The Roots of Chaadaev’s Philosophical Thought
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.1960Słowa kluczowe:
Piotr Czaadajew, opozycja słowianofilowie – okcydentaliści, filozofia historii, chrześcijaństwo, patriotyzm, mistyczna misja RosjiAbstrakt
Pierwsza eurocentryczna koncepcja filozofii historii została stworzona przez Piotra Czaadajewa. Według tego chrześcijańskiego myśliciela jej ideał najlepiej odzwierciedlała średniowieczna Europa. Czaadajew czytał Kanta, Hegla i Schellinga, ale to francuscy filozofowie katoliccy: de Maistre, de Bonald, Ballanche, Chateaubriand i Lamennais, wywarli na niego największy wpływ. Specyficzny rodzaj konserwatywnego okcydentalizmu Czaadajewa charakteryzowało oskarżenie społeczeństwa rosyjskiego o brak tradycji, które mogłyby identyfikować Rosję z historią Europy. Według Czaadajewa kulturę rosyjską charakteryzuje brak ciągłości; nowe pomysły pojawiają się niespodziewanie, są pozbawione podstaw i brak im tradycji wcześniejszych pokoleń. Fakt ten był krytykowany w latach czterdziestych XIX wieku przez okcydentalistów, którzy kontynuowali liberalną i racjonalistyczną tradycję XVIII wieku. W 1839 roku konserwatywni słowianofile opowiedzieli się za hierarchią wartości Czaadajewa, odrzucając jego pesymistyczny pogląd na przyszłość Rosji. Spotkało się z otwartą krytyką okcydentalistów związanych z Bielińskim. Jednak wkrótce reakcje nacjonalistyczne zdominowały słowianofilów, którzy gloryfikowali wyjątkowość rosyjskiego ducha narodowego i opowiadali się za samodzielnością Rosji. Jednym z głównych źródeł nieporozumień między okcydentalistami i słowianofilami była rola XVIII‑wiecznego cara Piotra I. Mimo że Czaadajew nie zauważał żadnych spektakularnych wzlotów w historii Rosji ani siły narodu rosyjskiego w przeszłości, stał się on wyrazicielem znamienitej przyszłości swojego kraju. W Apologii obłąkanego, która została napisana, aby rozładować napiętą atmosferę spowodowaną publikacją pierwszego listu filozoficznego, Czaadajew wyraża afirmację wielkiej misji Rosji. Według myśliciela Rosja ujawni swój ukryty potencjał i siłę i stanie się przewodniczką życia duchowego w Europie. Czaadajew, który wierzył w mistyczną misję Rosji, pod koniec swego życia uznał również wielkość prawosławia.Bibliografia
Chaadaev P., Fragments and Diverse Thoughts, in: Philosophical Works by Peter Chaadaev, ed. R. McNally and R. Tempest, Dordrecht 1991, p. 112–255.
Chaadaev P., The Apology of Madman, in: Philosophical Works by Peter Chaadaev, ed. R. McNally and R. Tempest, Dordrecht 1991, p. 102–111.
Chaadaev P., The Philosophical Letters Addressed to a Lady, in: Philosophical Works by Peter Chaadaev, ed. R. McNally and R. Tempest, Dordrecht 1991, p. 18–101.
Chojnacka K., Osoba i dzieło Piotra Wielkiego w dziewiętnastowiecznych sporach doktrynalnych o miejsce i przyszłość Rosji w Europie, Kraków 1998.
Freeborn R., Turgenev: The Novelist’s Novelist. A Study, Oxford 1960.
Lednicki W., Russia, Poland and the West, New York 1954.
The Russian Mentality. Lexicon, ed. A. de Lazari, transl. W. Liwarowski and R. Wawro, Katowice 1995.
Walicki A., W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, Warszawa 2002.
Идеи в России. Ideas in Russia. Idee w Rosji. Leksykon rosyjsko‑polsko‑angielski, red. A. de Lazari, vol. 4, Łódź 2001.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
