Wymiary czasu, dźwięku i ciszy. Krzysztof Penderecki i sacrum

Autor

  • Krzysztof Cyran Akademia Muzyczna im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie

DOI:

https://doi.org/10.15633/pms.4114

Słowa kluczowe:

penderecki credo, muzyka nowa, muzyka religijna, muzyka xx wieku, penderecki pasja wg św łukasza, przestrzeń metafizyczna, sacrum profanum, wymiar sakralny człowieka, wymiary czasu i ciszy

Abstrakt

Artykuł omawia wybrane aspekty duchowego wymiaru muzyki Krzysztofa Pendereckiego w perspektywie metafizycznej, nakreślonej przez samego kompozytora w wypowiedziach kluczowych dla jego autorefleksji. „Odbudowanie przestrzeni metafizycznej, strzaskanej przez kataklizmy XX wieku” zakłada przemyślenie podstaw dotychczasowej kultury oraz poszukiwanie nowych środków wyrazu. Autor, odnosząc się do ponad sześciu dekad działalności twórcy Polskiego Requiem, skupia się na kilku kluczowych wątkach, takich jak: liczba i parametr, czas i przestrzeń, metafizyka dźwięku, ethos dzieła i sacrum obecne w samej muzyce. Owa interpretacja stara się wydobyć mniej opisywane cechy muzyki Pendereckiego, stanowiące jednak w rozumieniu autora stały i ważny komponent we wszystkich okresach jego twórczości.

Biogram autora

  • Krzysztof Cyran - Akademia Muzyczna im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie

    Krzysztof Cyran – dr, wykładowca Akademii Muzycznej. Doktorat z teorii muzyki uzyskał na podstawie pracy poświęconej współczesnej polskiej muzyce religijnej (promotor – prof. dr hab. Teresa Malecka); członek Polskiego Towarzystwa Analizy Muzycznej oraz Związku Kompozytorów Polskich. Zainteresowania badawcze: współczesna muzyka polska, muzyka religijna Zachodu, folklor polski. Uczestnik międzynarodowych konferencji muzykologicznych, opublikował kilkadziesiąt artykułów naukowych oraz publicystycznych. Przeprowadzał wywiady m.in. z Henrykiem Mikołajem Góreckim oraz Pawłem Mykietynem.

Bibliografia

Bramorski J., Teologiczno-estetyczne wyznaczniki sakralności dzieła muzycznego, „Pro Musica Sacra” (2013) nr 11, s. 11–22.

Bramorski J., Pieśń nowa człowieka nowego. Teologiczno-moralne aspekty muzyki w świetle myśli Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, Gdańsk 2012.

Chłopicka R., Krzysztof Penderecki między sacrum a profanum, Kraków 2000.

Cyran K., „Kanon i postmodernizm” w twórczości religijnej kompozytorów polskich przełomu XX i XXI wieku, Kraków 2015 (niepublikowana praca doktorska pod kierunkiem prof. Teresy Maleckiej).

Cyran K., Wielka synteza – od dogmatu do dramatu. O Credo Krzysztofa Pendereckiego, „Teoria Muzyki. Studia, Interpretacje, Dokumentacje” 8 (2019) nr 14, s. 93–110.

Duchowość Europy Środkowej i Wschodniej w muzyce końca XX wieku, red. K. Droba, T. Malecka, K. Szwajgier, Kraków 2004.

Eliade M, Sacrum i profanum. O istocie religijności, tłum. R. Reszke, Warszawa 1999.

Górecki H.M., Wystąpienie doktora honoris causa Akademii Muzycznej w Krakowie, 12.05.2008 (faksimile rękopisu), „Teoria Muzyki. Studia, Interpretacje, Dokumentacje” (2013) nr 3, s. 104–110.

Krzysztof Penderecki – muzyka ery intertekstualnej. Studia i interpretacje, red. M. Tomaszewski, E. Siemdaj, Kraków 2005.

Krzysztof Penderecki’s music in the context of the 20th-century theatre: studies, essays and materials, ed. T. Malecka, Kraków 1999.

Penderecki K., Labirynt czasu. Pięć wykładów na koniec wieku, Warszawa 1997.

Penderecki K., Rozmowy lusławickie, t. 1, rozmawiał M. Tomaszewski, Olszanica 2005.

Piotrowska M., Kanon i postmodernizm, „Muzyka” 42 (1997) nr 1, s. 5–30.

Pociej B., Sacrum w polskiej muzyce współczesnej, w: Przemiany techniki dźwiękowej, stylu i estetyki w polskiej muzyce lat 70., red. L. Polony, Kraków 1986.

Robinson R., Studies in Penderecki, vol. 2, Princeton–New Jersey 2003.

Sacrum i sztuka, Materiały z konferencji KUL Kościół a sztuka współczesna, red. N. Cieślińska, Kraków 1986.

Tomaszewski M., Interpretacja integralna dzieła muzycznego, Kraków 2000.

Tomaszewski M., Penderecki. Bunt i wyzwolenie, t. 1: Rozpętanie żywiołów, Kraków 2008 (Kompozytorzy Polscy XX Wieku).

Tomaszewski M., Penderecki. Bunt i wyzwolenie, t. 2: Odzyskiwanie raju, Kraków 2009 (Kompozytorzy Polscy XX Wieku).

Tomaszewski M., Muzyka wobec sacrum. Próba rozeznania, w: Olivier Messiaen we wspomnieniach i w refleksji badawczej, red. M. Szoka, R.D. Golianek, Łódź 2009.

Waloszek J., Teologia muzyki. Współczesna myśl teologiczna o muzyce, Opole 1997.

Zieliński T.A., Podstawy harmoniki nowoczesnej, Kraków 2009.

Pobrania

Opublikowane

2021-10-30

Numer

Tom 19 (2021)

Dział

Artykuły

Licencja

Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.

Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:

  • utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
  • obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
  • włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
  • udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:

  • zostanie podany autor i tytuł utworu,
  • zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).