Translacja klasztoru jako element reformy życia wewnętrznego (na przykładzie klasztoru kanoników regularnych w Żaganiu)
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3419Słowa kluczowe:
Klasztor, Żagań, translacja, kanonicy regularni, Śląsk, reformaAbstrakt
Lokalizacja, w której znajdowała się instytucja kościelna, odgrywała istotna rolę w życiu wspólnot religijnych średniowiecza. Interakcje z otoczeniem i wzajemne wpływanie na siebie klasztoru i otoczenia mogły wspierać lub hamować rozwój opactwa. Zdarzały się sytuacje, że dochodziło do zmiany miejsca sprawowania służby przez zakonników. Na terenie Śląska mamy nawet dwa przykłady dla konwentów kanoników regularnych. Zarówno klasztor Najświętszej Maryi Panny we Wrocławiu, jak i konwent żagański swoje pierwotne lokalizacje miały w innych miejscach. Przeniesienie klasztoru z Nowogrodu Bobrzańskiego do Żagania w 1284 roku było wydarzeniem, które otwierało dla opactwa nowe szanse i perspektywy, a przynajmniej tak zostało to zaprezentowane na kartach kroniki klasztornej.
Bibliografia
M. Bloch, Społeczeństwo feudalne, trans. E. Bąkowska, Warszawa 1981.
S. Bylina, Czeska myśl reformatorska drugiej połowy XIV wieku i jej echa na Śląsku, “Zeszyty Naukowe KUL”, vol. XXI (1978), 3−4 (83–84), pp. 63−83.
M. Cetwiński, Chronica abbatum beatae Virginis in Arena o początkach klasztoru, “Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia”, vol. LXXVI (1989), pp. 211−218.
K. Chmielewska, Klasztor i jego problemy w średniowiecznych śląskich i kłodzkich kronikach kanoników regularnych, Częstochowa 2015.
K. Chmielewska, Między chęcią a zakazem. Trudy kierowania klasztorem w czasach konfliktów między władzą świecką a kościelną w relacjach średniowiecznych kronik śląskich, in: W poszukiwaniu prawdy. Chrześcijańska Europa między wiarą a polityką, vol. II, ed. A. Szyndler, Częstochowa 2010, pp. 111−122.
M. Derwich, Monastycyzm w dawnych społeczeństwach europejskich. Zarys problematyki, in: Klasztor w społeczeństwie średniowiecznym i nowożytnym. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej w Turawie w dniach 8−11 V 1996 przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego i Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, eds M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Opole− Wrocław 1996, pp. 43−53.
M. Derwich, Klasztor a miasto w średniowieczu w historiografii europejskiej. Próba podsumowania, in: Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej w Turawie w dniach 6−8 V 1999 r. przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego i Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, eds M. Derwich, A. Pobóg- Lenartowicz, Wrocław−Opole, 2000, pp. 21−50.
M. Derwich, Klasztor w państwie – zarys problematyki badawczej, in: Klasztor w państwie średniowiecznym i nowożytnym, eds M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Wrocław−Opole−Warszawa 2005, pp. 19−28.
K. Elm, Die Bedeutung historischer Legitimation für Entstehung, Funktion und Bestand des mittelalterlichen Ordenswesens, in: Herkunft und Ursprung. Historische und mythische Formen der Legitimation, ed. P. Wunderli, Sigmaringen 1994, pp. 71−90.
A. Filipiak-Misiak, W ogrodzie cnót, wad i grzechów. Problematyka cnót w wybranych średniowiecznych kronikach klasztornych na Śląsku i w Czechach, Kraków 2016.
S. Gawlas, Znaczenie kolonizacji niemieckiej dla rozwoju Górnego Śląska, in: Korzenie środkowoeuropejskiej i górnośląskiej kultury gospodarczej, ed. A. Barciak, Katowice 2003, pp. 22−46.
H. Grüger, Schlesisches Klosterbuch Naumburg am Bober. Praepositura conventualis, dann Abtei, später Praepositura ruralis der Regulierten Augustiner – Chorherren, “Jahrbuch der Schlesischen Friedrich- Wilhelms-Universität zu Breslau”, XXXVI–XXXVII (1995−1996), pp. 25−36.
Z. Jakubowski, Czeskie i morawskie fundacje kanonickie XIV–XV wieku. Studium z dziejów devotio moderna, Częstochowa 2001.
M. Kapłon, Książęta śląscy a klasztor kanoników regularnych w Żaganiu w latach 1217–1439, “Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia”, vol. XIX (1970), p. 31–39.
M. Kogut, Początki klasztoru Kanoników Regularnych w Nowogrodzie Bobrzańskim, “Wrocławski Przegląd Teologiczny”, vol. XIX, issue 1 (2008), pp. 203−210.
J. Kłoczowski, Od pustelni do wspólnoty. Grupy zakonne w wielkich religiach świata, Warszawa 1987.
J. Kłoczowski, Wspólnoty chrześcijańskie w tworzącej się Europie, Poznań 2003.
S. Kowalski, Klasztor w Żaganiu 1284–1810, in: Klasztor augustianów w Żaganiu. Zarys dziejów, ed. S. Kowalski, Żary 1999, pp. 43−46.
B. Leszczyńska, W sprawie monografii Ludolfa z Żagania, “Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia”, vol. VIII (1964), pp. 147−159.
B. Leszczyńska, Krytyka duchowieństwa w pismach Ludolfa z Żagania, “Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, vol. XXII, issue 3 (1967), pp. 291−303.
K. Łatak, Kanonicy regularni w dawnej i współczesnej Polsce, in: Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej z okazji 600-lecia fundacji opactwa Bożego Ciała w Krakowie, eds K. Łatak, I. Makarczykowa, Kraków 2008, p. 17.
J. Le Goff, Długie średniowiecze, trans. M. Żurkowska, Warszawa 2004.
J. Le Goff, W poszukiwaniu średniowiecza, trans. M. Żurowska, Warszawa 2005.
J. Le Goff, Średniowiecze i pieniądze. Esej z antropologii historycznej, trans. B. Baran, Warszawa 2011.
B. Leszczyńska, Koncyliaryzm Ludolfa z Żagania, in: Studia z dziejów kultury i ideologii ofiarowane E. Maleczyńskiej w 50. rocznicę pracy dydaktycznej i naukowej, eds R. Heck, W. Korta, J. Leszczyński, Wrocław 1968, pp. 154−163.
F. Machilek, Ludolf von Einbeck, Abt von Sagan, “Einbecker Jb”, 1966, pp. 104−107.
F. Machilek, Ludolf von Sagan und seine Stellung in der Auseinandersetzung um Konziliarismus und Hussitismus, München 1967.
F. Machilek, Ludolf von Sagan, in: Die deutsche Literatur des Mittelalters, Verfassenlexicon, Berlin–New York 1985, Bd. 5, pp. 974−984.
J. Mandziuk, Dzieje kanoników regularnych św. Augustyna na Śląsku, “Saeculum Christianum”, vol. XIV, issue 2 (2007), pp. 55−85.
L. Milis, Anielscy mnisi i ziemscy ludzie. Monastycyzm i jego znaczenie w społeczeństwie średniowiecznym, trans. J. Piątkowska, Kraków 1996.
W. Mrozowicz, Kronika klasztoru kanoników regularnych św. Augustyna w Kłodzku (na tle dziejopisarstwa na Śląsku i krajów ościennych), Wrocław 2000.
W. Mrozowicz, Konflikty między miastem Wrocław a klasztorem kanoników regularnych na Piasku w późnym średniowieczu, in: Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej w Turawie w dniach 6−8 V 1999 r. przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego i Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, eds M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Wrocław−Opole 2000, pp. 393−400.
W. Mrozowicz, Średniowieczne śląskie dziejopisarstwo klasztorne, in: Tysiącletnie dziedzictwo kulturowe diecezji wrocławskiej, ed. A. Barciak, Katowice 2000, pp. 141−159.
W. Mrozowicz, Wokół przeniesienia klasztoru kanoników regularnych św. Augustyna z Nowogrodu Bobrzańskiego do Żagania (w świetle nieznanego dokumentu z 20 IX 1284 r.), in: „Memoriae amici et magistri”. Studia historyczne poświęcone pamięci Prof. Wacława
Korty (1919−1999), eds M. Derwich, W. Mrozowicz, R. Żerelik, Wrocław 2001, pp. 101−108.
W. Mrozowicz, Z dyskusji nad początkami klasztorów w średniowiecznej historiografii śląskiej, “Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia”, vol. CLIII (2001), pp. 171−178.
W. Mrozowicz, Schlesien und die Devotio Moderna. Die Wege der Durchdringung und Verbreitung der Neuen Frömmigkeit, in: Die „Neue Frömmigkeit” in Europa im Spätmittelalter, eds. M. Derwich, M. Straub, Getynga 2004, pp. 133−150.
W. Mrozowicz, Bogu czy ludziom. O motywach twórczości dziejopisarskiej, in: Causa creandi. O pragmatyce źródła historycznego, eds S. Rosik, P. Wiszewski, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia”, vol. CLVI (2005), pp. 91−101.
W. Mrozowicz, Ludolf of Żagań, in: The Encyclopedia of the Medieval Chronicle, vol. II: J–Z, ed. G. Dunphy, Leiden−Boston 2010, pp. 1049−1050.
A. Pleszczyński, “Fetyszyzm początków” w ideologii władzy czeskiego średniowiecza, in: Origines mundi, gentium et civitatum, eds S. Rosiak, T. Wiszewski, Wrocław 2001, pp. 153−159.
A. Pobóg-Lenartowicz, Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu do początku XVI wieku, Opole 1994.
A. Pobóg-Lenartowicz, Kanonicy regularni na Śląsku. Życie konwentów w śląskich klasztorach kanoników regularnych w średniowieczu, Opole 1999.
A. Pobóg-Lenartowicz, Ideał opata w śląskich średniowiecznych kronikach klasztoru kanoników regularnych, in: Człowiek i Kościół w dziejach. Księga pamiątkowa dedykowana ks. Prof. K. Doli z okazji 65. rocznicy urodzin, eds J. Kopiec, N. Widok, Opole 1999, pp. 103−118.
A. Pobóg-Lenartowicz, Silvestres in moribus erant. O wyższości miasta nad wsią na przykładzie kanoników regularnych w Żaganiu, in: Człowiek, sacrum, środowisko. Miejsca kultu w średniowieczu, Spotkania bytomskie IV, ed. S. Moździoch, Wrocław 2000, pp. 235−240.
A. Pobóg-Lenartowicz, Kanonicy regularni a miasto na przykładzie Żagania, in: Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej w Turawie w dniach 6−8 V 1999 r. przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego i Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, eds M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Wrocław−Opole, 2000, pp. 383−392.
A. Pobóg-Lenartowicz, Udział klasztorów w kolonizacji i osadnictwie Śląska w średniowieczu (na przykładzie kanoników regularnych), in: Korzenie środkowoeuropejskiej i górnośląskiej kultury gospodarczej, ed. A. Barciak, Katowice 2003, pp. 294−302.
A. Pobóg-Lenartowicz, Księżniczki śląskie wobec śląskich klasztorów kanoników regularnych, in: Klasztor w państwie średniowiecznym i nowożytnym, ed. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Wrocław− Opole−Warszawa 2005, pp. 57−64.
A. Pobóg-Lenartowicz, Formacja intelektualna śląskich kanoników regularnych w średniowieczu, in: Źródła kultury umysłowej w Europie środkowej ze szczególnym uwzględnieniem Śląska, ed. A. Barciak, Katowice 2005, pp. 180−195.
A. Pobóg-Lenartowicz, Elementy piśmiennictwa pragmatycznego w twórczości śląskich kanoników regularnych w średniowieczu, in: Piśmiennictwo pragmatyczne w Polsce do końca XVIII wieku na tle powszechnym, ed. J. Gancewski, A. Wałkówski, Olsztyn 2006, pp. 32−42.
A. Pobóg-Lenartowicz, Próby reform w klasztorach kanoników regularnych w Polsce i na Śląsku w XV wieku, in: Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej z okazji 600-lecia fundacji opactwa Bożego Ciała w Krakowie, ed. K. Łatak, I. Makarczykowa, Kraków 2008, pp. 433−449.
A. Pobóg-Lenartowicz, Ruch devotionis modernae w Czechach, in: Święty Stanisław Kazimierczyk CRL (1433−1489) postać − środowisko − kultura − dziedzictwo, ed. K. Łatak, Kraków 2010, pp. 217−226.
E. Potkowski, Pisarz i jego dzieło w średniowiecznym społeczeństwie, in: Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym, ed. R. Michałowski, Warszawa 1997, pp. 265−279.
C. Proksch, Klosterreform und Geschichtsschreibung im Spätmittelalter (Kollektive Einstellungen und sozialer Wandel im Mittelalter. Neue Folge 2), Köln 1994.
F. Schiling, Ursprung und Frühzeit des Deutschtums in Schlesien und im Lande Lebus, Leipzig 1938.
J. Spěváček, Devotio moderna, Čechy a roudnická reforma (K úsilí o změnu mentalit v období rostoucí krize morálních hodnot), in: „Mediaevalia Historica Bohemica”, vol. IV, 1995, pp. 171−197.
R. Stelmach, Henryk I Brodaty jako fundator i donator klasztorów śląskich, in: Klasztor w państwie średniowiecznym i nowożytnym, eds M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Wrocław−Opole−Warszawa 2005, pp. 45−55.
G. Steller, Die Anfänge des (Saganer) Augustinerstiftes in Naumburg am Bober (1217−1284), “Archiv für Schlesische Kirchengeschichte”, vol. XXVI, issue 1 (1968), pp. 19−63; 27 (1969), pp. 30−52.
J. Szymański, Fetyszyzm początków w średniowiecznej historiografii, “Rocznik Lubelski”, vol. X (1967), pp. 103−111.
A. Świerk, Z problematyki badań nad dziejami śląskich bibliotek klasztornych, “Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, vol. XVIII, issue 1 (1963), pp. 14−25.
A. Świerk, Średniowieczna biblioteka klasztoru kanoników regularnych w Żaganiu, Wrocław 1965.
A. Świerk, Śląskie biblioteki do początku XVI wieku, in: Studia z dziejów kultury i ideologii ofiarowane E. Maleczyńskiej w 50. rocznicę pracy dydaktycznej i naukowej, eds R. Heck, W. Kort, J. Leszczyński, Wrocław 1968, pp. 79−89.
A. Świerk, Schreibstube und Schreiber des Augustiner – Chorherren – Stiftes zu Sagan im Mittelalter, “Archiv für schlesische Kirchengeschichte”, vol. XXVI (1968), pp. 124–140.
P. Wiszewski, Zakonnicy i dworzanie − tradycje fundacji klasztorów w średniowiecznym dziejopisarstwie śląskim (XIII–XV w.), in: Origines mundi, gentium et civitatum, eds S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław 2001, “Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia”, vol. CLIII (2001), pp. 179−198.
P. Wiszewski, Miejsce gospodarki w świecie według Ludolfa z Żagania: (na marginesie „Katalogu opatów żagańskich”), in: Korzenie środkowoeuropejskiej i górnośląskiej kultury gospodarczej, ed. A. Barciak, Katowice, 2003, pp. 314−323.
F. Wolnik, Liturgia w konwentach śląskich kanoników regularnych w średniowieczu. Wybrane zagadnienia, in: Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej z okazji 600-lecia fundacji opactwa Bożego Ciała w Krakowie, eds K. Łatak, I. Makarczykowa, Kraków 2008, pp. 585−630.
B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1975.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
