The influence of Ludwik Krasiński and Maria Ludwika Czartoryska on Ojców architecture at the turn of the 20th century and between the two world wars
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.28104Klíčová slova:
Ludwik Krasiński, Maria Ludwika Czartoryska, Ojców, spa architecture, cultural heritageAbstrakt
In the second half of the 19th century, a spa was set up in Ojców, a village at the time situated by the southern border of the Kingdom of Poland. With time, it became a fashionable destination for visitors from Warsaw, and from other towns and cities located in the territory of the Russian sector of partitioned Poland. Ojców experienced its heyday early in the 19th and 20th centuries and its spa activities continued also between the two world wars. The Ojców demesne was then owned by Count Ludwik Krasiński and his daughter Maria Ludwika, from 1901 Princess Czartoryska. The latter remained the owner of Ojców until the nationalisation of the estate in the wake of the agrarian reform of 1944.
The article attempts to discuss the contribution of Ludwik Krasiński and his daughter Maria Ludwika to the architectural heritage of Ojców. It was their idea to have many buildings, particularly those that catered to the the needs of the local spa, built. Their number includes the Jadwiga and Urocza villas, and the non-extant Goplana hydrotherapy establishment. Moreover, Ludwik Krasiński and later Maria Ludwika Czartoryska ordered works on the ruins of Ojców Castle and development of the Ojców spa park. It was chiefly thanks to their efforts that certain elements of the Swiss spa architecture and subsequently also the Zakopane (Polish highland) style were introduced in Ojców. There are also certain unrealised and partially realised goals worth mentioning, for instance an attempt to restore the castle tower, the initiative to move the historical wooden church from Smardzowice to Ojców (ultimately, it was transferred to Mostek, a village in Miechowski County), and the concept of building an immense spa estate reminiscent of a garden city in Złota Góra initiated between the two world wars.
Reference
Andriolli E. M., Listy do Adama Pługa z przejażdżki po kraju, “Kłosy” 45 (1887) No. 1152, pp. 56–59.
Biernacki A., “Szczery w chęciach – skory w czynie”. Aleksandra Przezdzieckiego starania i marzenia w sprawie Ojcowa, in: Zróżnicowanie i przemiany środowiska przyrodniczo-kulturowego Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, vol. 2: Kultura, ed. by J. Partyka, Ojców 2004, pp. 311–314.
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka ziemi krakowskiej, Kraków 1982.
Chrzanowski T., Krynica, Warszawa 1980.
Falniowska-Gradowska A., Dzieje zamku ojcowskiego, Ojców 1999.
Kaplica przy zakładzie leczniczym w Ojcowie, “Wędrowiec” 22 (1902), pp. 424–425.
Kowalczyk J., Starożytnicy warszawscy połowy XIX w. i ich rola w popularyzacji zabytków ojczystych, in: Edukacja historyczna społeczeństwa polskiego w XIX wieku. Zbiór studiów, ed. by J. Maternicki, Warszawa 1981, pp. 157–202.
Lenartowicz K., Prof. arch. Józef Gałęzowski – Osiedle Uzdrowiskowe na Złotej Górze w Ojcowie, “Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych” 13 (2017) No. 1, pp. 7–14.
Mierzyński Z., Ojców. Uzdrowisko klimatyczne leśno-górskie, Kraków 1895.
Mitkowska A., Uzdrowisko w Ojcowie i jego Park Zdrojowy, “Prądnik. Prace Muzeum im. Prof. W. Szafera” 10 (1995), pp. 105–134.
Mitkowska A., Zespół dawnego uzdrowiska i parku zdrojowego w Ojcowie – skrócone studium historyczno-kompozycyjne, Zakład Architektury Krajobrazu Politechniki Krakowskiej, Kraków 1985, typescript in the Biblioteka Ojcowskiego Parku Narodowego.
Myczkowski Z., Regionalizm architektoniczno-krajobrazowy Doliny Prądnika, “Prądnik. Prace Muzeum im. Prof. W. Szafera” 10 (1995), pp. 135–188.
Nowak J., Ojców za Zawiszów, Krasińskich i Czartoryskich 1878–1945, in: Zróżnicowanie i przemiany środowiska przyrodniczo-kulturowego Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, vol. 2: Kultura, ed. by J. Partyka, Ojców 2004, pp. 119–132.
Olszewski A. K., Nowa forma w architekturze polskiej 1900–1925. Teoria i praktyka, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967.
Partyka J., Twaróg J. B., Krajoznawstwo w Dolinie Prądnika, in: Monografia Ojcowskiego Parku Narodowego. Dziedzictwo kulturowe, ed. by J. Partyka, Ojców 2016, pp. 435–452.
Partyka J., Uzdrowiskowa przeszłość Ojcowa. Funkcja terapeutyczna naturalnego obszaru na przykładzie Ojcowskiego Parku Narodowego, in: Środowisko a zdrowie psychiczne człowieka, ed. by J. Berlińska, ks. J. Klimek, Kraków 2015, pp. 111–120.
Partyka J., Ziarkowski D., Dziedzictwo uzdrowiska w Ojcowie, in: Monografia Ojcowskiego Parku Narodowego. Dziedzictwo kulturowe, ed. by J. Partyka, Ojców 2016, pp. 305–338.
Partyka J., Żółciak J., Dziedzictwo kulturowe Ojcowskiego Parku Narodowego, in: Ochrona dóbr kultury i historycznego związku człowieka z przyrodą w parkach narodowych, ed. by J. Partyka, Ojców 2003, pp. 353–368.
Polanowska J., Historiografia sztuki polskiej w latach 1832–1863 na ziemiach centralnych i wschodnich dawnej Rzeczypospolitej: F. M. Sobieszczański, J. I. Kraszewski, E. Rastawiecki, A. Przezdziecki, Warszawa 1995.
Pszczółkowski M., Architektura użyteczności publicznej II Rzeczypospolitej 1918–1939, Łódź 2014.
Ross J., Architektura drewniana w polskich uzdrowiskach karpackich (1835–1914), in: Sztuka 2 poł. XIX wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Łódź, Listopad 1971, Warszawa 1973, pp. 151–172.
Ruszczyk G., Drewniane kościoły w Polsce 1918–1939. Tradycja i nowoczesność, Warszawa 2001.
Stanisław Niedzielski i jego zasługi dla Ojcowa, ed. by J. Partyka, Ojców 2006.
Wiśniewski M., Architektura uzdrowisk Beskidu Sądeckiego, in: Modernizmy. Architektura nowoczesności w II Rzeczypospolitej, vol. 1: Kraków i województwo krakowskie, ed. by A. Szczerski, Kraków 2013, pp. 311–338.
Wróblewski K., Nad Prądnikiem. Przewodnik po Ojcowie i jego okolicy, wydanie drugie ilustrowane, Warszawa 1907.
Załuski W., Ojców. Kartka z dziejów Doliny Prądnika, Warszawa 1903.
Ziarkowski D., Drewniany kościół ze Smardzowic i sprawa jego przeniesienia do Ojcowa, “Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. W. Szafera” 27 (2017), pp. 193–204.
Ziarkowski D., Dzieje kaplicy pw. św. Józefa Rzemieślnika w Ojcowie w świetle zachowanych źródeł, “Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. W. Szafera” 25 (2015), pp. 191–220.
Ziarkowski D., Kreacja, zmierzch, dziedzictwo uzdrowiska w Ojcowie, in: Turystyka uzdrowiskowa. Stan i perspektywy, ed. by M. Boruszczak, Gdańsk 2009, pp. 136–149.
Ziarkowski D., Ojców as a retreat for Warsaw’s dwellers in the period of the Kingdom of Poland, in: Stadtfluchten – Ucieczki z miasta, ed. by M. Omilanowska, B. Störtkuhl, Warszawa 2011, pp. 101–115 (Das Gemeinsame Kulturerbe – Wspólne Dziedzictwo, 7).
Ziarkowski D., Próby restauracji wieży zamku w Ojcowie w końcu XIX wieku oraz w latach 1912–1914, “Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. W. Szafera” 25 (2015), pp. 221–240.
Żebrawski T., Słownik wyrazów technicznych tyczących się budownictwa, Kraków 1883.
Żółciak J., Budownictwo uzdrowiskowe na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. Wybrane problemy architektury, in: Zróżnicowanie i przemiany środowiska przyrodniczo-kulturowego Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, vol. 2: Kultura, ed. by J. Partyka, Ojców 2004, pp. 145–162.
Stažení
Publikováno
Číslo
Sekce
Licence
Tato práce je licencována pod Mezinárodní licencí Creative Commons Attribution 4.0 .
Autor prohlašuje, že mu přináleží autorská práva k dílu a že nejsou omezena v rozsahu spadajícím pod toto prohlášení a že je dílo originální a nenarušuje autorská práva jiných osob.
Autor povoluje Papežské univerzitě Jana Pavla II. v Krakově bezplatné, nevýhradní a časově neomezené využívání díla, tedy:
- záznam a reprodukci: vytváření exemplářů díla tiskařskou, reprografickou technikou, magnetickým záznamem a digitální technikou;
- obchodování s originálem nebo exempláři, na nichž bylo dílo zaznamenáno (uvedení do obratu, zapůjčení nebo nájem originálu nebo exemplářů, veřejné vystavování, zobrazování a také veřejné zpřístupňování díla tak, aby k němu mohl mít každý přístup na místě a v čase, který si vybere);
- začlenění díla do kolektivního díla;
- poskytnutí sublicence Papežskou univerzitou Jana Pavla II. v Krakově Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska
Papežská univerzita Jana Pavla II. v Krakově zpřístupňuje dílo na platformě časopisu patřící vysoké škole, na základě licence Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Tím také opravňuje všechny zájemce k využití díla za následujících podmínek:
- bude uveden autor a název díla,
- bude uvedeno místo publikování (název časopisu a internetová adresa na původně publikované dílo),
