Obraz Matki Bożej Róży Duchownej w kościele parafialnym w Jadownikach. Przyczynek do badań
DOI:
https://doi.org/10.15633/ps.27209Słowa kluczowe:
Jadowniki, Matka Boża, typ piekarski, Mistrz Zwiastowania z JodłownikaAbstrakt
Od XV wieku w Jadownikach koło Brzeska znajduje się obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, nawiązujący stylem do Hodegetrii Krakowskich. Prawdopodobnie został namalowany przez Mistrza Zwiastowania z Jodłownika. Obraz ten przynajmniej między XVII a XIX wiekiem był otaczany lokalną czcią parafian, którzy wierzyli, że jest on wizerunkiem „niosącym łaski”. Niestety, w XX wieku pamięć o jego czci całkowicie zanikała, a po rozebraniu drewnianego kościoła parafialnego, w którym był przechowywany w głównym ołtarzu, został przeniesiony w 1910 roku do oddzielnej bocznej kaplicy w nowo wybudowanej świątyni. Po konserwacji wizerunku w latach 60. i zdjęciu XIX-wiecznych przemalunków, został przez wielu parafian uznany za fałszywy. Z czasem zaginęły również srebrne korony i pozostałe wota, świadczące o lokalnym kulcie. Kaplica zaś stała się miejscem przechowania po prostu kolejnego obrazu ze starego kościoła. Dzięki sięgnięciu do dawnych wizytacji biskupich i kapitulnych z czasów, kiedy Jadowniki były częścią diecezji krakowskiej, oraz naukom związanym z historią średniowiecza, dawno zapomniana historia odżywa, wzmagając lokalny kult Matki Bożej Róży Duchownej z Jadownik i odkrywając przed wiernymi historię ich własnej parafii.
Bibliografia
Akta wizytacji kapitulnych nr 47 — A. V. Cap 47 (1664), Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.
Akta wizytacji kapitulnych nr 61 — A. V. Cap 61 (1728), Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.
Akta wizytacji kapitulnych nr 62 — A. V. Cap 62 (1754), Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.
Akta wizytacji kapitulnych nr 7 — A. V. Cap. 7 (1596), Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.
Akta wizytacyjne — A. V. 47 (1748), Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.
Akta wizytacyjne — A. V. 6 (1617), Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.
Akta wizytacyjne — A. V. 62 (1754), Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie.
Brykowski R., Architektura drewniana, w: Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, Warszawa 1995, s. 56–60.
Chrzanowski T., Kornecki M., Wota srebrne z badań nad sztuką sarmatyzmu w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki” 32 (1970) nr 2, s. 209–214.
Ciesielski T., Koronacje cudownych obrazów w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, w: Cywilizacja prowincji Rzeczypospolitej Szlacheckiej, red. A. Jankowski, A. Klonder, Bydgoszcz 2004, s. 197–198.
Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 2001.
Gadomski J., Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1460–1500, Warszawa 1988.
Gadomski J., Malarstwo tablicowe w Małopolsce, w: Malarstwo gotyckie w Polsce. Synteza, red. A. Labuda, K. Secomska, Warszawa 2004, s. 259.
Prolegomena do badań nad obrazami hodegetrii typu krakowskiego, tłum. M. Bogdanowska, J. Gadomski, Kraków 2014.
Kracik J., Staropolskie spory o kult obrazów, Kraków 2012.
Krassowski W., Dzieje budownictwa i architektury na ziemiach Polski, t. 3, Warszawa 1991.
Królikowski J., Maryja Królowa. Sens teologiczny tytułu w kontekście praktyki koronacji obrazów maryjnych, w: Maria Regina. Koronacje wizerunków maryjnych w II Rzeczpospolitej, red. A. Witkowska, Tarnów 2011, s. 9–26.
Kurpik W., Częstochowska hodegetria, Jasna Góra 2020.
Kutnik J., Litania loretańska, Kraków 1983.
Kuźmak K., Maria Rosa Mistica, Gostyń 1988.
Łopatkiewicz P., Hodegetrie krakowskie i ich odmiany w okresie nowożytnym 1550–1750, w: Hodegetrie krakowskie 1550–1750, red. M. Schuster-Gawłowska, M. Lepart-Geratowska, Kraków 2019, s. 38–41.
Łopatkiewicz P., Tablicowy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w asyście anielskiej w kościele parafialnym w Jadownikach. Wstępna próba rozpoznania ikonograficznego i warsztatowego, Krosno 2021, mps.
Małczyński F., O nowy przekład litanii loretańskiej, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 11 (1958) nr 3, s. 245–246, https://doi.org/10.21906/rbl.2667.
Małkiewiczówna H., Wczesne hodegetrie krakowskie, w: Hodegetrie krakowskie 1400–1450, red. M. Schuster-Gawłowska, M. Lepart-Geratowska, Kraków 2015, s. 18–25.
Relacja Heleny Krzywackiej, 01.06.2019, mps, zbiory własne.
Relacja ks. Adama Mrówki, 26.03.2019, mps, zbiory własne.
Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, red. T. Jurek, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=6611&q=Jadowniki&d=0&t=0.
Sroka J., Koronacja wizerunków Najświętszej Maryi Panny, w: Ecclesiae Premislensi Serviens, red. A. Szal, B. Trojnar, Przemyśl 2001, s. 355–356.
Strzałkowski Z., Problemy malarstwa tablicowego szkoły krakowsko-sądeckiej w latach 1440–1460, „Roczniki Humanistyczne” 18 (1970) nr 5, s. 35–53.
Szczebak W., Jadowniki Podgórne. Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w: Sanktuaria diecezji tarnowskiej, Tarnów 1983, s. 414–415 (Tarnowskie Studia Teologiczne, 9).
Witkowska A. OSU, Uroczyste koronacje wizerunków maryjnych na ziemiach polskich w latach 1717–2005, w: Maria Regina. Koronacje wizerunków maryjnych w II Rzeczpospolitej, red. A. Witkowska, Tarnów 2011, s. 29–32.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
