Ontogeneza pytania „dlaczego” w perspektywie epistemologii genetycznej i jej filozoficzne implikacje
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.2550Słowa kluczowe:
epistemologia genetyczna, epistemologia, filozofia nauki, tomizm, psychologia rozwojowaAbstrakt
Pytanie „dlaczego” uważa się za jedno z najważniejszych pytań filozoficznych. Wielu filozofów sądzi, że decyduje ono o profilu i tożsamości dyskursu filozoficznego. Wszelkie zaś próby jego odrzucenia postrzega się jako przejaw tendencji minimalistycznych w badaniach filozoficznych. W artykule przedstawiono poglądy J. Piageta na ontogenezę pytania „dlaczego”. Po ich zrekonstruowaniu ujawniono, jakie implikacje filozoficzne mogą z nich wynikać. Autor artykułu argumentował, że dane ontogenezy mogą odgrywać heurystyczną rolę w formułowaniu tez i hipotez filozoficznych. Mogą one prowadzić do skorygowania niektórych koncepcji pytań filozoficznych, które nie powołują się na żadne dane empiryczne.
Bibliografia
Ajdukiewicz K., Analiza semantyczna zdania pytajnego, „Ruch Filozoficzny” 10 (1926), s. 194–195.
Ajdukiewicz K., O intencji pytania „Co to jest?”, „Ruch Filozoficzny” 7 (1923), s. 152–153.
Brożek A., O pojęciach rozstrzygalności i nierozstrzygalności w świetle teorii pytań, w: Філософсвкі проблеми науки/Filozoficzne problemy nauki, red. A. Brożek, Львів–Warszawa 2008, s. 355–363.
Brożek A., O pytaniach filozoficznych i ich rozstrzygalności, „Studia Philosophiae Christianae” 45 (2009) nr 1, s. 7–25.
Brożek A., Pytania i odpowiedzi. Tło filozoficzne, teoria, zastosowania praktyczne, Warszawa 2007.
Duchliński P., W stronę aporetycznej filozofii klasycznej, Kraków 2014.
Fisher R., Stawianie pytań, w: R. Fisher, Uczymy, jak uczyć, Warszawa 1999.
Hajduk Z., Filozofia przyrody – filozofia przyrodoznawstwa. Metakosmologia, Lublin 2004.
Kamiński S., Jak filozofować. Studia z metodologii filozofii klasycznej, Lublin 1989.
Kielar-Turska M., Przedmowa w: J. Piaget, Mowa i myślenie dziecka, tłum. J. Kołudzka, Warszawa 2005, s. 3–10.
Kielar-Turska M., Średnie dzieciństwo. Wiek przedszkolny, w: Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki, red. J. Trempała, Warszawa 2011, s. 83–129.
Koj L., Analiza pytań I. Problem terminów pierwotnych logiki pytań, „Studia Semiotyczne” 2 (1971), s. 99–113.
Koj L., Analiza pytań II. Rozważania nad strukturą pytań, „Studia Semiotyczne” 3 (1973), s. 22–39.
Krąpiec A. M., DIÁ TÍ, http://www.ptta.pl/pef/pdf/d/diati.pdf (31.01.2018).
Krąpiec A. M., Filozofia co wyjaśnia, Lublin 1999.
Krąpiec A. M., Metafizyka. Zarys teorii bytu, Lublin 1994.
Krąpiec A. M., O rozumienie filozofii, Lublin 1995.
Krąpiec A. M., Poznawać czy myśleć: problemy epistemologii tomistycznej, Lublin 2000.
Krüger H. H., Wprowadzenie w teorie i metody badawcze nauk o wychowaniu, tłum. D. Sztobryn, oprac. B. Śliwerski, Gdańsk 2005.
Kubiński T., Analiza logiczna pojęć a założenia pytania, w: Rozprawy filozoficzne, red. L. Gumański, Toruń 1969, s. 189–200.
Kubiński T., O pojęciu pytania i rachunku operatorów pytajnych, „Ruch Filozoficzny” 25 (1966) nr 1–2, s. 70–74.
Pelc J., O poznawczej roli pytań, w: Prace z pragmatyki, semantyki i metodologii semiotyki, red. J. Pelc, Wrocław 1991, s. 191–200.
Piaget J., Jak dziecko wyobraża sobie świat, tłum. M. Gawlik, Warszawa 2006.
Piaget J., Mowa i myślenie dziecka, tłum. J. Kołudzka, Warszawa 2005.
Piaget J., Psychologia i epistemologia, tłum. Z. Zakrzewska, Warszawa 1977.
Pieter J., Psychologia filozofowania, Katowice 2005.
Psycholingwistyka, red. G. Gleason, J. & B. N. Ratner, tłum. J. Bobryk, Gdańsk 2005.
Radwiłowicz R., O pytaniach uczniowskich ogólnie, w: Pytania uczniów a treść nauczania, red. R. Radwiłowicz, K. Pauzewicz, C. Kosiński Warszawa 1969, s. 7–21.
Stępień B. A., Wprowadzenie do metafizyki, Kraków 1964.
Stróżewski W., Istnienie i sens, Kraków 1994.
Stróżewski W., O zasadnicze pytanie metafizyki, „Znak” 127 (1965), s. 3–23.
Szuman S., Rozwój pytań dziecka. Badania nad rozwojem umysłowości dziecka na tle jego pytań, w: S. Szuman, Dzieła wybrane, t. 1: Studia nad rozwojem psychicznym dziecka, wybór i opracowanie M. Przetacznikowa, G. Makiełło-Jarża, Warszawa 1985, s. 274–321.
Szuman S., Rozwój pytań dziecka. Badania nad rozwojem umysłowości dziecka na tle jego pytań, Warszawa 1939.
Turek J., Filozoficzne interpretacje faktów naukowych, Lublin 2009.
Turek J., Implikacje ontologiczne typu redukcyjnego jako metoda uprawiania filozofii przez Księdza Profesora Kazimierza Kłósaka, w: Filozofia a nauka w myśli – Księdza Kazimierza Kłósaka, red. Z. Liana, A. Michalik, Kraków–Tarnów 2004, s. 63–88.
Wiśniewski A., The Posing of Questions: Logical Foundations of Erotetic Inferences, Dordrecht–Boston–London, 1995.
Wojtysiak J., „Dlaczego istnieje raczej coś niż nic?” Analiza problemu w kontekście dyskusji we współczesnej filozofii analitycznej, Lublin 2008.
Wojtysiak J., O zasadzie racji dostatecznej, „Roczniki Filozoficzne” 54 (2006) nr 1, s. 179–21.
Woleński J., Logika, kontekst odkrycia, kontekst uzasadniania, w: Odkrycie naukowe i inne zagadnienia współczesnej filozofii i nauki. Pamięci Elżbiety Pietruskiej-Madej i Jana Żytkowa, red. W. Krajewski, W. Strawiński, Warszawa 2003, s. 75–87.
Woleński J., O tak zwanych filozoficznych założeniach nauki, w: Z zagadnień filozofii nauk przyrodniczych, red. S. Butryma, Warszawa 1991, s. 7–16.
Woleński J., W stronę logiki, Kraków 1996.
Zamiara K., Epistemologia genetyczna Piageta a społeczny rozwój nauki, Warszawa–Poznań 1979.
Zamiara K., Epistemologiczne założenia psychologicznej wizji człowieka, w: Materiały XXVI Zjazdu PTP, Szczecin 1987, red. E. Aranowska, Warszawa 1991.
Zamiara K., Kilka uwag o Piagetowskiej koncepcji świadomości i jej znaczeniu dla badań nad kulturą, „Nowa Krytyka” 1991 nr 1, s. 33–44.
Zamiara J., Obecność myślenia psychologicznego w epistemologii, w: Rozprawy i szkice z filozofii i metodologii nauk, red. J. Such i in., Warszawa–Poznań 1992.
Życiński J., Filozofować w kontekście nauki, w: Rozmowy o filozofii, red. A. Zieliński, M. Bagiński, J. Wojtysiak Lublin 1996, s. 213–248.
Życiński J., Wpływ nauk szczegółowych na rozwój filozofii, w: J. Życiński, Teizm i filozofia analityczna, t. 2, Kraków 1988.
Życiński J., Zagadnienie możliwości falsyfikacji twierdzeń w filozofii przyrody, „Analecta Cracoviensia” 14 (1982), s. 94–98.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
