Uniwersalno-teologalny wymiar muzyki i śpiewu w ujęciu Benedykta XVI
DOI:
https://doi.org/10.15633/pms.3710Słowa kluczowe:
Benedykt XVI, muzyka i śpiew, uniwersalny i teologalny, sakralny, liturgiczny, via pulchritudinis, chrześcijańska kultura europejskaAbstrakt
Niniejszy artykuł został napisany głównie w oparciu o liczne przemówienia Benedykta XVI z okazji ofiarowanych mu koncertów wielkiej muzyki światowej. Wyłania się z nich obraz papieża jako wielkiego miłośnika i znawcy tej dziedziny. W jego komentarzach i wypowiedziach muzykologicznych wybijają się dwie podstawowe cechy muzyki i śpiewu: charakter uniwersalny oraz charakter teologalny. Uniwersalny, ponieważ odsyła słuchacza ku sprawom nieprzemijającym, ponadnarodowym, ponadkulturowym. Te aspekty starano się wydobyć z papieskich przemówień w pierwszej części artykułu. Jednak to zorientowanie muzyki i śpiewu ku temu, co uniwersalne, nie jest u Benedykta XVI ukierunkowaniem ku jakiemuś czystemu abstrakcjonizmowi, jakiejś pustce egzystencjalnej, lecz jest ukierunkowaniem teologalnym, tzn. ku Stwórcy piękna kosmosu, ale i piękna artystycznego, w tym muzycznego, Dawcy talentów tworzących piękno, a równocześnie ku Bogu‑Człowiekowi, który objawił się jako Miłość osobowa. Muzyka i śpiew umożliwiają poszukiwanie Boga i zarazem kontemplację tajemnic Jego istnienia i działania zbawczego. W przekonaniu papieża nie da się oddzielić wymiaru uniwersalnego od teologalnego; w jego nauczaniu nawzajem się przenikają.Bibliografia
Benedykt XVI, Posynodalna adhortacja apostolska Sacramentum Caritatis, 22.02.2007.
Benedykt XVI, Przemówienia, http://www.vatican.va/content/benedict-xvi/it.html (20.06.2020):
10.2005. Przemówienie na zakończenie koncertu wykonanego ku czci Benedykta XVI przez orkiestrę Filharmonii z Monachium w Bawarii, Aula Pawła VI.
10.2005. Przemówienie na zakończenie koncertu wykonanego ku czci papieża przez Regensburger Domspatzen – chór katedry w Ratyzbonie, Kaplica Sykstyńska.
12.2005. Przemówienie do uczestników Kongresu Międzynarodowego Pueri Cantores, Rzym.
09.2006. Przemówienie z okazji pobłogosławienia nowych organów w bazylice Najświętszej Maryi Panny ze Starej Kaplicy w Ratyzbonie.
11.2006. Przemówienie po koncercie ku czci papieża ofiarowanym przez prezydenta Republiki Federalnej Niemiec.
04.2007. Przemówienie po koncercie Orkiestry Symfonicznej Radia i Telewizji w Stuttgarcie ku czci papieża z okazji jego 80. urodzin, Aula Pawła VI.
05.2007. Przemówienie z okazji wykonania oratorium ofiarowanego przez Konferencję Episkopatu Włoch z okazji 80. urodzin Benedykta XVI.
09.2007. Przemówienie po koncercie z okazji obchodów tysiąclecia archidiecezji Bamberg, Castel Gandolfo.
07.2007. Przemówienie po koncercie chórów góralskich ofiarowanym przez diecezję Belluno-Feltre, Lorenzago di Cadore.
09.2007. Przemówienie z okazji 110. rocznicy urodziny papieża Pawła VI, Castel Gandolfo.
09.2007. Przemówienie do delegacji Wyższej Szkoły Katolickiej Muzyki Kościelnej w Ratyzbonie, Castel Gandolfo.
10.2007. Przemówienie w czasie wizyty w Papieskim Instytucie Muzyki Świętej w Rzymie.
10.2007. Przemówienie po koncercie Orkiestry Symfonicznej i Chóru Radia Bawarskiego, Aula Pawła VI, „L’Osservatore Romano” (wydanie polskie) 12 (2007), s. 21–22.
04.2008. Przemówienie po koncercie ofiarowanym przez prezydenta Republiki Włoskiej Giorgia Napolitana ku czci papieża z okazji 3. rocznicy jego pontyfikatu.
05.2008. Przemówienie na zakończenie koncertu ofiarowanego i wykonanego przez Orkiestrę Filharmonii Chińskiej i przez Chór Opery Shanghai, Aula Pawła VI.
05.2008. Katecheza w czasie audiencji generalnej, Roman Pieśniarz, Aula Pawła VI.
08.2008. Przemówienie po koncercie wykonanym ku czci papieża, Castel Gandolfo.
09.2008. Przemówienie do przedstawicieli świata kultury, Paryż, Collegium Bernardinum.
10.2008. Przemówienie po koncercie ofiarowanym przez Fundację Muzyki i Sztuki Sakralnej, wykonanym przez Wiener Philharmoniker z okazji Synodu biskupów, bazylika św. Pawła za Murami.
12.2008. Przemówienie po koncercie zorganizowanym przez Papieską Radę Iustitia et Pax, w 60. rocznicę uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
04.2009. Przemówienie po koncercie ofiarowanym przez prezydenta Republiki Włoskiej Giorgia Napolitana z okazji 4. rocznicy pontyfikatu papieża.
08.2009. Przemówienie po koncercie ku czci papieża ofiarowanym przez Bayerisches Kammerorchester Bad Brücknau, Castel Gandolfo.
10.2009. Przemówienie po koncercie Giovanni contro la guerra organizacji Interregionales Jugendsinfonieorchester (IRO) w 70. rocznicę rozpoczęcia drugiej wojny światowej.
11.2009. Przemówienie na spotkaniu z artystami, Kaplica Sykstyńska.
12.2009. Przemówienie po koncercie ku czci papieża ofiarowanym przez prezydenta Republiki Federalnej Niemiec z okazji 60. rocznicy ustanowienia Republiki Federalnej Niemiec i 20. rocznicy upadku muru berlińskiego, Kaplica Sykstyńska.
05.2010. Przemówienie po koncercie z okazji Dni Kultury i Duchowości Rosyjskiej w Watykanie pod patronatem Cyryla I, patriarchy Moskwy i całej Rusi.
09.2010. Przemówienie po koncercie na dziedzińcu Pałacu Apostolskiego w Castel Gandolfo, „L’Osservatore Romano” (wydanie polskie) 10 (2010), s. 25.
10.2010. Przemówienie po koncercie na zakończenie prac restauracyjnych przy bazylice watykańskiej ofiarowanym przez organizację ENI, Aula Pawła VI.
10.2010. Przemówienie po koncercie ku czci papieża ofiarowanym przez maestro Enocha zu Guttenberga, Aula Pawła VI.
12.2010. Przemówienie do uczestników Kongresu Międzynarodowego zorganizowanego przez Międzynarodową Federację Pueri Cantores, Aula Pawła VI.
05.2011. Przemówienie po koncercie Opery Rzymskiej ofiarowanym przez prezydenta Włoch z okazji 6. rocznicy pontyfikatu, Aula Pawła VI, „L’Osservatore Romano” (wydanie polskie) 7 (2011), s. 21–22.
05.2011. Przemówienie po koncercie ofiarowanym przez prezydenta Republiki Węgier Pála Schmitta z okazji węgierskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej oraz w 200. rocznicę urodzin Ferenca Liszta, Aula Pawła VI.
08.2011. Przemówienie po koncercie ofiarowanym przez Ensemble „New Seasons” ku czci papieża i brata, prałata Georga Ratzingera, z okazji 60. rocznicy kapłaństwa.
08.2011. Katecheza w czasie audiencji generalnej, Castel Gandolfo.
08.2011. Przemówienie z okazji koncertu ofiarowanego przez kard. Domenica Bartolucciego, Castel Gandolfo.
10.2011. Przemówienie po koncercie ofiarowanym przez Bayerische Staatsoper, Aula Pawła VI.
04.2012. Przemówienie po koncercie ofiarowanym przez orkiestrę Gewandhaus z Lipska z okazji 85. urodzin Ojca świętego, Aula Pawła VI.
05.2012. Przemówienie po koncercie ofiarowanym przez prezydenta Republiki Włoskiej Giorgia Napolitana ku czci papieża z okazji 7. rocznicy pontyfikatu, Aula Pawła VI.
07.2012. Przemówienie po koncercie ofiarowanym przez West-Eastern Divan Orkiestra, Castel Gandolfo.
08.2012. Przemówienie po koncercie Serata Bavarese ku czci papieża, wykonanym w ramach pielgrzymki archidiecezji Monachium i Freising do Rzymu, Castel Gandolfo.
08.2012. Przemówienie po koncercie ofiarowanym przez Caritas z Regensburga, Castel Gandolfo.
09.2012. Przemówienie po wykonaniu oratorium Augustinus – un mosaico di suoni ofiarowanego przez diecezję Würzburg, Castel Gandolfo.
10.2012. Przemówienie w czasie pierwszych nieszporów z okazji 500. rocznicy odsłonięcia malowideł w Kaplicy Sykstyńskiej.
11.2012. Przemówienie do uczestników spotkania zorganizowanego przez Włoskie Stowarzyszenie Świętej Cecylii, Aula Pawła VI.
02.2013. Przemówienie po koncercie ofiarowanym przez ambasadę Włoch przy Stolicy Świętej ku czci papieża i prezydenta Republiki Włoskiej Giorgia Napolitana z okazji 84. rocznicy traktatów laterańskich, Aula Pawła VI.
Sobór Watykański II, Konstytucje. Dekrety. Deklaracje, Poznań 2002.
Opracowania
Bramorski J., Teologiczno-estetyczne wyznaczniki sakralności dzieła muzycznego, „Pro Musica Sacra” 11 (2013), s. 11–22.
Kurnik K., Muzyka czy „pioseneczki łatwe i modne”? Spojrzenie na muzyczną sztukę w liturgii w oparciu o wybrane wypowiedzi Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, „Pro Musica Sacra” 13 (2015), s. 71–84.
Linneborn M., Odnowione pojmowanie roli chórów w liturgii, „Pro Musica Sacra” 16 (2018), s. 101–112.
Samulnik T., Biblijne i systematyczne źródła teologii muzyki Josepha Ratzingera/Benedykta XVI, „Pro Musica Sacra” 16 (2018), s. 127–142.
Tyrała R., Muzyka liturgiczna w przeżyciu Misterium Paschalnego, „Pro Musica Sacra” 12 (2014), s. 9–23.
Tyrała R., Benedykt XVI doktorem honoris causa Akademii Muzycznej i Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, „Pro Musica Sacra” 13 (2015), s. 9–37.
Ziemlewski M., Góreckiego „Beatus Vir” wobec nauczania Josepha kard. Ratzingera (Jezus z Nazaretu). Teologiczna interpretacja, „Pro Musica Sacra” 16 (2018), s. 143–153.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Józef Warzeszak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
