Zagadnienie prawdy rzeczy w ludzkim działaniu. Konsekwencje teologiczne
DOI:
https://doi.org/10.15633/ps.29109Słowa kluczowe:
Bóg, filozofia nowożytna, metafizyka, prawda rzeczyAbstrakt
Jest to opracowanie z zakresu teologii moralnej fundamentalnej. Zastosowana metoda to tzw. teologizacja moralności (Paweł Góralczyk), która opiera się na filozoficznej analizie zjawiska etycznego (moralnego), uzupełnionego następnie o dane teologiczne. Artykuł jest poświęcony roli metafizyki w rozumowaniu moralnym, w którym pierwszoplanową rolę odgrywa prawda rzeczy. Celem tego opracowania jest ukazanie przyczyn pomijania tej prawdy oraz skutków tego zjawiska w moralności (dla życia moralnego). W każdej rzeczy (rozumianej jako rzymska res) zawarty jest zamysł jej twórcy/Stwórcy. Racjonalność postępowania moralnego wymaga jego uwzględnienia, co jednak ogranicza swobodę pewnych ludzkich wyborów. Rozwiązaniem tej „trudności” miało być usunięcie metafizyki (a wraz z nią prawdy rzeczy) z głównego nurtu filozofii, co dokonało się w okresie nowożytnym. W jej miejsce wprowadzono ontologię. Artykuł ukazuje skutki tej zmiany (metafizyka — ontologia) w moralności oraz jej teologiczne konsekwencje. Podstawowa różnica między metafizyką a ontologią polega na tym, że metafizyka poznaje rzecz (jej pewną głębię: naturę, sens, wartość, celowość), a ontologia jest ludzką refleksją nad warunkami zaistnienia rzeczy. Jest to refleksja a priori, opierająca się wyłącznie na ludzkim rozumie. W ontologii istnieje tendencja do definiowania na nowo istniejących rzeczy. Autor stawia tezę, że taka zmiana (metafizyka — ontologia) ma istotny wpływ na moralność, zwłaszcza tam, gdzie zanika wpływ chrześcijaństwa na ludzkie postępowanie.
Bibliografia
Bajor W., Gruchoła M., Mit „ciemnego” średniowiecza we współczesnym dyskursie społecznym, „Roczniki Kulturoznawcze” 11 (2020) nr 4, s. 71–116, https://doi.org/10.18290/rkult20114-4.
Góralczyk P., Główne nurty teologii moralnej po Vaticanum II, „Collectanea Theologica” 62 (1992) nr 1, s. 57–69.
Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich, Città del Vaticano 1986.
Jan Paweł II, Encyklika Fides et ratio.
Judycki S. P., Rozdział XIII: Realizm i idealizm, wersja robocza: maj 2007, https://www.academia.edu/22257272/Realizm_i_idealizm (25.06.2024).
Kowalczyk S., Klasyczna filozofia prawdy a koncepcja wiedzy obiektywnej Karla R. Poppera, „Roczniki Nauk Społecznych” 51 (2023) nr 1, s. 9–22, https://doi.org/10.18290/rns2023.0014.
Kraj T., Katolik wobec pluralizmu etycznego na przykładzie bioetyki. Studium teologicznomoralne, Kraków 2023.
Krąpiec M. A., Czym jest filozofia klasyczna?, „Roczniki Filozoficzne” 45 (1997) z. 1, s. 156–165.
Maryniarczyk A., Metafizyka a ontologie. Próby przezwyciężania metafizyki i ich paradoksy, Lublin 2015.
Melina L., La conoscenza morale. Linee di riflessione sul Commento di san Tommaso all’Etica Nicomachea, Roma 1987.
Pieper J., The Truth of All Things, w: J. Pieper, Living the Truth, San Francisco 1989, s. 5–106.
Pieper J., Happiness & Contemplation, Indiana, South Bend 1998.
Possenti V., Powrót do bytu. Pożegnanie z metafizyką nowożytną, Lublin 2020.
Simon Y. R., Maritain’s Philosophy of the Sciences, w: Philosopher at Work. Essays by Yves R. Simon, red. A. O. Simon, Oxford 1999, s. 21–40.
Simon Y. R., The Concept of Work, w: Philosopher at Work. Essays by Yves R. Simon, ed. A. O. Simon, Oxford 1999, s. 7–19.
Slade F., Was Ist Aufklärung? Notes on Maritain, Rorty, and Bloom With Thanks But Not Apologies to Immanuel Kant, w: The Common Things: Essays on Thomism and Education, ed. D. McInerny, DC, Washington 1999, s. 48–68.
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 2, Warszawa 1958.
Turoldo F., Polemiche di metafisica. Quattro dibattiti su Dio, l’Essere e il Nulla, Venezia 2001.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Tomasz Kraj
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
