2002, s. 739–748.
Decisio coram Ciani z 30.10.2002, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 2002, vol. 94, Libreria Editrice Vaticana 2010, s. 590–597.
Decisio coram Civili z 18.12.1995, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 1995, vol. 87, Libreria Editrice Vaticana 1998, s. 694–705.
Decisio coram De Jorio z 14.12.1966, w: Tribunal Apostolicum Sacrae Romanae Rotae, Decisiones seu sententiae […] Anno 1966, vol. 58, Typis Polyglottis Vaticanis 1975, s. 913–921.
Decisio coram De Jorio z 15.01.1964, w: Tribunal Apostolicum Sacrae Romanae Rotae, Decisiones seu sententiae […] Anno 1964, vol. 56, Typis Polyglottis Vaticanis 1973, s. 27–34.
Decisio coram De Jorio z 18.12.1963, w: Tribunal Apostolicum Sacrae Romanae Rotae, Decisiones seu sententiae […] Anno 1963, vol. 55, Typis Polyglottis Vaticanis 1972, s. 911–918.
Decisio coram De Jorio z 31.05.1967, w: Tribunal Apostolicum Sacrae Romanae Rotae, Decisiones seu sententiae […] Anno 1967, vol. 59, Typis Polyglottis Vaticanis 1976, s. 418–427.
Decisio coram De Lanversin z 05.04.1995, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 1995, vol. 87, Libreria Editrice Vaticana 1998, s. 251–259.
Decisio coram Faltin z 17.11.1999 (wyrok nieopublikowany).
Decisio coram Felici z 30.03.1949, w: Tribunal Apostolicum Sacrae Romanae Rota, Decisiones seu sententiae […] Anno 1949, vol. 41, Typis Polyglottis Vaticanis 1960, s. 137–141.
Decisio coram Heredia Estaban z 10.12.2020 (wyrok nieopublikowany).
Decisio coram Massimi z 17.07.1929, w: Sacrae Romanae Rotae, Decisiones seu sententiae […] Anno 1929, vol. 21, Typis Polyglottis Vaticanis 1937, s. 288–297.
Decisio coram Milite z 12.05.2015 (wyrok nieopublikowany).
Decisio coram Monier z 12.04.2002, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 2002, vol. 94, Libreria Editrice Vaticana 2010, s. 244–255.
Decisio coram Monier z 15.05.2020 (wyrok nieopublikwany).
Decisio coram Pecorari z 21.02.1940, w: Sacrae Romanae Rotae, Decisiones seu sententiae […] Anno 1940, vol. 32, Typis Polyglottis Vaticanis 1949, s. 154–164.
Decisio coram Pinto z 04.07.1999 (wyrok niepublikowany).
Decisio coram Ragni z 04.07.1995, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 1995, vol. 87, Libreria Editrice Vaticana 1998, s. 449–466.
Decisio coram Sable z 28.03.2012, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 2012, vol. 104, s. 68–88.
Decisio coram Staffa z 20.04.1951, w: Sacrae Rota Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 1951, vol. 43, Typis Polyglottis Vaticanis 1961, s. 304–307.
Decisio coram Stankiewicz z 22.02.1996, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 1996, vol. 88, Libreria Editrice Vaticana 1999, s. 116–140.
Decisio coram Stankiewicz z 26.05.1983, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 1983, vol. 75, Libreria Editrice Vaticana 1988, s. 327.
Decisio coram Stankiewicz z 29.05.1992, w: Rotae Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 1992, vol. 84, Libreria Editrice Vaticana 1995, s. 323–332.
Decisio coram Viscome z 17.06.2020 (wyrok nieopublikowany).
Decisio coram Wynen z 03.07.1937, w: Sacrae Romanae Rotae, Decisiones seu sententiae […] Anno 1937, vol. 29, Typis Polyglottis Vaticanis 1945, s. 484–498.
Decisio coram Wynen z 18.07.1946, w: Sacrae Rota Romanae Tribunal, Decisiones seu sententiae […] Anno 1946, vol. 38, Typis Polyglottis Vaticanis 1956, s. 397–495.
Decisio coram Yaacoub z 04.06.2020 (wyrok nieopublikowany).
Decisio coram Yaacoub z 22.01.2020 (wyrok nieopublikowany).
Fedele P., L’ordinatio d prolem nel matrimonio in diritto canonico, Milano 1962.
Fedele P., Rassegna ragionata di giurisprudenza rotale in materia matrimoniale, „Archivio” 1 (1939), s. 289–299.
Franceschi H., L’esclusione della prole nella giurisprudenza rotale recente, w: Verità del consenso e capacità di donazione. Temi di di diritto matrimoniale e processuale canonico, a cura di H. Franceschi, M.A. Ortiz, Roma 2009, s. 293–336.
Franceschi H., L’esclusione della prole, w: La giurisprudenza della Rota Romana sul consenso matrimoniale (1908–2008), Città del Vaticano 2009, s. 175–208.
Góralski W., „Exclusio boni prolis” jako przyczyna nieważności małżeństwa w świetle nowszej jurysprudencji rotalnej, „Prawo Kanoniczne” 18 (1975) nr 3–4, s. 101–121.
Góralski W., Domniemania sądowe w procesach „nullitatis matrimonii” z tytułów symulacji zgody małżeńskiej w orzecznictwie Roty Rzymskiej, „Kościół i Prawo” 10 (2021) nr 1, s. 107–134.
Góralski W., Iudex ius dicit. Problematyka zgody małżeńskiej oraz formy kanonicznej w orzecznictwie Roty Rzymskiej na przykładzie wybranych wyroków (2009–20120), Pelplin 2021.
Góralski W., Matrimonium facit consensus. Z orzecznictwa Trybunału Roty Rzymskiej w sprawach o nieważność małżeństwa rozpoznanych z tytułów dotyczących zgody małżeńskiej (1997–2016), Płock 2018.
Graziani E., Volontà attuale e volontà precettiva nel negozio matrimoniale canonico, Milano 1956.
Ioannes Paulus PP. II, Allocutio ad Romanae Rotae Tribunal (01.02.2001), „Acta Apo-stolicae Sedis” 93 (2001), s. 358–365.
Ioannes Paulus PP. II, Litterae Familiis datae Gravissimam sane (02.02.1994), „Acta Apostolicae Sedis” 86 (1994), s. 868–925.
Krukowski J., Wykluczenie potomstwa. Nowe tendencje w orzecznictwie rotalnym, „Kościół i Prawo” 3 (1984), s. 227–241.
López Alarcón M., El ius radicale y ius expeditum en la simulación parcial del matrimonio, „Ius Canonicum” 7 (1967), s. 240–251.
Lüdicke K., Familien plalung und Ehewille. Der Ausschluss der Nachkommenschaft im nachkonziliarem kanonischen Eherecht, Münster 1983.
Moneta P., Il „bonum prolis” e la sua esclusione, w: Prole e matrimonio canonico, a cura di G.B. Defilippi, Città del Vaticano 2003, s. 85–97.
Moneta P., Il „bonum prolis”e la sua esclusione, w: Diritto matrimoniale canonico, t. 2: Il consenso, a cura di P.A. Bonnet, C. Gullo, Città del Vaticano 2003, s. 287–299.
Navarrete U., I beni del matrimonio: elementi e proprietà essenziali, w: La nova legislazione matrimoniale canonica, a cura di A. Di Felice, Città del Vaticano 1986, s. 89–100.
S. Tommaso D’Aquino, Summa Theologica. Supplementum III partis, Bologna 1985.
Scicluna Ch.J., The Essentials definition of marriage according to the 1917 and 1983 Codes of Canon Law. An exegetical and comparative study, Langham 1995.
Serrano Ruiz J.M., Acerca de algunas notas specificatas del derecho y deber conyugal, „Revista Española de Derecho Canónico” 30 (1974), s. 5–41.
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, w: Sobór Watykański II, Konstytucje. Dekrety. Deklaracje, Poznań 1967.
Staffa D., De iure et eius exercitio relate ad bonum prolis, „Il Diritto Ecclesiastico” 62 (1951), s. 1055–1067.
Stankiewicz A., De iurisprudentia recentiore circa simulationem totalm et partialem, Romae 1989.
Stankiewicz A., L’esclusione della procreazione ed educazione della prole, w: Diritto matrimoniale canonico, t. 2: Il consenso, a cura di P.A. Bonnet, C. Gullo, Città del Vaticano 2003, s. 314–315.
Stankiewicz A., L’esclusione della procreazione ed educazione della prole, w: La simulazione del consenso matrimoniale canonico, a cura di Arcisodalizio della Cu-ria Romana, Città del Vaticano 1990,
Świto L., „Exclusio boni prolis” jako tytuł nieważności małżeństwa, Olsztyn 2003.
Vicariato di Roma, c. Oesterle z 09.02.1949, „Diritto Ecclesiastico” 60 (1949), s. 169–169.
Viladrich P.J., Konsens małżeński. Sposoby prawnej oceny i interpretacji w kanonicznych procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa (kanony 1095–1107 Kodeksu prawa kanonicznego), tłumacz. z jęz. hiszpańskiego S. Świaczny, Warszawa 2002.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
