A technical and iconographic analysis of medieval tiles from Lipowiec castle
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.2242Keywords:
the Lipowiec Castle, medieval tiles, iconographic theme of Adam and Eve, St. George and Christ in the wellAbstract
Since the turn of the thirteenth and fourteenth centuries the Lipowiec castle (the municipality of Babice, the district of Chrzanów, Lesser Poland Voivodeship) has played an important role in the history of the Church in Krakow and Lesser Poland. In the following centuries it was not only a fortress and residence of the hierarchy, but also a place of retreat for clergy and an episcopal prison. At the present time - preserved in the form of a permanent ruin – the castle serves as one of the most interesting attractions of the region. Professional historical, architectural and archaeological studies of this property were carried out in the second half of the twentieth century but the historical material obtained in the course of the examination has not been a subject of a detailed analysis as yet. The article presents an analysis of an ensemble of medieval tiles discovered during the study in the years 1967-1974 and includes both technological aspects as well as an analysis of iconographic relics. It also presents evidence that was used to determine the chronology of the ensemble - technological and stylistic analogies as well as information resulting from the stratigraphic position of the given finding. An integral part of the article is an array of prints and a catalog of the discussed objects divided plate-like tiles (group I) and pottery and bowl tiles (group II).
References
Codex Diplomaticus Poloniae, t. 3, wyd. J. Bartoszewicz, Warszawa 1858
Długosz J., Liber Beneficiorum Dioecesis Cracoviensis, T. 2: Ecclesiae parochiales, wyd. A. Przeździecki, Cracoviae 1864
Starowolski S., Polska albo opisanie położenia Królestwa Polskiego, Kraków 1976, Wydawnictwo Literackie
Abraham W., Sprawa Muskaty, Kraków 1893, nakł. Akademii Umiejętności
Antoniewicz M., Zamki na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Geneza – Funkcje – Konteksty, Kielce 1998, wyd. PAN
Arnold S., Geografia historyczna Polski, Warszawa 1951, wyd. PAN
AS/AW [A. Siemaszko, A. Włodarek], Babice, w: T. Mroczko, M. Arszyński (red.), Architektura gotycka w Polsce, T. 2: Katalog zabytków, Warszawa 1995, wyd. PAN, s. 21-22
Barycz H., Historja[!] Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu, Kraków 1935, nakł. UJ
Bogdanowski J., Architektura obronna w krajobrazie Polski. Od Biskupina do Westerplatte, wyd. PWN, Warszawa 1996
Buśko C., Nurt dworski w ikonografii kafli śląskich, w: K. Wachowski (red.), Kultura średniowiecznego Śląska i Czech. Zamek, Wrocław 19967, Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych, s. 51-60
Cabalska M., Wczesne średniowiecze, w: B. Ferenc (red.), Ziemia Chrzanowska i Jaworzno. Monografia, Kraków 1969, Wydawnictwo Literackie, s. 134-137
Chorowska M., Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne, Wrocław 2003, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, Wydawnictwo Literackie
Darnowska – Łukaszewska J., Jacniacka M., Jerzy z Kapadocji. Ikonografia, w: Encyklopedia Katolicka, t. 7, Lublin 1997, kol. 1225-1227
Dąbrowska M., Kafle i piece kaflowe w Polsce do końca XVIII wieku, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk - Łódź 1987, wyd. Ossolineum
F.S. [F. Sikora], Lipowiec, w: A Gąsiorowski (red.), Słownik historyczno – geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 3, Kraków 2000, wyd. Ossolineum, s. 670-675
Forster D., Świat symboliki chrześcijańskiej, tłum. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Warszawa 1990, wyd. PAX
Fros H., Sowa F., Księgą imion i świętych, t. 3, Kraków 1998, wyd. WAM, kol. 284-288
Gaczoł A., Zamek Lipowiec, „Spotkania z Zabytkami”, nr 6 (1986), s. 36-38
Gruszecki A., Zamki i pałace małopolskie w XVI w. Cechy reprezentacyjno-mieszkaniowe i obronne, Warszawa 1986, Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej
Guerquin B., Zamki śląskie, Warszawa 1957, Wydawnictwo Budownictwo i Architektura
Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1974, wyd. Arkady
Inglot S., Stan i rozmieszczenie uposażenia biskupstwa krakowskiego w połowie XV wieku. Próba odtworzenia zaginionej części „Liber Beneficiorum” Długosza, t. 2, Lwów 1925, nakł. Kasy im. Rektora J. Mianowskiego - Instytut Popierania Polskiej Twórczości Naukowej
Kajzer L., Z badań nad chronologia i rozplanowaniem zamku w Raciążku, „Ziemia Kujawska”, 7(1985), s. 59-70
Kajzer L., Zamek w Raciążku na Kujawach w świetle nowszych badań, „Zapiski Kujawsko – Dobrzyńskie”, seria C, Włocławek 1980, s. 9-24
Kajzer L., Zamek w Raciążku, Łódź 1990, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Kajzer L., Zamki i społeczeństwo. Przemiany architektury i budownictwa obronnego w Polsce w X – XVIII wieku, Łódź 1993, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Kamińska J., Obronność siedzib rycerskich w świetle archeologii, w: Początki zamków w Polsce, Wrocław 1978, „Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej” t. 12, „Studia i Materiały” nr 5, s. 23-32
Kołodziejski S., Gabriel Leńczyk – prekursor archeologii średniowiecza i okresu nowożytnego w Polsce, „Teki Krakowskie”, nr 16 (2009), s. 76-81
Kołodziejski S., Geneza obronnych rezydencji możnowładztwa w Polsce Piastowskiej, w: G. Semânčuk, A. Mâcel'skì (red.), Castrum, urbis et bellum, Baranavičy 2002, s. 232-236
Kołodziejski S., Obronne siedziby biskupów krakowskich. Zarys problematyki badawczej, w: L. Kajzer (red.), Siedziby biskupów krakowskich na terenie dawnego województwa sandomierskiego. Materiały z sesji naukowej. Kielce 20. IX. 1997, Kielce 1997, wyd. Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Kielcach, s. 17-22
Kołodziejski S., Średniowieczne rezydencje obronne możnowładztwa na terenie województwa krakowskiego, Kraków 1994, Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego
Kołodziejski S., Uwagi o średniowiecznym budownictwie obronnym biskupów krakowskich, „Teki Krakowskie” nr 3 (1996), s. 135-149
Kopaliński S., Słownik symboli, Warszawa 1990, wyd. Wiedza Powszechna
Kracik J., Ryś G., Dziesięć wieków diecezji krakowskiej, Kraków 1998, Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej
Krzyżanowski S., Słownik heraldyczny dla pomocy w poszukiwaniach archeologicznych, Kraków 1870, druk. Wincentego Kirchmayera
Lasota C., Rozpędowski J., Wczesnogotycki dwór książęcy w Jelczu koło Oławy, „Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej” t. 15, „Studia i Materiały” nr 8, Wrocław 1981
Leńczyk G., Drugie sprawozdanie z inwentaryzacji i planowania grodzisk w woj. Krakowskiem[!] w r. 1933, Sprawozdania z czynności i posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności, 34(1934), z. 3, s. 28-33
Leńczyk G., Grodziska i zamczyska w województwie krakowskiem[!], „Z otchłani wieków”, nr 9(1934), s. 47-50
Lipińska O., Z badań nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem północnej części Przedgórza Iłżeckiego, w: Materiały z sesji naukowej „Pradzieje w wczesne średniowiecze w dorzeczu Kamiennej” 19-20.10.1986, Ostrowiec Świętokrzyski 1989, Wydawnictwo Muzeum Historyczno-Archeologicznego, s. 66-82
Ładogórski T., Studia nad zaludnieniem Polski XIV wieku, Wrocław 1958, wyd. Ossolineum
Łepkowski J., Przegląd zabytków przeszłości z okolic Krakowa, Księg. G. Gebethnera i R. Wolfa, Warszawa 1863
Łuszczkiewicz W., Zamek Lipowiec i jego turma, Wydawnictwo Akademji Umiejętności, Kraków 1884
Małkowska – Holcerowa T., Lipowiec. Dawny zamek biskupów krakowskich, Warszawa 1989, Wydaw. PTTK Kraj
K. Modzelewski, Między prawem książęcym a władztwem gruntowym, t. 2: Instytucje kasztelanii majątkowych Kościoła w Polsce XII – XIII w., „Przegląd Historyczny”, 71(1980), z. 2, s. 449-480
K. Modzelewski, Organizacja gospodarcza państwa piastowskiego (X-XIII wiek), Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1975, wyd. Ossolineum
Motyka J., Kasztelania Chrzanowska, w: Chrzanów. Studia z dziejów miasta i regionu do roku 1939, Chrzanów 1998, wyd. Muzeum w Chrzanowie, s. 42-57
Okoński J., Metoda opracowania zbiorów kafli z badań archeologicznych. Przykład zamku w Nowym Wiśniczu, woj. Tarnowskie, Warszawa 1984, wyd. PAN
Okoński J., Z badań nad typologią i zmiennością dekoracji kafli w Polsce, Warszawa 1988, Wydawnictwa PKZ
Pauk Marcin Rafał, Funkcjonowanie regale fortyfikacyjnego w Europie Środkowej w średniowieczu, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 51(2003), s. 3-16, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
Pavlík Č., Vitanovský M., Encyklopedie kachlů v Čechách, na Moravĕ a ve Slezsku. Ikonografický atlas reliéfů na kachlích gotiky a renesance, Praha 2004, wyd. LIBRI
Pierzak J., Średniowieczny Sławków odsłania swoje tajemnice, Katowice 1988, Śląski Instytut Naukowy
Piskadło A., Grody, zamki, fortece. Budownictwo i architektura obronna do schyłku średniowiecza, wyd. MON, Warszawa 1977
Przybyszewski B., Zarys dziejów diecezji krakowskiej (do roku 1999), Kraków 2000, Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej
Rymut K., Nazwy miejscowe północnej części dawnego województwa krakowskiego, Wisła 1968, wyd. Ossolineum
Smoleńska J., Śląskie kafle średniowieczne w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, nr 19(1975), s. 265-283
Szydłowska T., Gotyckie i renesansowe kafle w muzeach Górnego Śląska (katalog wystawy), Bytom 1973, wyd. Muzeum Górnośląskie w Bytomiu
Świechowska A., Wykopaliska na zamku w Wenecji pod Żninem, „Biuletyn Historii Sztuki”, nr 9(1949)
Wójcik M.L., Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie – genealogia – rozsiedlenie, Wrocław 1993, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 213-232
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, red. S. Brzezicki, Ch. Nielsen, Warszawa 2006, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków
Zagórowski O., Lipowiec zamek biskupi i dom poprawy dla księży, „Nasza Przeszłość”, nr 12(1960), s. 173-220
Zlat M., Zamek średniowieczny jako problem historii sztuki, w: Początki zamków w Polsce, „Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej” t. 12, „Studia i Materiały” nr 5, Wrocław 1978, Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, s. 97-111
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2018 Joanna Małocha
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
The author declares that he or she has full copyright to the work, and such copyright it is not limited to the extent applicable to this declaration, that the article is an original work and that it does not infringe any third-party rights.
The author agrees to a free-of-charge, non-exclusive and non-restricted use of the work by Pontifical University of John Paul II in Krakow i.e.:
- to record and duplicate: make copies of the work by means of printing, reprography, magnetic or digital storage;
- to circulate the original or the copies of the work (disseminate, lend or lease the original or copies thereof, publicly display, screen or make the work publicly available so that everyone is able to access it at the time and in place they wish to do so);
- to include the work in a compilation;
- the Pontifical University of John Paul II in Krakow may grant sublicenses Creative Commons Acknowledgement of authorship-Non-commercial use-Without derivative work 3.0 Poland
The Pontifical University of John Paul II in Krakow makes the work available on the Platform Periodicals belonging to the University, according to the licence Creative Commons Acknowledgement of authorship-Non-commercial use-Without derivative work 3.0 Poland. Accordingly, the author authorises all interested parties to use the work on the following conditions:
- the author and the title of the work will be listed,
- the place of publication (name of the periodical and an Internet link to the originally published work),
- the work will be distributed in a non-commercial way,
- no derivative works will be created.
