Muzyczna ilustracja tekstu w XVIII-wiecznych cyklach nieszpornych kompozytorów jasnogórskich

Autor

  • Dawid Ślusarczyk Wrocław

DOI:

https://doi.org/10.15633/pms.2582

Słowa kluczowe:

Jasna Góra, nieszpory, retoryka muzyczna, liturgika, historia muzyki polskiej

Abstrakt

Opracowania tekstów nieszpornych stanowiły drugą, obok mszy, grupę utworów chętnie podejmowanych przez kompozytorów tworzących na potrzeby Kościoła. Celebrowanie tej części officium divinum zyskało w ciągu wieków bogatą oprawę muzyczną, zwłaszcza w rycie monastycznym. Szczególny charakter miały vesperae na Jasnej Górze, gdzie codziennej modlitwie zakonników towarzyszyła paulińska kapela. Repertuar tego zespołu obejmował m.in. kompozycje twórców związanych z Częstochową, pełniących w klasztorze funkcje kapelmistrzów lub instrumentalistów.

Artykuł prezentuje dzieła siedmiu kompozytorów związanych z Jasną Górą w XVIII wieku. Materiał przeanalizowano pod względem związków tekstu liturgicznego z oprawą dźwiękową, będącego kluczowym zagadnieniem ówczesnej sztuki kompozycji. Analizowane utwory wykazują cechy znamionujące twórców doby wczesnego klasycyzmu, chociaż nadal obecne są w nich środki charakterystyczne dla barokowych retorów. Jasnogórskie nieszpory są cennym świadectwem kultury dawnej Polski – jednym z nielicznych zabytków, które przetrwały do naszych czasów.

Bibliografia

Bartel D., Handbuch der musikalischen Figurenlehre, Laaber 1985.

Evangelisches Kirchenlexikon. Internationale theologische Enzyklopädie, hrsg. E. Fahlbusch, H. Brunotte, O. Weber, t. 1–5, Göttingen 1986.

Gładysz J., Nieszpory – wokalno-instrumentalna forma w polskiej muzyce religijnej XVIII w. na przykładzie twórczości S. F. Lechleitnera, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 34 (1987) z. 7, s. 339–345.

Harper J., Formy i układ liturgii zachodniej od X do XVIII w., tłum. M. Kowalska, Kraków 1997.

Jasiński T., Polska barokowa retoryka muzyczna, Lublin 2006.

Patalas A., Muzyka jasnogórska: completorium o. Eryka Briknera na tle kompozycji Szarzyńskiego i Gorczyckiego, w druku.

Patalas A., Wstęp, w: E. Brickner OSPPE, Completorium, red. A. Palatas, Kraków 2006, s. 3–5.

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Warszawa 1980.

Podejko P., Kapela wokalno-instrumentalna na Jasnej Górze, Warszawa 2001 (Studia Claromontana, 19).

Podejko P., Katalog tematyczny rękopisów i druków muzycznych kapeli wokalno-instrumentalnej na Jasnej Górze, Warszawa 1992 (Studia Claromontana, 12).

Roche J., Musica diversa di Compietà: compline and its music in seventeenth-century Italy, „Journal of the Royal Musical Association”, t. 109 (1982) 1.

Sadzik J., Wstęp, w: Księga psalmów, tłum. Cz. Miłosz, Paryż 1982, s. 9–42.

Rękopisy muzyczne

Brikner Eryk, Vesperae pro toto Ao.│Canto Basso│Violinis 2bus│

Con│Organo│Authore R. P. Rico Brykner│ord S. P Primi Eremitae│Pro Horo

Musico Ecclesiae Parochialis Kłob.│Canonicum Reg. Lat. Ao 1794│Od P. Chwas-teckiego│Organisty Kłobuck., AJG III-50

Neumann Wawrzyniec, Vesperae de Apostolis in C │a│canto Alto │Tenore Basso

│Violino Primo │ Violino Secondo │ Clarino Primo │Clarino secondo │

Tympano│Organo Violone, AJGII-184

Neumann Wawrzyniec, Vesperae de Confessore in E│a│Canto Alto│Tenore

Basso│Violino Primo│Violino Secondo│Clarino Primo│Clarino

Secondo│Tympano│Con│Organo.│Authore Perneckher C.M.C.22, AJG II-197

Neumann Wawrzyniec, Vesperae de Confessore in D│a│Canto Alto│Tenore

Basso.│Violino Primo.│Violino Secondo│Clarino Primo.│Clarino

Secondo│et│Organo.│Auth: Neümann., AJG III-953

Pernecker Franciszek, Vesperae de Confessore «in C»│a

Stromenti│Canto Alto│Tenore

Basso│II Violini│II Clarini│Con Organo│Pro Choro│Clari

Montis│Częstochoviensis│Authore Francesco Perneckher., AJG II-195

Pernecker Franciszek, Vesperae Dominicales a 9 Stromenti│Canto, Alto, Tenore,

Basso.│2. Violini│2. Clarini.│Con│Organo│Pro Choro Clari Montis C. Nro 34│Authore

Francesco Perneckher., AJG II-196

Żebrowski Marcin Józef, Vesperae in D│cum Variis psalmis│a│Canto Alto, Tenore,

Basso│Violinis 2bus│Clarinis 2bus│con│Organo et Violone.│Auth. Żebro., AJG III-753

Wydania nutowe

Gorczycki G. G., Utwory wokalno-instrumentalne, red. Z. M. Szweykowski, Kraków 1995 (Monumenta Musicae in Polonia, seria A).

Roche Jerome, Musica diversa di Compietà: compline and its music in seventeenth century Italy, „Journal of the Royal Musical Association”, t. 109 (1982), s. 60–79.

Żebrowski M., Vesperae in D, Kraków 2008.

Pobrania

Opublikowane

2018-12-12

Numer

Dział

Artykuły i rozprawy