Prepozytywistyczna (?) koncepcja filozofii narodowej Michała Wiszniewskiego
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.3692Słowa kluczowe:
Michał Wiszniewski, filozofia narodowa, prepozytywizm, romantyzm, filozofiaieku XIX wAbstrakt
Powstanie i rozwój polskiej filozofii narodowej zazwyczaj kojarzone są z pierwszą połową XIX wieku i myślicielami doby romantyzmu. Jednakże nie wszyscy filozofowie tamtego okresu należeli do wspomnianego nurtu. Niektórzy bardziej zbliżali się w swych poglądach do idei głoszonych przez późniejszych pozytywistów. Do tego grona należał Michał Wiszniewski (1797–1865), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, przedstawiciel krakowskiego ośrodka naukowego, uważany za jednego z głównych prepozytywistów polskich. Również i on wystąpił z projektem filozofii narodowej. W literaturze z zakresu historii filozofii rzadko się o niej wspomina. Wiszniewski nie napisał osobnego dzieła poświęconego w całości temu zagadnieniu. Myśli odnoszące się do koncepcji filozofii narodowej znajdują się w różnych jego pracach. Celem artykułu jest ich wydobycie, uporządkowanie i dostarczenie w miarę całościowego i spójnego obrazu tejże koncepcji. Z tego względu artykuł został podzielony na dwie części. W pierwszej (którą jest obecny artykuł) zostało zaprezentowane historyczno-filozoficzne tło, na którym zrodziła się koncepcja Wiszniewskiego, oraz czynniki, jakie wpłynęły na sformułowanie przez niego postulatu stworzenia polskiej filozofii narodowej. W artykule zwrócono ponadto uwagę na cechy, które łączą koncepcję Wiszniewskiego z romantykami, idealistami i sprawiają, że trudno jednoznacznie zakwalifikować ją jako prepozytywistyczną. Z drugiej zaś strony wykazano, co wyróżniało projekt Wiszniewskiego, pokazując, że filozofia narodowa niekoniecznie musi oznaczać to samo, co filozofia romantyczna o tendencjach mesjanistycznych.
Bibliografia
Błachnio J. R., Idealizm niemiecki i filozofia narodowa w polskiej myśli chrześcijańskiej lat 1831–1863, Bydgoszcz 1994.
Garfein-Garski S., Zagadnienie polskiej filozofii narodowej, w: Polska filozofia narodowa, red. M. Straszewski, Kraków 1921, s. 5–29.
Halpern I., Jan Śniadecki, w: Polska filozofia narodowa, red. M. Straszewski, Kraków 1921, s. 33–78.
Harassek S., Prolegomena do filozofii narodowej Trentowskiego, „Kwartalnik Filozoficzny” 11 (1933), s. 283–331.
Herder J. G., Myśli o filozofii dziejów, t. 1, tłum. J. Gałecki, Warszawa 1962.
Herder J. G., Myśli o filozofii dziejów, t. 2, tłum. J. Gałecki, Warszawa 1962.
Jaroński F., Jakiej filozofii Polacy potrzebują, w: Jakiej filozofii Polacy potrzebują, red. W. Tatarkiewicz, Warszawa 1970.
Korbut G., Michał Wiszniewski i spuścizna po nim, Warszawa 1901.
Kozłowski R., Koncepcja „filozofii narodowej” Liberta i Trentowskiego, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 16 (1970), s. 31–53.
Skarga B., Narodziny pozytywizmu polskiego 1831–1864, Warszawa 2013.
Skoczyński J., Woleński J., Historia filozofii polskiej, Kraków 2010.
Struve H., Historia filozofii w Polsce na tle ogólnego rozwoju życia umysłowego, Warszawa 1900.
Szaniawski J. K., Rady przyjacielskie młodemu czcicielowi nauk i filozofii, pragnącemu znaleźć pewniejszą drogę do prawdziwego i wyższego oświecenia, Warszawa 1805.
Szymaniec P., Pojęcie narodu w filozofii dziejów Johanna Gottfrieda Herdera, „Wrocławskie Studia Erazmiańskie” 1 (2008), s. 18–36.
Walicki A., Idea narodu w polskiej myśli oświeceniowej, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 26 (1980), s. 35–97.
Walicki A., Zarys dziejów filozofii polskiej (1815–1918), Warszawa 1986.
Wepsięć J., Michał Wiszniewski i jego filozofia na tle empiryzmu z epoki polskiego Oświecenia, „Kwartalnik Filozoficzny” 15 (1938) z. 3, s. 260–277.
Wiszniewski M., Historia literatury polskiej, t. 1, Kraków 1840.
Wiszniewski M., Myśli o ukształceniu samego siebie, Warszawa 1873.
Wiszniewski M., Uwagi nad filozofowaniem, cz. 2, „Przyjaciel Ludu” 5 (1839) nr 33, s. 258–260.
Wiszniewski M., Wykład wstępny, w: M. Wiszniewski, Bacona metoda tłumaczenia natury i inne pisma filozoficzne, Warszawa 1976, s. 671–683.
Wiśniewski R., Karola Libelta „system umnictwa” jako filozofia narodowa, „Szkice Humanistyczne” 10 (2010) nr 1, s. 61–76.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.