Album Arcybractwa Najświętszego Sakramentu i Pięciu Ran Pana Jezusa przy kościele Bożego Ciała w Krakowie. Perła staropolskiej sztuki sakralnej oraz bezcenne źródło historyczne
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3737Słowa kluczowe:
konfraternie kościelne w Krakowie, kultura pisma, sztuka sakralna, archiwum klasztoru kanoników regularnych laterańskich w KrakowieAbstrakt
Album Arcybractwa Najświętszego Sakramentu i Pięciu Ran Pana Jezusa, działającego przy kościele Bożego Ciała w Krakowie na Kazimierzu, został wykonany w XVII wieku, aczkolwiek jego najstarszą warstwę stanowi zawartość skopiowanego wcześniejszego katalogu obejmującego wpisy z lata 1551–1612. Jest księgą rękopiśmienną dużego formatu, dziełem oryginalnym i ambitnym, perłą staropolskiej sztuki sakralnej, autentycznym dokumentem obyczajowości kulturowej kilku epok, bezcennym źródłem historycznym. Dotąd pozostawał jednak w cieniu zainteresowań naukowych, chociaż w studiach nad kościołem Bożego Ciała oraz nad dziejami i zasobem archiwum klasztornego był niejednokrotnie przywoływany i wykorzystywany. Album pełnił rolę reprezentacyjną, emocje przy jego otwieraniu były niewątpliwie spore, należy bowiem do kategorii pięknych ksiąg. W swojej formie, kształcie i sztuce nawiązuje do średniowiecznych i renesansowych kodeksów bogato dekorowanych. Niejedna z jego kart jest całostronicową malaturą ze scenami figuralnymi, posiada nadto okazałe elementy florystyczne, heraldyczne oraz inicjały. Mimo upływu niemal czterech wieków od fundacji nie przestał być używany, co sprawia, że traktuje się go jako klamrę spinającą przeszłość z teraźniejszością. Wartość naukową poznawczą i aplikacyjną, a także kulturową Albumu naukowcy zauważyli dopiero na początku XX wieku. W obieg naukowy wprowadził go ks. Józef Augustyn Błachut, autor pierwszej nowoczesnej monografii klasztoru, opublikowanej w 1905 roku. Dzisiaj Album jest w zasobie archiwum klasztornego jednym z najczęściej konsultowanych źródeł przez historyków, historyków sztuki, historyków kultury oraz historyków geografii religijnej, a równie chętnie oglądany przez wizytujących klasztor i jego bibliotekę miłośników kultury. Stanowi bowiem niezwykły pomnik narodowego i kościelnego dziedzictwa kulturowego, a zarazem źródło do badań nad religijnością polską, mobilnością ludności, recepcją i transmisją idei, wymianą kulturową, kontaktem klasztoru z jego otoczeniem; dostarcza materiału do poznawania demografii, ustroju, kultury oraz infrastruktury podkrakowskiego Kazimierza i całej aglomeracji krakowskiej.
Bibliografia
Printed sources:
Długosz J., Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, vol. 3, A. Przeździecki, Kraków 1864.
Gorczyński M.A., Źródło troiste nabożeństwa trojakiego Bractwa Literackiego Najświętszego Sakramentu, Piąciu Ran Pana Jezusa, Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, Kraków 1707.
Secondary works:
Adamczewski J., Kraków od A do Z, Kraków 1986.
Bartynowski M., Błachut J.A., W pięćsetną rocznicę założenia klasztoru Bożego Ciała na Kazimierzu w Krakowie (1405–1905). Szkice z dziejów opactwa XX. Kanoników Regularnych Laterańskich, Kraków 1905. Bieniarzówna J., Kłoczyński Marcin, entry in PSB, vol. XIII.
Bruździński A., Bractwa w siedemnastowiecznym Krakowie, in: Historia świadectwem czasów. Księdzu Profesorowi Markowi Tomaszowi Zahajkiewiczowie, eds. W. Bielak, S. Tylus, Lublin 2006.
Fridberg M., Kancelaria miasta Kazimierza pod Krakowem 1335–1802, „Archeion” 36 (1962), pp. 137–170.
Gliński T., Kanonicy regularni (Bożeciołki) w opinii Długosza, in: Studia z dziejów Kościoła Bożego Ciała w Krakowie, ed. Z. Jakubowski, Kraków 1977.
Gorczyński M.A., Schema de Canonicis Regularibus Lateranensibus Congregationis Cracoviensis, in: Joannis de Nigra Valle Genealogia Sacri et ApostoliciOrdinis Canonicorum Regularium, Kraków 1707.
Jakubowski Z., Początki Bractwa Najświętszego Sakramentu przy kościele Bożego Ciała w Krakowie, „Nasza Przeszłość” 36 (1971), pp. 164–166.
Jakubowski Z., Podziemia kaplicy św. Anny w kościele Bożego Ciała, in: Studia z dziejów kościoła Bożego Ciała w Krakowie, ed. Z. Jakubowski, Kraków 1977.
Kopeć J.J., Interpretacja malowideł pasyjnych na szafach brackich z kaplicy św. Anny w krakowskim kościele Bożego Ciała, in: Studia z dziejów kościoła Bożego Ciała w Krakowie, ed. Z. Jakubowski, Kraków 1977.
Krasnowolski B., Układ przestrzenny krakowskiego Kazimierza w wieku XIV, „Rocznik Krakowski” LIV (1987), pp. 17–57.
Krasnowolski B., Ulice i place krakowskiego Kazimierza, Kraków 1992.
Krasnowolski B., Średniowieczne wnętrze kościoła Bożego Ciała w świetle kroniki ks. Stefana Ranatowicza CRL, in: Klasztor Bożego Ciała Kanoników Regularnych Laterańskich w Krakowie w okresie przedtrydenckim. Ludzie – wydarzenia – budowle – kultura, ed. K. Łatak, Łomianki 2012.
Łatak K., Kanonicy regularni laterańscy na Kazimierzu w Krakowie do końca XVI wieku, Kraków 1999.
Łatak K., Kongregacja krakowska kanoników regularnych laterańskich na przestrzeni dziejów, Kraków 2002.
Łatak K., Poczet rządców opactwa Bożego Ciała Kanoników Regularnych Laterańskich w Krakowie, Kraków 2005.
Łatak K., Kult eucharystyczny w parafii i w klasztorze Bożego Ciała w Krakowie na przestrzeni wieków. Zarys problematyki, in: Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce, eds. K. Łatak, I. Makarczyk, Kraków 2009.
Łatak K., La provincia polacca dei canonici regolari lateranensi e i suoi visitatori, „Salvator Mundi” 123 (2001), pp. 31–34.
Łatak K., Notaty historyczne ks. Krzysztofa Łoniewskiego CRL (1576–1656) na temat początków kościoła i klasztoru Bożego Ciała Kanoników Regularnych Laterańskich na Kazimierzu w Krakowie, in: Klasztor Bożego Ciała Kanoników Regularnych Laterańskich w Krakowie w okresie przedtrydenckim. Ludzie – wydarzenia – budowle – kultura, ed. K. Łatak, Łomianki 2012.
Łatak K., Archiwum klasztoru kanoników regularnych laterańskich w Krakowie, in: Historia, archiwistyka, informacja naukowa, ed. M. Świgoń, Olsztyn 2009.
Łatak K., Nalbach S., Ze studiów nad kulturą umysłową kanoników regularnych krakowskiej prepozytury Bożego Ciała w XV i XVI wieku, Kraków 2009.
Łobaza M., Piśmiennictwo hagiograficzne kanoników regularnych laterańskich kongregacji krakowskiej w średniowieczu i w czasach nowożytnych, „Textus et Studia” 3 (2017), pp. 99–127.
Rożek M., Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa, Kraków 2000.
Rożek M., Sekrety Krakowa. Ludzie – Zdarzenia – Idee, Kraków 2004.
Rożek M., Kraków. Historie nieopowiedziane. Ludzie – Zdarzenia – Obyczaje, Kraków 2004.
Schmidt M., Starzyński M., Szkic do dziejów społeczno-gospodarczych podkrakowskiego Kazimierza, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1 (2015), pp. 15–27.
Starzyński M., Średniowieczny Kazimierz, jego ustrój i kancelaria, Kraków 2015.
Szymborski W., Średniowieczne dokumenty odpustowe ze zbiorów Archiwum Klasztoru Bożego Ciała, in: Klasztor Bożego Ciała Kanoników Regularnych Laterańskich w Krakowie w okresie przedtrydenckim. Ludzie – wydarzenia – budowle – kultura, ed. K. Łatak, Łomianki 2012.
Zaremska H., Bractwa w średniowiecznym Krakowie, Kraków–Wrocław 1977.
Zaremska H., Procesja Bożego Ciała w XIV–XVI wieku, in: Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza, Wrocław–Warszawa–Kraków 1978.
Wyrozumski J., Dzieje Krakowa, vol. 1, Kraków 1992.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
