Nieznani apostołowie misji oddolnej w gockiej Dacji w świetle Opisu męki św. Saby Gota

Abstrakt

Przyjęło się uważać, że chrystianizacja w środowisku gockim drugiej połowie IV wieku to efekt prowadzonej na wielką skalę – m.in. przez Wulfilę i jego uczniów – chrystianizacji powszechnej uznanej przez władze Gotów. Jednak w niniejszym opracowaniu zwraca się uwagę na to, że duże znaczenie miały również wcześniejsze – prowadzone od drugiej połowy III wieku – działania ewangelizacyjne nazwane tu chrystianizacją oddolną. Misja oddolna związana była z przenikaniem Dobrej Nowiny do społeczności gockiej w sposób dość spontaniczny – m.in.: wraz z niewolnikami gockimi, pochodzącymi z cesarstwa, w kolejnych pokoleniach ich potomkami (casus Wulfili), czy wręcz herezjarchami szukającymi schronienia poza granicami Imperium – i częstokroć nieuchwytny, ze względu brak wyraźnej recepcji tych działań w źródłach archeologicznych, czy tekstach pisanych. Chlubny wyjątek w tym względzie stanowi wiarygodne świadectwo jakim jest: Opis męki świętego Saby Gota, dlatego dokument ten stał się podstawa prowadzonej w przez autora analizy. Z źródła wynika bowiem, że chrystianizacja, był również zjawiskiem oddolnym i dotarła do „plebejskiego” środowiska Gotów znacznie wcześniej, wydając owoce w postaci funkcjonującej wspólnoty Kościoła i przygotowując świat gocki na misjonarzy końca IV wieku. Zatem nie był to jedynie akt spektakularnej i prowadzonej z ogromnym rozmachem apostolskiej misji biskupa Wulfili, tudzież jego następców, ale również takich apostołów jak omawiany przez nas Saba Got, wzmiankowany prezbiter Gutthikas, mnich Harpyla, czy inni nieznani nam dziś z imienia apostołowie misji oddolnej.