Prepozytywistyczna (?) koncepcja filozofii narodowej Michała Wiszniewskiego

Autor

  • Milena Cygan Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

DOI:

https://doi.org/10.15633/lie.3692

Słowa kluczowe:

Michał Wiszniewski, filozofia narodowa, prepozytywizm, romantyzm, filozofiaieku XIX w

Abstrakt

Powstanie i rozwój polskiej filozofii narodowej zazwyczaj kojarzone są z pierwszą połową XIX wieku i myślicielami doby romantyzmu. Jednakże nie wszyscy filozofowie tamtego okresu należeli do wspomnianego nurtu. Niektórzy bardziej zbliżali się w swych poglądach do idei głoszonych przez późniejszych pozytywistów. Do tego grona należał Michał Wiszniewski (1797–1865), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, przedstawiciel krakowskiego ośrodka naukowego, uważany za jednego z głównych prepozytywistów polskich. Również i on wystąpił z projektem filozofii narodowej. W literaturze z zakresu historii filozofii rzadko się o niej wspomina. Wiszniewski nie napisał osobnego dzieła poświęconego w całości temu zagadnieniu. Myśli odnoszące się do koncepcji filozofii narodowej znajdują się w różnych jego pracach. Celem artykułu jest ich wydobycie, uporządkowanie i dostarczenie w miarę całościowego i spójnego obrazu tejże koncepcji. Z tego względu artykuł został podzielony na dwie części. W pierwszej (którą jest obecny artykuł) zostało zaprezentowane historyczno-filozoficzne tło, na którym zrodziła się koncepcja Wiszniewskiego, oraz czynniki, jakie wpłynęły na sformułowanie przez niego postulatu stworzenia polskiej filozofii narodowej. W artykule zwrócono ponadto uwagę na cechy, które łączą koncepcję Wiszniewskiego z romantykami, idealistami i sprawiają, że trudno jednoznacznie zakwalifikować ją jako prepozytywistyczną. Z drugiej zaś strony wykazano, co wyróżniało projekt Wiszniewskiego, pokazując, że filozofia narodowa niekoniecznie musi oznaczać to samo, co filozofia romantyczna o tendencjach mesjanistycznych.

Biogram autora

  • Milena Cygan - Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

    Milena Cygan – mgr, doktorantka w Ka-
    tedrze Historii i Filozofii Nauki Uniwer-
    sytetu Papieskiego Jana Pawła II w Kra-
    kowie. Absolwentka studiów magisterskich na Wydziałach Teologicznym i Filozoficznym UPJPII. Zainteresowania naukowe: historia filozofii i nauki polskiej, antropologia, relacje pomiędzy filozofią i religią, ­nauki ewolucyjne, etologia.

Bibliografia

Błachnio J. R., Idealizm niemiecki i filozofia narodowa w polskiej myśli chrześcijańskiej lat 1831–1863, Bydgoszcz 1994.

Garfein-Garski S., Zagadnienie polskiej filozofii narodowej, w: Polska filozofia narodowa, red. M. Straszewski, Kraków 1921, s. 5–29.

Halpern I., Jan Śniadecki, w: Polska filozofia narodowa, red. M. Straszewski, Kraków 1921, s. 33–78.

Harassek S., Prolegomena do filozofii narodowej Trentowskiego, „Kwartalnik Filozoficzny” 11 (1933), s. 283–331.

Herder J. G., Myśli o filozofii dziejów, t. 1, tłum. J. Gałecki, Warszawa 1962.

Herder J. G., Myśli o filozofii dziejów, t. 2, tłum. J. Gałecki, Warszawa 1962.

Jaroński F., Jakiej filozofii Polacy potrzebują, w: Jakiej filozofii Polacy potrzebują, red. W. Tatarkiewicz, Warszawa 1970.

Korbut G., Michał Wiszniewski i spuścizna po nim, Warszawa 1901.

Kozłowski R., Koncepcja „filozofii narodowej” Liberta i Trentowskiego, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 16 (1970), s. 31–53.

Skarga B., Narodziny pozytywizmu polskiego 1831–1864, Warszawa 2013.

Skoczyński J., Woleński J., Historia filozofii polskiej, Kraków 2010.

Struve H., Historia filozofii w Polsce na tle ogólnego rozwoju życia umysłowego, Warszawa 1900.

Szaniawski J. K., Rady przyjacielskie młodemu czcicielowi nauk i filozofii, pragnącemu znaleźć pewniejszą drogę do prawdziwego i wyższego oświecenia, Warszawa 1805.

Szymaniec P., Pojęcie narodu w filozofii dziejów Johanna Gottfrieda Herdera, „Wrocławskie Studia Erazmiańskie” 1 (2008), s. 18–36.

Walicki A., Idea narodu w polskiej myśli oświeceniowej, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 26 (1980), s. 35–97.

Walicki A., Zarys dziejów filozofii polskiej (1815–1918), Warszawa 1986.

Wepsięć J., Michał Wiszniewski i jego filozofia na tle empiryzmu z epoki polskiego Oświecenia, „Kwartalnik Filozoficzny” 15 (1938) z. 3, s. 260–277.

Wiszniewski M., Historia literatury polskiej, t. 1, Kraków 1840.

Wiszniewski M., Myśli o ukształceniu samego siebie, Warszawa 1873.

Wiszniewski M., Uwagi nad filozofowaniem, cz. 2, „Przyjaciel Ludu” 5 (1839) nr 33, s. 258–260.

Wiszniewski M., Wykład wstępny, w: M. Wiszniewski, Bacona metoda tłumaczenia natury i inne pisma filozoficzne, Warszawa 1976, s. 671–683.

Wiśniewski R., Karola Libelta „system umnictwa” jako filozofia narodowa, „Szkice Humanistyczne” 10 (2010) nr 1, s. 61–76.

Pobrania

Opublikowane

2020-09-30

Numer

Dział

Artykuły

Podobne artykuły

1-10 z 169

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.