Prepozytywistyczna (?) koncepcja filozofii narodowej Michała Wiszniewskiego
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.3692Słowa kluczowe:
Michał Wiszniewski, filozofia narodowa, prepozytywizm, romantyzm, filozofiaieku XIX wAbstrakt
Powstanie i rozwój polskiej filozofii narodowej zazwyczaj kojarzone są z pierwszą połową XIX wieku i myślicielami doby romantyzmu. Jednakże nie wszyscy filozofowie tamtego okresu należeli do wspomnianego nurtu. Niektórzy bardziej zbliżali się w swych poglądach do idei głoszonych przez późniejszych pozytywistów. Do tego grona należał Michał Wiszniewski (1797–1865), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, przedstawiciel krakowskiego ośrodka naukowego, uważany za jednego z głównych prepozytywistów polskich. Również i on wystąpił z projektem filozofii narodowej. W literaturze z zakresu historii filozofii rzadko się o niej wspomina. Wiszniewski nie napisał osobnego dzieła poświęconego w całości temu zagadnieniu. Myśli odnoszące się do koncepcji filozofii narodowej znajdują się w różnych jego pracach. Celem artykułu jest ich wydobycie, uporządkowanie i dostarczenie w miarę całościowego i spójnego obrazu tejże koncepcji. Z tego względu artykuł został podzielony na dwie części. W pierwszej (którą jest obecny artykuł) zostało zaprezentowane historyczno-filozoficzne tło, na którym zrodziła się koncepcja Wiszniewskiego, oraz czynniki, jakie wpłynęły na sformułowanie przez niego postulatu stworzenia polskiej filozofii narodowej. W artykule zwrócono ponadto uwagę na cechy, które łączą koncepcję Wiszniewskiego z romantykami, idealistami i sprawiają, że trudno jednoznacznie zakwalifikować ją jako prepozytywistyczną. Z drugiej zaś strony wykazano, co wyróżniało projekt Wiszniewskiego, pokazując, że filozofia narodowa niekoniecznie musi oznaczać to samo, co filozofia romantyczna o tendencjach mesjanistycznych.
Bibliografia
Błachnio J. R., Idealizm niemiecki i filozofia narodowa w polskiej myśli chrześcijańskiej lat 1831–1863, Bydgoszcz 1994.
Garfein-Garski S., Zagadnienie polskiej filozofii narodowej, w: Polska filozofia narodowa, red. M. Straszewski, Kraków 1921, s. 5–29.
Halpern I., Jan Śniadecki, w: Polska filozofia narodowa, red. M. Straszewski, Kraków 1921, s. 33–78.
Harassek S., Prolegomena do filozofii narodowej Trentowskiego, „Kwartalnik Filozoficzny” 11 (1933), s. 283–331.
Herder J. G., Myśli o filozofii dziejów, t. 1, tłum. J. Gałecki, Warszawa 1962.
Herder J. G., Myśli o filozofii dziejów, t. 2, tłum. J. Gałecki, Warszawa 1962.
Jaroński F., Jakiej filozofii Polacy potrzebują, w: Jakiej filozofii Polacy potrzebują, red. W. Tatarkiewicz, Warszawa 1970.
Korbut G., Michał Wiszniewski i spuścizna po nim, Warszawa 1901.
Kozłowski R., Koncepcja „filozofii narodowej” Liberta i Trentowskiego, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 16 (1970), s. 31–53.
Skarga B., Narodziny pozytywizmu polskiego 1831–1864, Warszawa 2013.
Skoczyński J., Woleński J., Historia filozofii polskiej, Kraków 2010.
Struve H., Historia filozofii w Polsce na tle ogólnego rozwoju życia umysłowego, Warszawa 1900.
Szaniawski J. K., Rady przyjacielskie młodemu czcicielowi nauk i filozofii, pragnącemu znaleźć pewniejszą drogę do prawdziwego i wyższego oświecenia, Warszawa 1805.
Szymaniec P., Pojęcie narodu w filozofii dziejów Johanna Gottfrieda Herdera, „Wrocławskie Studia Erazmiańskie” 1 (2008), s. 18–36.
Walicki A., Idea narodu w polskiej myśli oświeceniowej, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 26 (1980), s. 35–97.
Walicki A., Zarys dziejów filozofii polskiej (1815–1918), Warszawa 1986.
Wepsięć J., Michał Wiszniewski i jego filozofia na tle empiryzmu z epoki polskiego Oświecenia, „Kwartalnik Filozoficzny” 15 (1938) z. 3, s. 260–277.
Wiszniewski M., Historia literatury polskiej, t. 1, Kraków 1840.
Wiszniewski M., Myśli o ukształceniu samego siebie, Warszawa 1873.
Wiszniewski M., Uwagi nad filozofowaniem, cz. 2, „Przyjaciel Ludu” 5 (1839) nr 33, s. 258–260.
Wiszniewski M., Wykład wstępny, w: M. Wiszniewski, Bacona metoda tłumaczenia natury i inne pisma filozoficzne, Warszawa 1976, s. 671–683.
Wiśniewski R., Karola Libelta „system umnictwa” jako filozofia narodowa, „Szkice Humanistyczne” 10 (2010) nr 1, s. 61–76.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
