Muzyczna ilustracja tekstu w XVIII-wiecznych cyklach nieszpornych kompozytorów jasnogórskich
DOI:
https://doi.org/10.15633/pms.2582Słowa kluczowe:
Jasna Góra, nieszpory, retoryka muzyczna, liturgika, historia muzyki polskiejAbstrakt
Opracowania tekstów nieszpornych stanowiły drugą, obok mszy, grupę utworów chętnie podejmowanych przez kompozytorów tworzących na potrzeby Kościoła. Celebrowanie tej części officium divinum zyskało w ciągu wieków bogatą oprawę muzyczną, zwłaszcza w rycie monastycznym. Szczególny charakter miały vesperae na Jasnej Górze, gdzie codziennej modlitwie zakonników towarzyszyła paulińska kapela. Repertuar tego zespołu obejmował m.in. kompozycje twórców związanych z Częstochową, pełniących w klasztorze funkcje kapelmistrzów lub instrumentalistów.
Artykuł prezentuje dzieła siedmiu kompozytorów związanych z Jasną Górą w XVIII wieku. Materiał przeanalizowano pod względem związków tekstu liturgicznego z oprawą dźwiękową, będącego kluczowym zagadnieniem ówczesnej sztuki kompozycji. Analizowane utwory wykazują cechy znamionujące twórców doby wczesnego klasycyzmu, chociaż nadal obecne są w nich środki charakterystyczne dla barokowych retorów. Jasnogórskie nieszpory są cennym świadectwem kultury dawnej Polski – jednym z nielicznych zabytków, które przetrwały do naszych czasów.
Bibliografia
Bartel D., Handbuch der musikalischen Figurenlehre, Laaber 1985.
Evangelisches Kirchenlexikon. Internationale theologische Enzyklopädie, hrsg. E. Fahlbusch, H. Brunotte, O. Weber, t. 1–5, Göttingen 1986.
Gładysz J., Nieszpory – wokalno-instrumentalna forma w polskiej muzyce religijnej XVIII w. na przykładzie twórczości S. F. Lechleitnera, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 34 (1987) z. 7, s. 339–345.
Harper J., Formy i układ liturgii zachodniej od X do XVIII w., tłum. M. Kowalska, Kraków 1997.
Jasiński T., Polska barokowa retoryka muzyczna, Lublin 2006.
Patalas A., Muzyka jasnogórska: completorium o. Eryka Briknera na tle kompozycji Szarzyńskiego i Gorczyckiego, w druku.
Patalas A., Wstęp, w: E. Brickner OSPPE, Completorium, red. A. Palatas, Kraków 2006, s. 3–5.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Warszawa 1980.
Podejko P., Kapela wokalno-instrumentalna na Jasnej Górze, Warszawa 2001 (Studia Claromontana, 19).
Podejko P., Katalog tematyczny rękopisów i druków muzycznych kapeli wokalno-instrumentalnej na Jasnej Górze, Warszawa 1992 (Studia Claromontana, 12).
Roche J., Musica diversa di Compietà: compline and its music in seventeenth-century Italy, „Journal of the Royal Musical Association”, t. 109 (1982) 1.
Sadzik J., Wstęp, w: Księga psalmów, tłum. Cz. Miłosz, Paryż 1982, s. 9–42.
Rękopisy muzyczne
Brikner Eryk, Vesperae pro toto Ao.│Canto Basso│Violinis 2bus│
Con│Organo│Authore R. P. Rico Brykner│ord S. P Primi Eremitae│Pro Horo
Musico Ecclesiae Parochialis Kłob.│Canonicum Reg. Lat. Ao 1794│Od P. Chwas-teckiego│Organisty Kłobuck., AJG III-50
Neumann Wawrzyniec, Vesperae de Apostolis in C │a│canto Alto │Tenore Basso
│Violino Primo │ Violino Secondo │ Clarino Primo │Clarino secondo │
Tympano│Organo Violone, AJGII-184
Neumann Wawrzyniec, Vesperae de Confessore in E│a│Canto Alto│Tenore
Basso│Violino Primo│Violino Secondo│Clarino Primo│Clarino
Secondo│Tympano│Con│Organo.│Authore Perneckher C.M.C.22, AJG II-197
Neumann Wawrzyniec, Vesperae de Confessore in D│a│Canto Alto│Tenore
Basso.│Violino Primo.│Violino Secondo│Clarino Primo.│Clarino
Secondo│et│Organo.│Auth: Neümann., AJG III-953
Pernecker Franciszek, Vesperae de Confessore «in C»│a
Stromenti│Canto Alto│Tenore
Basso│II Violini│II Clarini│Con Organo│Pro Choro│Clari
Montis│Częstochoviensis│Authore Francesco Perneckher., AJG II-195
Pernecker Franciszek, Vesperae Dominicales a 9 Stromenti│Canto, Alto, Tenore,
Basso.│2. Violini│2. Clarini.│Con│Organo│Pro Choro Clari Montis C. Nro 34│Authore
Francesco Perneckher., AJG II-196
Żebrowski Marcin Józef, Vesperae in D│cum Variis psalmis│a│Canto Alto, Tenore,
Basso│Violinis 2bus│Clarinis 2bus│con│Organo et Violone.│Auth. Żebro., AJG III-753
Wydania nutowe
Gorczycki G. G., Utwory wokalno-instrumentalne, red. Z. M. Szweykowski, Kraków 1995 (Monumenta Musicae in Polonia, seria A).
Roche Jerome, Musica diversa di Compietà: compline and its music in seventeenth century Italy, „Journal of the Royal Musical Association”, t. 109 (1982), s. 60–79.
Żebrowski M., Vesperae in D, Kraków 2008.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Dawid Ślusarczyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
