Sobre la iconografía de Jesús Nazareno rescatado en los siglos XVII - XX (O ikonografii Jezusa Nazareńskiego Wykupionego w wiekach XVII-XX)

Abstrakt

En numerosas iglesias de España, Italia, Polonia y muchos otros países, se rinde homenaje a Cristo, presentado en una imagen extraordinariamente sugestiva conocida como Jesús Nazareno Rescatado (il. I)1. Se trata de una figura de madera que proviene de Sevilla de la segunda o tercera década del siglo XVII y se la relacionaba con Francisco de Ocampo o Luis de la Peña. Aunque esta escultura se asemeja al tipo Ecce Homo, sin embargo pertenece al género de las figuras procesionales y originariamente representaba a Jesús con la cruz a cuestas. Fue rescatada por los trinitarios descalzos de las manos mauretanas en el año 1682, adornada con el escapulario trinitario y solemnemente expuesta en Madrid. El acontecimiento originó una devoción fuerte que se extendió a todos los países en los cuales se daba la presencia de los trinitarios descalzos y hasta traspasó al otro lado del Océano.

W sztuce Zakonu trynitarskiego wyjątkowe miejsce zajmuje temat Jezusa Nazareńskiego Wykupionego, wyłącznie występujący u trynitarzy bosych. Dotyczy on drewnianej figury, pochodzącej z Sewilli z drugiej lub trzeciej dekady XVII stulecia, wiązanej z Francisco de Ocampo lub Luisem de la Pena. Rzeźba ta, choć zbliżona do typu Ecce Homo, jednakże przynależy do gatunku figur procesyjnych i pierwotnie przedstawiała Jezusa z krzyżem na ramieniu. Została ona wykupiona przez trynitarskich bosaków z rąk Maurów w roku 1682 i przybrana trynitarskim szkaplerzem, uroczyście wystawiona w Madrycie, co zapoczątkowało niezwykle żywy kult, jaki ogarnął wszystkie kraje, gdzie działali trynitarze bosi, przenosząc się nawet na drugą stronę Oceanu. Do rozpowszechnienia nabożeństwa ku czci Nazareńskiego przyczyniło się kilka rycin, z których najstarszym znanym przedstawieniem jest wykonany w 1685 roku przez Marcosa Orozco madrycki miedzioryt, będący wzorem dla licznych realizacji w wielu krajach Europy. Tylko w Rzymie cieszył się popularnością schemat ukazujący popiersie Nazareńskiego w owalu, co miało swą genezę w pierwszym rzymskim przedstawieniu z San Carlino. Natomiast wyłącznie w Polsce, gdzie kult Nazareńskiego był wyjątkowo żywy, wykształcił się interesujący model ikonograficzny Trójcy Świętej, ujętej wertykalnie. W retabulach głównego ołtarza umieszczano figurę Chrystusa, ponad którą ukazywał się Bóg Ojciec a ponad nimi Duch Święty w postaci gołębicy.