Odpust dla klasztoru franciszkanów w Oszmianie w 1416 r.: tekst i kontekst
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3734Słowa kluczowe:
Indulgencje, Franciszkanie, Sobór w Konstancji, diecezja wileńska, OszmianaAbstrakt
Niniejszy artykuł zawiera edycję niedawno odnalezionego listu odpustowego wydanego przez trzech rzymskich kardynałów: Francesco Landę, Antonio Pancerę i Francesco Zabarellę dla nieistniejącego już klasztoru franciszkanów w Oszmianie na terenie dzisiejszej Białorusi. Odpustu udzielono 16 stycznia 1416 r. podczas soboru w Konstancji, sede vacante. Tekst listu odpustowego zachował się jako odpis w zbiorze dokumentów ww. klasztoru, zebranym na początku XIX w. (obecnie przechowywanym w Bibliotece Uniwersytetu Wileńskiego, Dział Rękopisów, F. 114–13). W chwili obecnej tekst ten jest najstarszym znanym odpustem, jakiego udzielono klasztorowi w Wielkim Księstwie Litewskim, tym samym zaliczając się do skromnych zasobów źródeł pierwotnych naświetlających pierwsze etapy chrystianizacji Litwy w okresie po jej chrzcie. Odpust może także stanowić wskazówkę umożliwiającą poszerzenie kręgu znanych nam przedstawicieli Litwy na soborze w Konstancji o braci mniejszych, których zasługi dla wielkich książąt litewskich nadal oczekują bardziej skrupulatnych badań.Bibliografia
Primary sources - Manuscripts:
ʼCartulary of Franciscan friary in Ashmianyʼ, Vilnius University Library, Manuscript Department, F. 114–13.
ʼIndulgence to St John the Baptist church in Vilniusʼ, Geheimes Staatsarchiv Preusischer Kulturbesitz (Berlin/Dahlem), Urkundensammlung Zasztowt, Schieblade no. 7 (15 November 1459).
Printed sources:
Acta primae visitationis diocesis Vilnensis anno Domini 1522 peractae: Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atkūrimas, ed. S.C. Rowell, Vilnius 2015.
Bullarium Poloniae, eds. I. Sułkowska-Kuraś, S. Kuraś, H. Wajs, Romae–Lublini 1992, vol. 4 (1417–1431).
Codex Mednicensis seu Samogitiae Dioecesis, Pars I: 1416.II.13–1609.IV.2, ed. P. Jatulis (series: Fontes Historiae Lituaniae, vol. 3), Romae 1984.
Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji wileńskiej = Codex diplomaticus ecclesiae cathedralis necnon dioeceseos Vilnensis, vol. 1 (1387–1507), eds. J. Fijałek, W. Semkowicz, Krakow 1932-1948.
Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia, vol. 1, ed. A. Theiner, Romae 1860.
Secondary works:
Baronas D., Katalikiškojo pamaldumo raiška Vilniuje XIV a. pabaigoje – XV a. viduryje, in: Krikščioniškojo gyvenimo Lietuvoje atodangos: XIV–XX a. (series Bažnyčios istorijos studijos, 8), Vilnius 2016, pp. 9–46.
Baronas D., Rowell S.C., The Conversion of Lithuania: From Pagan Barbarians to Late Medieval Christians, Vilnius 2015.
Dizionario Biografico degli Italiani, Roma 1925–, vol. 1–.
Dunin-Kozicki Z., Szczątek kalendarza Franciszkanow wileńskich z XV wieku, “Kwartalnik Litewski” 4 (1910), pp. 3–12.
Ehlers A., Die Ablasspraxis des Deutschen Ordens im Mittelalter (series: Quellen und Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens, 64),Marburg 2007.
Hrdina J., Papal indulgences during the era of the Great Western Schism (1378–1417) and the cultural foundation of their reception in Central Europe in: Processes of Cultural Exchange in Central Europe, 1200–800, eds. V. Čapska, R. Antonin, M. Čapsky, Opava 2014, pp. 345–387.
Kantak K., Franciszkanie polscy, vol. 1: 1237–1517, Krakow 1937.
Kowalski M.D., Nieznany dokument papieski dla Andrzeja, pierwszego biskupa Seretu i Wilna, i powstanie biskupstwa wileńskiego, “Studia Źrodłoznawcze” 53 (2015), pp. 129–134, https://doi.org/10.12775/ SZ.2015.06.
Lea H.C., A History of Auricular Confession and Indulgences in the Latin Church, Philadelphia 1896, vols. 1–3, https://doi.org/10.1086/476670.
Paulus N., Geschichte des Ablasses im Mittelalter, Paderborn 1922–1923, vols. 1–3.
Pergamentų katalogas, ed. R. Jasas, Vilnius 1980.
Philippides M., Hanak W.K., Cardinal Isidore, c. 1390–1462: A Late Byzantine Scholar, Warlord, and Prelate, London–New York, 2018.
Promissory Notes on the Treasury of Merits: Indulgences in Late Medieval Europe, ed. R.N. Swanson, Leiden–Boston 2006.
Rowell S.C., Kaip šaukė, taip ir atsiliepė: XV a. lietuvių katalikų gyvenimas ir pagonybės liekanų mitas, in: Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės istorijos kraštovaizdis: Mokslinių straipsnių rinkinys. Skiriama profesorės Jūratės Kiaupienės 65-mečiui, ed. R. Šmigelskytė-
Stukienė, Vilnius 2012, pp. 295–320.
Rowell S.C., Was fifteenth-century Lithuanian Catholicism as lukewarm as sixteenth-century reformers and later commentators would have us believe? “Central Europe” 8 (2010), pp. 86-106,https://doi.org/10.1179/174582110X12871342860045.
Rowell S.C., Winning the living by remembering the dead? Franciscan tactics and social change in fifteenth-century Vilnius, in: Tarp istorijos ir būtovės. Studijos prof. Edvardo Gudavičiaus 70-mečiui, eds. A. Bumblauskas, R. Petrauskas, Vilnius 1999, pp. 87–121.
Rowell S.C., XV a. vyskupų atlaidos raštai Vilniaus katedrai ir miestui: tekstas ir kontekstas. „Lietuvos pilys” 3 (2007), pp. 94–104.
Swanson R.N., Indulgences in Late Medieval England: Passports to Paradise, Cambridge 2008.
Szymborski W., Odpusty w Polsce średniowiecznej, Krakow 2011.
Акишин С.Ю., Митрополит Исидор Киевский (1385/1390–1463), Екатеринбург 2018.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
