Kontekst małżeństwa Bony Sforzy z Zygmuntem I Starym: dyplomacja Maksymiliana I we Włoszech i Środkowej Europie
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.4200Słowa kluczowe:
Bona Sforza, dynastia Jagiellonów, królowe, dyplomacja, konflikt, małżeństwoAbstrakt
Artykuł skupia się na okolicznościach, które przyczyniły się do zawarcia w 1517 r. dynastycznego małżeństwa Bony Sforzy z Mediolanu z polskim Zygmuntem I Starym, analizując spadek wpływów Sforzów i neapolitańskich Aragonów na Półwyspie Apenińskim w obliczu roszczeń Walezjuszy i Habsburgów do supremacji. Celem artykułu jest ukazanie habsburskich manewrów dyplomatycznych, mających na celu ustanowienie siostrzenicy Maksymiliana I królową Polski, w kontekście rywalizacji Habsburgów i Walezjuszy we Włoszech oraz dążenia Habsburgów do dominacji w Europie Środkowej, gdzie rzucili wyzwanie przedstawicielom dynastii Jagiellonów w Czechach i na Węgrzech oraz w Polsce i na Litwie. Artykuł wykaże, że zawarcie małżeństwa Sforzów z Jagiellonami zostało zainicjowane przez Maksymiliana I jako rozszerzenie przemyślanej i asertywnej polityki Habsburgów. Cele polityki habsburskiej obejmowały usunięcie głównego pretendenta do tronu Mediolanu i umieszczenie królowej przychylnej habsburskiej strategii na dworze Jagiellonów w Polsce. Artykuł kończy się konkluzją, że małżeństwo to zostało wykorzystane przez Habsburgów jako narzędzie dynastyczne i polityczne w celu ograniczenia władzy i autorytetu dynastii Jagiellonów w Europie Środkowej.Bibliografia
Printed Primary Sources
Acta Tomiciana, edited by S. Górski, vol. 4, Posnaniae 1855.
Calendar of letters, despatches, and state papers relating to the negotiations between England and Spain preserved in the archives at Simancas and elsewhere, London 1862.
Corio, B., Bernardini Corii viri clarissimi Mediolanensis Patria Historia, Mediolani 1503.
Cuspinianus, J., Diarium Ioannis Cuspiniani praefecti urbis Viennensis de congressu Caesaris Maximiliani Augusti et trium regum Hungariae, Bohemiae et Poloniae, Vladislai, Ludouici ac Sigismundi in urbe Viennensi facto xvij Iulij anno Christi MDXV, sl 1561.
Decius, I. L., De Sigismundi Regis Temporibus Liber, Impressum Craccouiae 1521.
Dogiel, M., Codex diplomaticvs Regni Poloniae et Magni Dvcatvs Litvaniae, 5 vols., Vilnae 1758.
Giovio, P., Illustrium virorum vitae, s.l. 1551.
von Herberstein, S., Selbstbiographie, 1486–1553, in: Fontes Rerum Austriacarum 1, edited by T. G. von Karajan, Wien 1855, pp. 67–396.
Notar, G., Cronaca di Napoli, Napoli 1845.
Palmieri, G., Lettere alla duchessa di Bari sotto il pontificato di Leone X, in: Spicilegio vaticano di documenti inediti e rari, edited by G. Palmieri and I. Carini, Roma 1890, pp. 15–32, 290–329, 493–530.
Sanuto, M., I Diarii, 58 vols. vol. 17 Venezia 1886.
Wapowski, B., Bernardi Vapovii de bello a Sigismundo I Rege Poloniae contra Moscos gesto A. MDVIII, edited by J. Korzeniowski. Cracoviae 1891.
Secondary Sources
Abulafia, D., The western Mediterranean kingdoms, 1200–1500. The struggle for dominion, New York 1997.
Allinson, R., A monarchy of letters. Royal correspondence and English diplomacy in the reign of Elizabeth I, New York 2012.
Alvariño, A. Á.-O., The State of Milan and the Spanish Monarchy, in: Spain in Italy politics, society, and religion, 1500-1700, edited by T. J. Dandelet and J. A. Marino, Leiden 2007, pp. 99–132.
Arcangeli, L., Milano e Luigi XII. Ricerche sul primo dominio francese in Lombardia, 1499–1512, Milano 2002.
Baczkowski, K., Polska i jej sąsiedzi za Jagiellonów, Kraków 2012.
Baczkowski, K., Stosunki habsbursko-jagiellońskie w ostatnich latach życia cesarza Maksymiliana I na tle spraw wschodnich, Kraków 2014.
Baczkowski, K., Zjazd wiedeński 1515. Geneza, przebieg i znaczenie, Warszawa 1975.
Bietenholz, P. G., and T. B. Deutscher, eds. Contemporaries of Erasmus. A biographical register of the Renaissance and Reformation, 3 vols. Vol. 1, Toronto 1985.
Biskup, M., Die Rivalität zwischen Jagiellonen und Habsburgern um die böhmische und die ungarische Krone im 15. und Anfang des 16. Jahrhunderts, in: “Österreichische Osthefte” 32 (1990) pp. 269–285.
Black, J., Absolutism in Renaissance Milan, Oxford 2009.
Black, J., The Problem of Succession for the Visconti and the Sforza, in: Renaissance politics and culture, edited by J. Davies and J. Monfasani, Leiden 2021, pp. 17–38.
Borkowska, U., Dynastia Jagiellonów w Polsce, Warszawa 2011.
Borkowska, U., Marital contracts of the house of Jagiellon, in: “Majestas” 13 (2005) pp. 75–93
Broomhall, S., The Identities of Catherine de’ Medici, Leiden 2021.
Carusi, E., Dispacci e lettere di Giacomo Gherardi, nunzio pontificio a Firenze e Milano, 11 settembre 1487–10 ottobre 1490, Roma 1909.
Chambers, D., Popes, cardinals, and war. The military church in Renaissance and early modern Europe, London 2006.
Cioffari, G., Bona Sforza. Donna del Rinascimento fra Italia e Polonia, Bari 2000.
Colombo, A., Il “grido di dolore” di Isabella d’Aragona duchessa di Milano, in: Studi di storia napoletana in onore di Michelangelo Schipa, Napoli 1926, pp. 331–346.
Corazzol, G., ed. Corrispondenze diplomatiche veneziane da Napoli Dispacci di Zaccaria Barbaro 1 novembre 1471–7 settembre 1473, Roma 1994.
Corio, B., Storia di Milano, edited by A. Morisi, 2 vols. Torino 1978.
Dandelet, T. J., and J. A. Marino, Spain in Italy politics, society, and religion, 1500–1700, Leiden 2007.
Dina, A., Isabella d’Aragona Duchessa di Milano e di Bari, in: “Archivio Storico Lombardo” 48 (1921) pp. 269–457.
Dina, A., Lodovico il Moro prima della sua venuta al governo, in: “Archivio Storico Lombardo” 13 (1886) pp. 737–776.
Divéky, A., ed. Zsigmond lengyel herczeg budai számadásai, 1500–1502, 1505, Budapest 1914.
Dover, P. M., Royal Diplomacy in Renaissance Italy. Ferrante d’Aragona (1458–1494) and his Ambassadors, in: “Mediterranean Studies” 14 (2005) pp. 57–94.
Downie, F., She is but a woman. Queenship in Scotland, 1424–1463, Edinburgh 2006.
Duczmal, M., Jagiellonowie – leksykon biograficzny, Kraków 1996.
Dybaś, B., and I. Tringli, eds. Das Wiener Fürstentreffen von 1515. Beiträge zur Geschichte der Habsburgisch–Jagiellonischen Doppelvermählung, Budapest 2019.
Frost, R. I., The Oxford history of Poland–Lithuania. Volume 1: The making of the Polish-Lithuanian union, Oxford 2015.
Gagné, J., Milan undone. Contested sovereignties in the Italian Wars, Cambridge 2021.
Giovio, P., Elogi degli uomini illustri, translated by A. Guasparri, edited by F. Minonzio. Torino 2006.
von Güttner Sporzyński, D., The end of the Crusader state in Prussia: The treaty of Kraków in 1525, in: Fighting for the Faith: the Many Crusades, edited by K. V. Jensen, C. S. Jensen and J. M. Jensen, Stockholm 2018, pp. 331–359.
James, C., Friendship and Dynastic Marriage in Renaissance Italy, in: “Literature and History” 17, no. 1 (2008) pp. 4–18.
James, C., What’s Love Got to Do with It? Dynastic Politics and Motherhood in the Letters of Eleonora of Aragon and her Daughters, in: “Women’s History Review” 24, no. 4 (2015) pp. 528–547.
Kavaliauskas, P., Land Management in Lithuania: Past and Future, in: “GeoJournal” 33, no. 1 (1994) pp. 97-106.
Keen, M., The Angevin Legacy, Dynastic Rivalry and the Aftermath of the Hundred Years War, 1453–1491, in: Contact and Exchange in Later Medieval Europe, edited by H. Skoda, P. Lantschner and R. L. J. Shaw, Essays in Honour of Malcolm Vale, Suffolk 2012, pp. 145–158.
Kołodziejczyk, D., The Crimean Khanate and Poland–Lithuania. International diplomacy on the European periphery (15th–18th century), Leiden 2011.
Kosior, K., Bona Sforza and the Realpolitik of Queenly Counsel in Sixteenth-Century Poland-Lithuania, in: Queenship and Counsel in Early Modern Europe, New York 2018, pp. 15–34.
Kosior, K., Outlander, Baby Killer, Poisoner? Rethinking Bona Sforza’s Black Legend, in: Virtuous or villainess? The image of the royal mother from the early medieval to the early modern era, edited by C. Fleiner and E. Woodacre, Basingstoke 2016, pp. 199–223.
Lazzarini, I., Communication and conflict. Italian diplomacy in the early Renaissance, 1350–1520, Oxford 2015.
von Loewe, K., Commerce and Agriculture in Lithuania, 1400-1600, in: “The Economic History Review” 26, no. 1 (1973) pp. 23-37.
Lubkin, G., A Renaissance court. Milan under Galeazzo Maria Sforza, Berkeley 1994.
Malaguzzi-Valeri, F., La corte di Lodovico il Moro, la vita privata e l’arte a Milano nella seconda metà del quattrocento, 3 vols. vol. 1, Milano 1913.
Mallett, M. E., and C. Shaw, The Italian Wars 1494–1559, New York 2014.
Metzig, G. M., Kommunikation und Konfrontation. Diplomatie und Gesandtschaftswesen Kaiser Maximilians I. (1486–1519), Berlin 2016.
Morka, M., The Beginnings of Medallic Art in Poland during the Times of Zygmunt I and Bona Sforza, in: “Artibus et Historiae” 29, no. 58 (2008) pp. 65-87.
Nagielski, M., Rywalizacja Rzeczypospolitej z Państwem Moskiewskim o dominację w Europie Środkowo–Wschodniej w XVI–XVII wieku, in: (2013) pp. 87–115.
Noflatscher, H., Von Maximilian zu Karl V. Der Fall »Burgund-Österreich«, in: La cour de Bourgogne et l’Europe. Le rayonnement et les limites d’un modèle culturel, edited by W. Paravicini, Ostfilden 2013, pp. 721-743.
Ogris, W., Die habsburgisch-jagiellonische Doppelheirat von 1515, in: “Österreichisches Archiv für Recht & Religion” 50, no. 2/3 (2003) pp. 322–335.
Pánek, J., and O. i. Tůma, eds. A history of the Czech lands, 2 ed, Prague 2018.
Panzera, C., Dai libri di storia ai libri di lettere: su alcune fonti epistolari di Francesco Sansovino (Del Secretario, libri IV–VII), in: Francesco Sansovino, scrittore del mondo, edited by L. D’Onghia and D. Musto, Sarnico 2020.
Pepe, L., Storia della successione degli Sforzeschi negli stati di Puglia e Calabria, e documenti, Bari 1900.
Pociecha, W., Czasy Zygmunta Starego, S.l. 1947.
Pociecha, W., Królowa Bona (1494–1557), 4 vols. vol. 1, Poznań 1949.
Przybyszewski, B., Barbara Zapolya królowa Polski 1512–1515, Łańcut 2000.
Rady, M. C., The Habsburgs. To Rule the World, New York 2020.
Rekettyés, M., Stosunki polityczne i kulturalne polsko-węgierskie za Władysława Jagiellończyka, Wrocław 1999.
Réthelyi, O., Jagiellonian–Habsburg marriage policy and cultural transfer. The question of household and court ordinances, in: Das Wiener Fürstentreffen von 1515. Beiträge zur Geschichte der Habsburgisch-Jagiellonischen Doppelvermählung, Budapest 2019.
Rill, G., Andrea Borgo (Burgo), in: Dizionario Biografico degli Italiani 12, Roma 1971, pp. 749–753.
Robin, D., and L. L. Westwater, Saving Naples: The king’s malaria, the barons’ revolt, and the letters of Ippolita Maria Sforza, in: The Renaissance of letters. Knowledge and community in Italy, 1300–1650, New York 2019, pp. 71–92.
Ryle, S., The Celebrations for the Marriage of Sigismund I of Poland and Bona Sforza, Duchess of Bari, in: Acta Conventus Neo-Latini Bariensis, edited by R. Schnur, J. Alcina Rovira, J. Dillon, W. Ludwig, C. Nativel, M. de Nichilo and S. Ryle, Medieval & Renaissance Texts & Studies 184, Tempe 1998, pp. 525–532.
Schofield, R., A Humanist Description of the Architecture for the Wedding of Gian Galeazzo Sforza and Isabella D’Aragona (1489), in: “Papers of the British School at Rome” 56 (1988) pp. 213–240.
Shaw, C., Isabella d’Este. A Renaissance princess, Milton Park 2019.
Shaw, C., The Politics of Exile in Renaissance Italy, Cambridge 2000.
Spekner, E., Die Geschichte der habsburgisch-jagiellonischen Heiratsvertrage im spiegel der Quellen, in: Maria von Ungarn (1505-1558). Eine Renaissancefürstin, edited by M. Fuchs and O. Réthelyi, Geschichte in der Epoche Karls V 8, Münster 2007, pp. 25–46.
Spiess, K.-H., European Royal Marriages in the Late Middle Ages. Marriage Treaties, Questions of Income, Cultural Transfer, in: “Majestas” 13 (2005) pp. 7–21.
Steinitz, K. T., The voyage of Isabella d’Aragon: from Naples to Milan, January 1489, in: “Bibliothèque d’Humanisme et Renaissance” 23, no. 1 (1961) pp. 17–33.
Stone, D., The Polish–Lithuanian state, 1386–1795, History of East Central Europe, Seattle 2001.
Stone, D., Zygmunt I the Old, in: The Polish-Lithuanian State, 1386-1795, Seattle 2001, pp. 36–50.
Sucheni-Grabowska, A., Jagiellonowie i Habsburgowie, in: “Sobótka” (1983) pp. 449–467.
Sucheni-Grabowska, A., Zygmunt August. Król polski i wielki książę litewski 1520–1562, Kraków 2010.
Vaglienti, F. M., «Governare, io donna». Isabella d’Aragona principessa delle due Italie, in: Con animo virile. Donne e potere nel Mezzogiorno medievale, secoli XI-XV, edited by P. Mainoni, Roma 2010, pp. 455–484.
Vaglienti, F. M., Isabella d’Aragona, duchessa di Milano, in: Dizionario Biografico degli Italiani 62, Roma 2004, pp. 609–615.
Wdowiszewski, Z., and J. Tęgowski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005.
Welch, E. S., Women as Patrons and Clients in the Courts of Quattrocento Italy, in: Women in Italian Renaissance Culture and Society, edited by L. Panizza, Cambridge 2000, pp. 18–34.
Wiesflecker, H., Kaiser Maximilian I. 4 Gründung des habsburgischen Weltreiches, Lebensabend und Tod 1508–1519, 5 vols. vol. 4, München 1981.
Wiesflecker, H., Kaiser Maximilian I. 5 Der Kaiser und seine Umwelt. Hof, Staat, Wirtschaft, Gesellschaft und Kultur, 5 vols. vol. 5, München 1986.
Wojciechowski, Z., Zygmunt Stary (1506–1548), Biblioteka Wiedzy o Polsce, Warszawa 1946.
Wood, J., Ippolita Maria Sforza. The Renaissance princess who linked Milan and Naples, Jefferson 2020.
Zutshi, P., An unpublished letter of Isabella of Aragon, Duchess of Milan, in: “Renaissance Studies” 20, no. 4 (2006) pp. 494–501.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Darius von Güttner-Sporzyński
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
