Folwarki trynitarzy łuckich w latach 1799–1832
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.08106Słowa kluczowe:
diecezje łucka i żytomierska, trynitarze, Łuck, folwarki, gubernia wołyńska, Kresy Wschodnie, Wołyń, Ziemie Zabrane, gospodarka kościelnaAbstrakt
The possessions of Roman Catholic Church during the 18th and first half of 19th centuries consisted of many elements owned by: parishes, orders, chapters, seminaries and schools, hospitals, economics of diocesan bishops and bishops suffragans. Among the Orders existing in lands taken by Russian Empire in 18th century important role played the Order of the Most Holy Trinity and of the Captives. One of trinitarian monasteries have been located in Lutsk since the first half of 18th century. During this period monastery’s benefices consisted of sums, alms and incomes generated by estates. Between 1729–1842 Trinitarians of Lutsk owned three land estates. The 1st one contained two villages Jarowica and Wyszkowa, the 2nd some part of Boruchowa and the 3rd village Siekierzyca and three parts of Wólka Siekierzycka. Each of folwarks took care of agriculture and animal husbandry. Moreover the trinitarian’s subjects produced yarn. Annual income generated by land estates depended of many factors – natural ones as well as some depending of men’s will. In 1812 trinitarian’s villages have been plundered by the Russian Imperial Army. This event caused impoverishment of trinitarian peasants and financial troubles of the whole Lutsk monastery.
Bibliografia
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w (DAŻO), sygn. f. 178, op. 51, sp. 8, k. 257–263, Opisanie Kościoła i Klasztoru Łuckiego Xięży Trynitarzow w czasie Wizyty Generalnéy z rozporządzenia Jaśnie Wielmożengo Imci Xiędza Kaspra Kazimiérza Kolumna Cieciszowskiego Biskupa Łuckiego i Żymierskiego Kawalera Orderow So Alexandra Newskiego, Orła Białego i So Stanisława przez WIXa Marcina Bossakowskiego Kanonika Katedralnego i Assessora Konsystorza Generalnego Łuckiego Delegowanego Wizytatora Generalnego odprawioney Dnia 17. Augusta 1799. Roku.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w (DAŻO), sygn. f. 178, op. 51, sp. 14, k. 543–548, No 1mo r. 1802. Wiadomość o Stanie Kościoła i Klasztoru XXży Trynitarzów Łuckich dnia 27 Mie[ąca]ca Octobra Roku 1802 Uczyniona.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w (DAŻO), sygn. f. 178, op. 51, sp. 8, k. 304–316v, Łuck Trynitarze. No 4to r. 1804.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w (DAŻO), sygn. f. 90, op. 1, sp. 279, Na skutek Zalecenia z N 55. dnia 6. Februarii roku bieżącego zapadłego Jaśnie Wielmożnego Gaspra Kolumna Cieciszowskiego Biskupa Łuckiego i Żytomiérskiego wielu Orderów Kawalera od Zakonnego Xięży Trynitarzów Łuckich Kościoła dnia 19. Maja 1813. roku z Dekanatu Łuckiego podana iest Wiadomość.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w (DAŻO), sygn. f. 90, op. 1, sp. 293, Wizyta Kościołu i Klasztoru Trynitarskiego Łuckiego w r. 1816m.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w (DAŻO), sygn. f. 90, op. 1, sp. 567, Wizyta Generalna Koscioła i Klasztoru XXzy Trynitarzy Łuckich 1823 Roku.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w (DAŻO), sygn. f. 90, op. 1, sp. 701, Opisanie Kościoła i Klasztoru Łuckiego Xięży Trynitarzów 1826. roku.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w (DAŻO), sygn. f. 90, op. 1, sp. 756, Akt Wizyty Generalney Kościoła i Klasztoru XX Trynitarzów Łuckich Roku 1827 dnia [18] Listopada dopełniony.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w (DAŻO), sygn. f. 90, op. 1, sp. 826, Akt Wizyty Koscioła i Klasztoru XX Trynitarzów Łuckich 1828. Roku.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w (DAŻO), sygn. f. 90, op. 1, sp. 859, Akt Wizyty Generalney Koscioła i Klasztoru XX Trynitarzów Luckich z polecenia J. Wo Kaspra Kazimierza Kolumna Cieciszowskiego Arcybiskupa Metropolity Rzymsko[-]Katolickich Kosciołow w Rossyi. Biskupa Łuckiego i Żytomierskiego. Członka Honorowego Cesarskiego Wileńskiego Uniwersytetu i Towarzystwa przyiacioł Nauk Warszawskiego, Orderów Alexandra Newskiego Komandora, Orła Białego i So Stanisława Kawaler – Przez JWoMarcina Krzyżanowskiego, Prałata Scholastyka Katedralnego, Vice Officyała Konsystorza Generalnego Łuckiego ST. Doktora.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w (DAŻO), sygn. f. 90, op. 1, sp. 931, Akt Wizyty Generalnéy Kościoła i Klasztoru XX. Trynitarzów Łuckich, z polecenia JW Kaspra Kazimierza Kolumna Cieciszowskiego Arcy-Biskupa Metropolity Rzymsko-Katolickich Kościołow w Rossyi. Biskupa Łuckiego i Żytomierskiego, Członka Honorowego Cessarskiego Wileńskiego, Uniwersytetu, i Towarzystwa, przyiacioł Nauk Warszawskiego Orderu Alexandra Newskiego Kommandora, Orła Białego i Swiętego Stanisława Kawaler[a]. Przez JW. Józefa Salezego Młodzianowskiego, S. Teologii Doktora Prałata Kustosza Katedralnego Assessora Konsystorza, Generalnego Łuckiego. – Proboszcza Kowelskigo – 1830o – 8 – Octobris.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w (DAŻO), sygn. f. 90, op. 1, sp. 1012, Akt Wizyty Kościoła i Klasztoru XX Trynitarzów Łuckich; z Polecenia JWo Michała Jana Piwnickiego Biskupa Łuckiego i Żytomirskiego, uczonych Towarzystw Członka honorowego, Prawa Kanonicznego i Ś. Teologii Doktora, Orderow Ś Anny I i So Włodzimierza III Klassy Kawalera – przez JWo Michała Sylwestrowicza, Ś Teologii Doktora, Kanonika Katedralnego Łuckiego, Assesora Rzymsko-Katolickiego Duchownego Łuckiego Konsystorza – za rok 1832 uczynioney.
Tylus S., Trynitarze łuccy w świetle wizyty generalnej 1799 r., „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1998, t. 70, s. 137–206.
Borowski F., Dekret kasacyjny z roku 1819 i jego wykonanie w stosunku do zakonów diecezji sandomierskiej, Szczęsne 2017.
Dębowska M., Diecezja łucka i żytomierska w pierwszych latach istnienia. Wybrane zagadnienia, Lublin 2014.
Dębowska M., Rządy biskupa Kaspra Kazimierza Cieciszowskiego w niekanonicznej diecezji pińskiej (1795–1798), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2013, t. 100, s. 181–203.
Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t. 1: A–N, A. Mączak (red.), Warszawa 1981.
Główka D., Gospodarka w dobrach plebańskich na Mazowszu w XVI– XVIII wieku, Warszawa 1991.
Główka D., Majątek osobisty duchowieństwa katolickiego w Koronie w XVII i XVIII wieku, Warszawa 2004.
Historia Kościoła w Polsce, t. 2: 1764–1945, cz. 1: 1764–1918, B. Kumor, Z. Obertyński (red.), Poznań–Warszawa 1979.
Janeczek Ł., Gospodarka w dobrach skasowanego klasztoru oo. Cystersów w Koprzywnicy w latach 1819–1864, Zielona Góra 2019.
Kluczewska-Stanek M., Gospodarka plebańska w dekanacie Kije pod koniec XVIII wieku, „Między Wisłą a Pilicą. Studia i Materiały Historyczne” 2006, t. 7, s. 111–136.
Kościół parafialny w Lubomlu. Wizytacje generalne z lat 1796–1839, M. Dębowska (oprac.), Lublin 2012.
Kowalski W., Uposażenie parafii archidiakonatu sandomierskiego w XV– XVIII wieku, Kielce 1998.
Kropidłowski Z., Dobra materialne, wyposażenie i dochody parafii, duchowieństwa i służby kościelnej dekanatu puckiego w okresie staropolskim, Gdańsk 2007.
Prokop K.R., Fabrica ecclesiae. Budowa i utrzymanie katolickich miejsc kultu w diecezji krakowskiej w czasach nowożytnych, Kraków 2011. Romański-Cebula S., Kościół pw. św. Jakuba i klasztor bonifratrów w Łucku w opisie wizytacyjnym z 1832 roku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2020, t. 113, s. 351–381.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 15, cz. 1–2, B. Chlebowski (red.), Warszawa 1902.
Sobczyńska-Szczepańska M., Architektura trynitarzy na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Katowice 2017.
Szczepaniak J., Diecezje łucka i żytomierska w świetle schematyzmu na 1832 rok (1). Schematyzm – edycja źródła, „Textus et Studia” 2021, nr 3 (27).
Szczepaniak J., Diecezje łucka i żytomierska w świetle schematyzmu na 1832 rok (2). Dekanaty, parafie, zakony, kościoły i klasztory, „Textus et Studia” 2021, nr 4 (28).
Szczepaniak J., Katalog kościołów oraz duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego diecezji łuckiej i żytomierskiej (1850–1867), z. A: Ordy nariusz, instytucje centralne diecezji łuckiej i żytomierskiej, parafie diecezji łuckiej oraz indeks miejscowości diecezji łuckiej, Kraków 2020.
Szczepaniak J., Katalog kościołów oraz duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego diecezji łuckiej i żytomierskiej (1850–1867), z. B: Parafie diecezji żytomierskiej, klasztory, zmarli oraz indeks osobowy duchowieństwa obu diecezji i indeks miejscowości diecezji żytomierskiej, Kraków 2021.
Szczepaniak J., Katalog kościołów oraz duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego diecezji łuckiej i żytomierskiej (1850–1867), z. C: Diecezja łucka i żytomierska w świetle schematyzmów z lata 1850–1867, Kraków 2021 (mps).
Sznarbachowski F., Początek i dzieje Rzymsko-katolickiej Djecezji Łucko-Żytomierskiej, obecnie Łuckiej, w zarysie, Warszawa 1926. Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2012.
Urzędnicy województw kijowskiego i czernihowskiego XV–XVIII wieku.
Spisy, E. Janas, W. Kłaczewski (oprac.), Kórnik 2002.
Wiśniewski J., Uposażenie kościołów, duchowieństwa i służby kościelnej w diecezji pomezańskiej (XVI–XVIII w.), Olsztyn 2013.
Witko A., Sztuka w służbie Zakonu Trójcy Świętej w siedemnastym i osiemnastym stuleciu, Warszawa 2002.
Witko A., Trynitarze, Kraków 1999.
Wołyniak [Giżycki J.M.], Wspomnienie o Trynitarzach na Wołyniu, Podolu i Ukrainie, Kraków 1909.
Wołyniak [Giżycki J.M.], Zniesione kościoły i klasztory rzymsko-katolickie przez rząd rosyjski w wieku XIX-tym w diecezji łuckiej, żytomierskiej i kamienieckiej (gub. wołyńskiej, kijowskiej i podolskiej), „Nova Polonia Sacra” 1928, t. 1, s. 1–407.
Wołyniak [Giżycki J.M.], Z przeszłości karmelitów na Litwie i Rusi, t. 1–2, Kraków 1918.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Michał Glatte
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
