The strategy used by the defence in the post-war trials set before the Supreme National Tribunal with particular reference to the trials in Krakow
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.29104Słowa kluczowe:
Najwyższy Trybunał Narodowy, zbrodnie niemieckie, PolskaAbstrakt
Jednym z ważniejszych warunków „sprawiedliwego sądzenia” jest nie tylko prawo każdego oskarżonego do obrony, lecz także rzetelna praca adwokatów. Powojenne procesy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym odbywały się w niezwykle trudnej atmosferze. Przejmowanie władzy przez komunistów, szczególnie w zakresie wymiaru sprawiedliwości skutkowało odejściem od zasad sprawiedliwego sądzenia. Jednak przed NTN oskarżonych Niemców bronili wybitni przedwojenni adwokaci, którzy dawali gwarancję zrealizowania najwyższych standardów obrony. Mimo to ich praca była niezwykle trudna. Przebieg okrutnej okupacji niemieckiej spowodował, że w społeczeństwie panowały nastroje zemsty, wielu Polaków wykazywało brak zrozumienia dla konieczności sądowej obrony. Adwokaci, często sami poszkodowani przez niemieckiego okupanta, podejmowali się obrony z urzędu, mimo odczuwanej niechęci społecznej. W artykule przedstawiona została przede wszystkim rola i strategia obrony, szczególnie pod kątem okoliczności łagodzących przedstawianych przez adwokatów, które miały na celu złagodzenie wyroków. Analiza przedstawiona w tekście ma dowieść, iż adwokaci broniący niemieckich oskarżonych w procesach przed NTN, spełnili ten obowiązek zgodnie z zasadami „sprawiedliwego sądzenia”, tym samym znacząco przyczynili się do postrzegania Najwyższego Trybunału Narodowego jako sądu działającego zgodnie ze standardami zachodniej cywilizacji.
Bibliografia
• Acts
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego, Dz.U. 1944 nr 4, poz. 16 [Decree of the Polish Committee for National Liberation of 31 August 1944 on the punishment for fascist- Hitler criminals guilty of murdering and torturing the civilian population and prisoners, and for traitors of the Polish Nation, Journal of Laws of 1944 no. 4, item 16].
Dekret z dnia 22 stycznia 1946 r. o Najwyższym Trybunale Narodowym, Dz.U. 1946 nr 5, poz. 45 i późniejsze jego nowelizacje: nowelizacja 17 października 1946 o zmianie dekretu z 22 stycznia (Dz.U. 1946 nr 59, poz. 325), obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z 31 października 1946—jednolity tekst dekretu (Dz.U. 1946 nr 59, poz. 327) [Decree of 22 January 1946 on the Supreme National Tribunal, Journal of Laws of 1946 no. 5, item 45, with its subsequent amendments: amendment of 17 October 1946 on amending the decree of 22 January (Journal of Laws of 1946 no. 59, item 325); Announcement of the Minister of Justice of 31 October 1946—a consolidated text of the decree (Journal of Laws of 1946 no. 59, item 327)].
Karta Międzynarodowego Trybunału Wojskowego, Dz.U. 1947 nr 63, poz. 367 [Charter of International Military Tribunal, Journal of Laws of 1947 no. 63, item 367].
Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 grudnia 1946 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego, Dz.U. 1946 nr 69, poz. 377 [Announcement of the Minister of Justice of 11 December 1946 on the publication of the consolidated text of the Decree of 31 August 1944 on the punishment for fascist-Hitler criminals found guilty of murdering and torturing the civilian population and prisoners, and for traitors of the Polish Nation, Journal of Laws of 1946 no. 69 item 377].
Polski kodeks karny z 11.VII.1932 r. wraz z prawem o wykroczeniach, przepisami wprowadzającemi i utrzymanemi w mocy przepisami kodeksu karnego autryjackiego, niemieckiego, rosyjskiego i skorowidzem. Komentarzem zaopatrzyli K. Sobolewski i dr A. Laniewski, Lwów 1932 [Polish Penal Code of 11.07.1932, together with the law on offences, introductory provisions, and the upheld provisions of the Austrian, German, and Russian Penal Codes, and the Index. With commentaries by K. Sobolewski and Dr. A. Laniewski, Lviv 1932].
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej z dn. 19 marca 1928 r. Kodeks postępowania karnego, Dz.U. 1928 nr 33, poz. 313 [Ordinance of the President of the Republic of Poland 19 March 1928. Code of Criminal Procedure, Journal of Laws of 1928 no. 33, item 313].
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 21 października 1932 r., Kodeks karny wojskowy, Dz.U. 1932 nr 91, poz. 765 [Ordinance of the President of the Republic of 21 October 1932, Military Penal Code, Journal of Laws of 1932 no. 91, item 765].
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. Kodeks karny, Dz.U. 1932 nr 60, poz. 571 [Ordinance of the President of the Republic of Poland of 11 July 1932. Penal Code, Journal of Laws of 1932 no. 60, item 571].
• Archival materials
Agreement for the prosecution and punishment of the major war criminals of the European Axis. Signed at London, on 8 August 1945, https://www.un.org/en/genocideprevention/documents/atrocity-crimes/Doc.2_Charter%20of%20IMT%201945.pdf.
Extract from the Review of Proceedings of the General Military Court in the case of US vs. Weiss, Ruppert et al, held at Dachau, in: Trials of War Criminals bevor the Nuremberg Military Tribunals under Control Council Law no. 10, vol. 1, Nuremberg October 1946—April 1949.
Prozess-Gutachten zum “Befehlsnotstand” erstattet von Dr. Hans-Günther Seraphim, Staatsarchiv Ludwigsburg, EL 322 II Bü 18, k. 75–88.
The Institute of National Remembrance—The Chief Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation in Warsaw, The Supreme National Tribunal in Warsaw 1946–1948 [Instytut Pamięci Narodowej—Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Warszawie, Najwyższy Trybunał Narodowy w Warszawie 1946–1948]:
Trail of Arthur Greiser IPN GK 196
Trail of Amon Göth IPN GK 164, IPN GK 168, IPN GK 174, IPN
GK 190, IPN GK196, IPN GK 351
Trail of Rudolf Höß IPN GK 164, IPN GK 351, IPN GK 196
Trail of the KL Auschwitz crew IPN GK 196
Trail of Ludwig Fischer IPN GK 196
Trail of Josef Bühler IPN GK 196
• Studies and articles
Batawia S., Rudolf Höss. Komendant obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, “Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” 7 (1951), pp. 9–58.
Bryl A., Zbrodnie przeciwko ludzkości w myśli prawnej Herscha Lauterpachta, “Przegląd Prawniczy Allerhanda” 2 (2019) no. 1, item 4, pp. 50–61.
Frei N., Der Führerstaat. Nationalsozialistische Herrschaft 1933–1945, München 2000.
Gritschneder O., Von Anfang an nichtig. Die Todesurteile der nationalsozialistischen Kriegsgerichte, “Deutsche Richterzeitung” 80 (2002) no. 1.
Gumowski J., Kułakowski T., Zbrodniarze hitlerowscy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, Warszawa 1967.
King H. T. Jr, Nuremberg and Sovereignty, “Case Western Reserve Journal of International Law” 28 (1996) issue 1, pp. 135–140.
Kłodziński S., Laboratorium Instytutu Higieny SS w Oświęcimiu. Bulion z mięsa ludzkiego, “Przegląd Lekarski—Oświęcim” 25 (1969) Seria II nr 1, s. 67–71.
Królikowski M., Odpowiedzialność karna jednostki za sprawstwo zbrodni międzynarodowej, Warszawa 2011.
Langerbein H., Szwadrony śmierci Hitlera. Einsatzgruppen i logika masowej zbrodni, Zakrzewo 2017.
Lubecka J., Konieczność wykonania rozkazu jako instrument obrony w procesach niemieckich zbrodniarzy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, in: Pola wolności, ed. A. Bartuś, Oświęcim–Poznań 2020, pp. 217–236.
Lubecka J., Niemiecki zbrodniarz przed polskim sądem. Krakowskie procesy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, Kraków 2021.
Lubecka J., Zrozumieć nazistę. Wątki racjonalizacji i zrozumienia zachowania zbrodniarzy nazistowskich w powojennych procesach i badaniach psychologicznych, in: Wina i kara. Społeczeństwa wobec rozliczeń zbrodni popełnionych przez reżimy totalitarne w latach 1939–1956, ed. P. Pleskot, Warszawa 2015, pp. 127–148.
NS-Prozesse. Nach 25 Jahren Strafverfolgung. Möglichkeiten—Grenzen—Ergebnisse, Hrsg. A. Rückerl, Karlsruhe 1972.
Matan J., Zasada prawa do obrony w polskim procesie karnym oraz formy jej realizacji, “Roczniki Administracji i Prawa” 9 (2009), pp. 89–109.
Messerschmidt M., Die Wehrmachtjustiz 1933–1945, Paderborn 2005.
Regliński R., Okoliczności łagodzące w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego okresu powojennego, “Palestra” 9 (1965) no. 10, pp. 56–62.
Siewierski M., Wpływ instytucji procesu norymberskiego, in: Norymberga—nadal otwarty rozdział historii. W XXX rocznicę wyroku Międzynarodowego Trybunału Wojskowego, Warszawa 1977, pp. 140–145.
Stomma S., Zwycięstwo nad zemstą, “Tygodnik Powszechny” no. 148, 18.01.1948, p. 2.
Śliwiński S., Proces karny—zasady ogólne, Warszawa 1947.
An unpublished interview with the defence lawyer Stanisław Śniechórski conducted by Przemysław Pluta on 22 February 2007, made available to the author.
The statement of the defence lawyer Bogdan Rentflejsz from his letter to Przemyslaw Pluta dated 8.01.2007, made available to the author.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
