Fenomenologia innego. Paul Ricœur i Emmanuel Lévinas wobec ontologii całości

Autor

  • Adriana Warmbier Uniwersytet Jagielloński

DOI:

https://doi.org/10.15633/lie.2787

Słowa kluczowe:

Ricœur, Lévinas, podmiotowość, fenomenologia nieintencjonalna

Abstrakt

Artykuł ten jest próbą krytycznego omówienia sporu Ricœura z Lévinasem dotyczącego rozumienia etyki, ściśle rzecz biorąc koncepcji „podmiotu” etycznego. Wychodząc od przeprowadzonej przez obu filozofów krytyki nowożytnej absolutyzacji cogito, poddaję analizie rozwijane przez Ricœura dialektyczne ujęcie podmiotu (fr. soi) wyrażonego w formule „ten-który-jest-sobą-samym-jak-i-innym” oraz opisany przez Lévinasa fenomen „radykalnej inności”. Następnie staram się odpowiedzieć na pytanie, czy możliwe jest intelektualne porozumienie między Ricœurem i Lévinasem, polegające na wyznaczeniu wspólnego horyzontu dla koncepcji podmiotu otwartej dialektyki i podmiotu ukonstytuowanego przez źródłowe „wyznaczenie” do odpowiedzialności, w granicach którego można mówić o fenomenologii siebie, tj. fenomenologii podmiotu, który rozpoznaje się dzięki innemu niż on sam.

Biogram autora

  • Adriana Warmbier - Uniwersytet Jagielloński
    Adriana Warmbier – doktor filozofii, pracuje jako adiunkt w Instytucie Filozofii WF UJ, wykłada także na Wydziale Filozoficznym UPJPII. Laureatka wielu stypendiów naukowych, w tym Fellowship Corbridge Trust of Robinson College in the University of Cambridge. Zajmuje się etyką, filozofią współczesną, zwłaszcza filozofią podmiotu, sporem z naturalizmem, fenomenologią i posthumanizmem. Autorka licznych artykułów opublikowanych m.in. w „Ethics in Progress”, „Ruchu Filozoficznym”, „Ethosie”, „Kwartalniku Filozoficznym” oraz „Zarządzaniu Publicznym”. Redaktorka książek: Spór o podmiotowość. Perspektywa interdyscyplinarna (2016), The Idea of Excellence and Human Enhancement. Reconsidering the Debate on Transhumanism in Light of Moral Philosophy and Science (2018).

Bibliografia

Derrida J., Przemoc i metafizyka, w: J. Derrida, Pismo filozofii, wybór i przedm. B. Banasiak, tłum. K. Matuszewski, P. Pieniążek, Kraków 1992, s. 133–266.

Éthique et responsabilité. Paul Ricœur, téxtes reunis par J. Ch. Aeschlimann, Boudry-Neuchâtel 1994, s. 35–38.

Fenomenologia francuska. Rozpoznania/interpretacje/rozwinięcia, wybór tekstów pod redakcją J. Migasińskiego i I. Lorenc, Warszawa 2006.

Heidegger M., Panowanie podmiotu w nowożytności, w: M. Heidegger, Nietzsche, t. 2, tłum. A. Gniazdowski i in., nauk. oprac. C. Wodziński, Warszawa 1999, s. 135–142.

Lévinas E., Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, tłum. M. Kowalska, wstęp B. Skarga, tłum. przejrzał J. Migasiński, Warszawa 1998.

Lévinas E., Czas i to, co inne, tłum. J. Migasiński, Warszawa 1999.

Lévinas E., Inaczej niż być lub ponad istotą, tłum. P. Mrówczyński, Warszawa 2000.

Lévinas E., En découvrant l’existence avec Husserl et Heidegger, Paris 2006.

Lévinas E., Entre nous. Essais sur le penser-à-l’autre, Paris 1991.

Lévinas E., De l’évasion, „Recherches Philosophiques” 5 (1935–1936), s. 373–392.

Lévinas E., Odkrywając egzystencję z Husserlem i Heideggerem, tłum. E. Sowa, tłum. przejrzała M. Kowalska, Warszawa 2008.

Lévinas E., Trudna wolność. Eseje o judaizmie, tłum. A. Kuryś, Gdynia 1991.

Ricœur P., À l’école de la phénoménologie, Paris 2004.

Ricœur P., Autrement. Lecture d’Autrement qu’être ou au-delà de l’essence d’Emmanuel Lévinas, Paris 1997.

Ricœur P., Emmanuel Lévinas, penseur du témoignage, w: P. Ricœur, Lectures, t. 3: Aux frontières de la philosophie, Paris 1994, s. 81–103.

Ricœur P., Heidegger i problem podmiotu, tłum. E. Bieńkowska, „Znak” 1974 nr 240, s. 778–789.

Ricœur P., O sobie samym jako innym, tłum. B. Chełstowski, nauk. oprac. i wstęp M. Kowalska, Warszawa 2003.

Ricœur P., Refleksja dokonana. Autobiografia intelektualna, tłum. P. Bobowska-Nastarzewska, Kęty 2005.

Waldenfels B., L’autre et l’étranger, w: Paul Ricœur. L’herméneutique à l’école de la phénoménologie, présentation de J. Greisch, Paris 1995, s. 327–344.

Waldenfels B., Podstawowe motywy fenomenologii obcego, tłum. J. Sidorek, Warszawa 2009.

Waldenfels B., Topografia obcego. Studia z fenomenologii obcego, tłum. J. Sidorek, Warszawa 2002.

Warmbier A., Spór o pojęcie intersubiektywności. Transcendentalizm etyczny a podmiotowa treść doświadczenia, „Kwartalnik Filozoficzny” 43 (2105) nr 4, s. 45–60.

Warmbier A., Tożsamość, narracja i hermeneutyka siebie. Paula Ricœura filozofia człowieka, Kraków 2018 (Horyzonty Nowoczesności).

Pobrania

Opublikowane

2019-02-28

Numer

Tom 24 Nr 2 (2018)

Dział

Artykuły

Licencja

W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:

1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.

2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:

  • utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
  • obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
  • włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
  • udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)

3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:

  • zostanie podany autor i tytuł utworu,
  • zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).