Hasło sprawiedliwości społecznej jako wstęp do tyranii

Autor

  • Jacek Breczko Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

DOI:

https://doi.org/10.15633/lie.3697

Słowa kluczowe:

Platon, utopia, rewolucja, równość, terror

Abstrakt

Hasło sprawiedliwości społecznej różnie w historii było rozumiane; bywało podstawą przemian – w szerokim sensie tego słowa – demokratycznych, ale też okazywało się propagandowym „chwytem” i wstępem do tyranii. Platon był bodaj pierwszy, który w swojej opisowej koncepcji ewolucji ustrojów zwrócił uwagę na to, że demokracja – kiedy wątek „redystrybucji dóbr” w imię egalitaryzmu i zrównania wychodzi na plan pierwszy – niejako spontanicznie zamienia się w tyranię. Próbował temu zapobiec Arystoteles w swojej koncepcji politei. Chciałbym się zastanowić (w ogromnym, rzecz jasna, skrócie), na ile te koncepcje „sprawdzały się w historii” i są obecnie aktualne. Chciałbym też – na zakończenie – zaprezentować trzy modele „sprawiedliwości społecznej”: hierarchiczny (starożytny), oparty na równym kryterium (nowożytny, liberalny) oraz egalitarystyczny (utopijny, zrównujący), będący ideologią prowadzącą do scentralizowanej, arbitralnej, a nawet tyrańskiej władzy.

Biogram autora

  • Jacek Breczko - Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
    Jacek Breczko – dr hab., pracownik Studium Filozofii i Psychologii UMB. Zainteresowania naukowe: historia idei, historiozofia, filozofia polityki, etyka. Ważniejsze publikacje: Poglądy historiozoficzne pisarzy z kręgu „Kultury” paryskiej. Przezwyciężenia katastrofizmu, odrzucenie mesjanizmu, Lublin 2010; Cywilizacja na zakręcie. Szkice z historii filozofii i filozofii historii, Lublin 2014; O empatii, empatycznej cywilizacji i nowej duchowości, Białystok 2019.

Bibliografia

Bierdiajew N., Źródła i sens komunizmu rosyjskiego, tłum. H. Paprocki, Kęty 2005.

Buonarroti P., Sprzysiężenie równych, tłum. A. Jeżewski, Warszawa 1952.

Davies N., Europa, tłum. E. Tabakowska, Kraków 1998.

Deschamps D. L. M., Prawdziwy system, czyli rozwiązanie zagadki metafizyki i moralności, tłum. B. Baczko, E. Bąkowska, Warszawa 1967.

Kamiński A. A., Tkaczow a Bakunin, „Nauki Humanistyczne” (Wrocław) 2008 nr 12, s. 31–52.

Kołakowski L., Główne nurty marksizmu, cz. 1: Powstanie, Poznań 2000.

Lenin W., Państwo a rewolucja, w: Dzieła wszystkie, t. 33, tłum. przekład zbiorowy, Warszawa 1957.

Pipes R., Rewolucja rosyjska, tłum. T. Szafar, Warszawa 2014.

Platon, Państwo, tłum. W. Witwicki, Warszawa 1958.

Tkaczow P. N., List otwarty do Pana Fryderyka Engelsa, autora artykułów „Literatura emigracyjna” w nrach 117 i 118 czasopisma „Volksstaat”, rok 1874, w: Filozofia społeczna narodnictwa rosyjskiego. Wybór pism, t. 2, red. A. Walicki, Warszawa 1965

Tkaczow P. N., Program czasopisma „Nabat”, w: Filozofia społeczna narodnictwa rosyjskiego. Wybór pism, t. 2, red. A. Walicki, Warszawa 1965, ss. 86–102.

Weeks A. L., The First Russian Bolshevik: A Political Biography of Peter Tkachev, New York 1968.

Pobrania

Opublikowane

2020-09-30

Numer

Dział

Artykuły