Sakrament małżeństwa w dziewiętnastej księdze Dekretu biskupa Burcharda z Wormacji
DOI:
https://doi.org/10.15633/acan.19205Słowa kluczowe:
sakrament, małżeństwo, szafarz sakramentu, pokuta, księga pokutna, stwierdzenie nieważnościAbstrakt
Księgi pokutne, które powstały w epoce późnej starożytności chrześcijańskiej i wczesnego średniowiecza, są świadectwem kształtowania się praktyki pokutnej w Kościele. Celem artykułu jest ukazanie w świetle dziewiętnastej księgi Dekretu biskupa wormackiego Burcharda niewłaściwych zachowań godzących w sakrament małżeństwa, które powodowały obciążenie winnych dotkliwymi karami – pokutami wymagającymi odpowiedniego zadośćuczynienia, często trudnego do realizacji. Biskup z Wormacji, dostrzegając szerzący się upadek obyczajów w kwestii wierności małżeńskiej, zobowiązał spowiedników, aby w czasie spowiedzi zwracali uwagę na sprawę nierozerwalności małżeństwa – zdarzały się bowiem przypadki wielożeństwa, czy nawet małżonkobójstwa w celu zawarcia nowego związku. Duszpasterze mieli także dążyć do tego, by poprzez pokutę wyeliminować niewłaściwe zachowania seksualne penitentów z członkami rodzin (współżycie ze szwagierką lub macochą), czy też namawianie współmałżonka do zdrady. W czasie sprawowania sakramentu pokuty odnoszono się ponadto do zagadnień związanych z przeszkodami do zawarcia małżeństwa, do których zaliczano chociażby przeszkodę pokrewieństwa, powinowactwa, czy też uprowadzenia kobiety w celu zawarcia z nią związku małżeńskiego oraz podkreślano znaczenie zaręczyn jako ważnego etapu do zawarcia małżeństwa.
Bibliografia
Abraham W., Formy zawarcia zaręczyn i małżeństwa w najnowszem ustawodawstwie kościelnem, Lwów 1913.
Cicha D., Unieważnienie małżeństwa cywilnego a stwierdzenie nieważności małżeństwa w procesie kanonicznym – analiza porównawcza, „Kościół i Prawo” 8 (2019) nr 1, s. 135–156.
Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus, 25.01.1983, „Acta Apostolicae Sedis” 75 (1983) pars 2, s. 1–317; tekst polski: Kodeks prawa kanonicznego. Przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu, Poznań 1984.
Codex Iuris Canonici Pii X Pontificis Maximi iussu digestus, Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, 27.05.1917, „Acta Apostolicae Sedis” 9 (1917) pars 2, s. 1–593.
Dekrety Burcharda, biskupa Kościoła w Wormacji, Księga dziewiętnasta o pokucie (ok. 1008–1012), w: Księgi pokutne. Tekst łaciński, grecki i polski, układ i oprac. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2005, s. 367–402 (Synody i Kolekcje Praw, 5).
Dzierżon G., Przeszkoda występku (kan. 1090 §§ 1–2 KPK), „Ius Matrimoniale” 11 (2006), s. 79–89.
Erdő P., Storia delle fonti del diritto canonico, Venezia 2008.
Gajda P., Prawo małżeńskie Kościoła katolickiego, Tarnów 2000.
Góralski W., Kanoniczne przeszkody małżeńskie – zarys problematyki, „Ius Matrimoniale” 26 (2015) nr 4, s. 29–52.
Góralski W., „Księga XV − De laicis” w Dekrecie Burcharda z Wormacji, „Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich” 28 (2015), s. 59–78.
Góralski W., Prawo do zawarcia małżeństwa. Perspektywa kanonisty, „Zeszyty Naukowe KUL” 59 (2015) nr 4, s. 23–38.
Gręźlikowski J., Kanoniczne i duszpasterskie znaczenie instytucji zaręczyn, „Teologia i Człowiek” 37 (2017) nr 1, s. 123–143.
Kaszak R., Komunia święta na sposób wiatyku, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie” 22 (2015), s. 107–114, https://doi.org/10.18276/skk.2015.22-07.
Kieling M., Zasady ogólne dotyczące praktyk pokutnych na podstawie „Libri Poenitentiales”, „Vox Patrum” 37 (2017) t. 67, s. 225–240.
Krajczyński J., Przeszkody małżeńskie wynikające z godności osoby, „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny” 55 (2012) nr 3, s. 53–72.
Krzyżak L., Przeszkody tytułami nieważności małżeństwa, „Kortowski Przegląd Prawniczy” (2016) nr 4, s.149–153.
Księga pokutna z Merseburga a (VIII wiek), w: Księgi pokutne. Tekst łaciński, grecki i polski, układ i oprac. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2005, s. 285–305 (Synody i Kolekcje Praw, 5).
Kumor B., Historia Kościoła, cz. 2, Lublin 1973.
Lempa F., Kompetencje, uprawnienia i obowiązki w Kościele Katolickim, Białystok 2013.
Leonowicz K., Niedopuszczalność rozwodów w prawie kanonicznym, „Kortowski Przegląd Prawniczy” (2015) nr 2, s. 142–147.
Muszala A., Sposoby rozwiązywania małżeńskich kwestii „nieregularnych” w Kościele starożytnym i wczesnośredniowiecznym, „Teologia i Moralność” 13 (2018) nr 1 (23), s. 141–151.
Penitencjał zwany Bigotianum, w: Księgi pokutne. Tekst łaciński, grecki i polski, układ i oprac. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2005, s. 249–259 (Synody i Kolekcje Praw, 5).
Sarmiento A., Małżeństwo chrześcijańskie. Podręcznik teologii i małżeństwa i rodziny, Kraków 2002.
Stawniak H., Przeszkody małżeńskie wynikające z węzła etyczno-prawnego, „Prawo Kanoniczne” 55 (2012) nr 3, s. 19–33.
Subera I., Historia źródeł i nauki prawa kanonicznego, Warszawa 1977.
Suchocki C., Możliwości i skutki zawarcia małżeństwa mimo istnienia przeszkód w prawie kanonicznym i polskim, „Roczniki Nauk Prawnych” 8 (1998), s. 343–357.
Sztafrowski E., Podręcznik prawa kanonicznego, t. 1, Warszawa 1985.
Woroniecki A., Przeszkoda małżeńskiej przyzwoitości publicznej w rozwoju historycznym, Łódź 1935.
Woźnicki M., Ewolucja przeszkód pokrewieństw i powinowactwa w prawie kanonicznym i świeckim – od prawa biblijnego i rzymskiego do początków XX wieku, „Studia Elbląskie” 27 (2016), s. 191–210.
Woźnicki M., Przeszkoda pokrewieństwa w prawie kanonicznym i polskim prawie rodzinnym, w: Prawo małżeńskie i jego relacje z innymi gałęziami prawa, red. I. Jaroszewska, G. Ćwikliński, Olsztyn 2017, s. 138–151.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
