Czas na nową teo(kosmo)logię?
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.1543Słowa kluczowe:
Heller M., Mezei B. M., Barbour I. R., god of the gaps, fizykoteologia, obraz świata, Wielki Wybuch, fine tuning, zasada antropiczna, rewolucja kwantowa, teologia negatywna, entropiaAbstrakt
Balázs Mezei w eseju zatytułowanym Demythologizing Christian philosophy: an outline podejmuje krytykę stanowiska, które określa mianem „kosmoteologii”. Rozumie on przez to taki filozoficzny namysł nad światem, który jest silnie uwarunkowany przedkopernikańską koncepcją wszechświata. Jego zdaniem jedynym rozwiązaniem problemu „kosmoteologii” jest „zdemitologizowanie” filozofii, uwolnienie jej od wszelkich uwarunkowań kosmologicznych, które stanowią wyłącznie zbędny balast.Michał Heller prezentuje postawę odmienną. Twierdzi on bowiem, że teologia – czyli racjonalny namysł nad chrześcijańskim Objawieniem – musi uwzględniać to, co w wielu publikacjach nazywa „aktualnym obrazem świata”. Nauka ma być swoistym locus theologicus: źródłem refleksji i argumentacji teologicznej. Teolog nie może obracać się plecami do tak istotnych dla współczesnej nauki kwestii jak teoria Wielkiego Wybuchu, wieczność i nieskończoność wszechświata, fine tuning warunków początkowych wszechświata. Te dane pochodzące z nauk przyrodniczych mogą nie tylko inspirować, ale również wskazywać nowe sposoby rozumienia klasycznych teorii teologicznych.
Właśnie pojęcie „inspiracji” wydaje się być kluczowe dla podejścia, które określiliśmy „nową teo(kosmo)logią”. Na kilku wybranych przykładach chcemy pokazać, jak w oparciu o najnowsze dane kosmologiczne Heller kształtuje „nową teologię”, twórczo przemyśliwując pytania o stworzenie świata, jego wieczność, Opatrzność troskliwie podtrzymującą istnienie wszechświata.
Bibliografia
Augustyn z Hippony, Wyznania, tł. Z. Kubiak, Kraków 2009.
Barbour I. R., Religion and science. Historical and contemporary issues, San Francisco 1997.
Berman M. S., Large number hypothesis, „International Journal of Theoretical Physics” 31 (1992) no. 8, s. 1447–1450.
Carré M. H., Physicotheology, [w:] Encyclopedia of philosophy, ed. D. M. Borchert, t. 7, Detroit 2006, s. 556–563.
Carter B., Large number coincidences and the anthropic principle in cosmology, [w:] Confrontation of cosmological theories with observational data, ed. M. S. Longair, Dordrecht 1974, s. 291–298.
Eisberg R., Resnick R., Fizyka kwantowa atomów, cząsteczek, ciał stałych, jąder i cząstek elementarnych, tł. D. Błocka-Śledziewska, Warszawa1983.
Halliday D., Resnick R., Walker J., Podstawy fizyki 2, tł. M. Łukaszewski i inni, Warszawa 2006.
Hawking S., Wszechświat w skorupce orzecha, tł. P. Amsterdamski, Poznań 2002.
Hawking S. W., Krótka historia czasu, tł. P. Amsterdamski, Warszawa 1990.
Heller M., Bóg i nauka. Moje dwie drogi do jednego celu, tł. E. Nicewicz-Staszowska, Kraków 2013.
Heller M., Budzik S., Wszołek S., Nauki jako „locus theologicus” – próba wniosków, [w:] Obrazy świata w teologii i naukach przyrodniczych, red. M. Heller, S. Budzik i S. Wszołek, Tarnów 1996, s. 253–259.
Heller M., Filozofia i wszechświat. Wybór pism, Kraków 2006.
Heller M., Kosmiczna przygoda Człowieka Mądrego, Kraków 1994.
Heller M., Naukowy obraz świata a zadanie teologa, [w:] Obrazy świata w teologii i naukach przyrodniczych, red. M. Heller, S. Budzik i S. Wszołek, Tarnów 1996, s. 13–27.
Heller M., Nowa fizyka i nowa teologia, Tarnów 1992.
Heller M., Ostateczne wyjaśnienia wszechświata, Kraków 2008.
Heller M., Pabjan T., Stworzenie i początek Wszechświata. Teologia – filozofia – kosmologia, Kraków 2013.
Heller M., Usprawiedliwienie wszechświata, Kraków 1984.
Heller M., Wszechświat jest tylko drogą, Kraków 2012.
Hetherington N., Cosmology, religious and philosophical aspects, [w:] Encyclopedia of science and religion, ed. J. W. von Huyssteen, New York 2003, s. 177–183.
Jan Paweł II, Posłanie Jego Świątobliwości Ojca Świętego do ojca George’a V. Coyne’a dyrektora Obserwatorium Watykańskiego, tł. J. Dembek, „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” 12 (1990), s. 2–12.
Kant I., Rozprawa filozoficzna o religii i moralności, tł. K. C. Mrongowiusz, Toruń 2006.
Kragh H., The origin of the modern anthropic principle, „Journal of Cosmology” 13 (2011), s. 3700–3705.
Lucia U., Entropy generation approach to cell systems, „Physica A” 406 (2014), s. 1–11.
Macek W. M., Teologia nauki, [w:] Oblicza racjonalności. Wokół myśli Michała Hellera, red. B. Brożek i in., Kraków 2011, s. 203–237.
Martínez-Berumen H. A., López-Torres G. C., Romo-Rojas L., Developing a method to evaluate entropy in organizational systems, „Procedia Computer Science” 28 (2014), s. 389–397.
Mezei B. M., Demythologizing Christian philosophy: an outline, „Logos i Ethos” 2013 nr 2 (35), s. 109–146.
Newman J. H., Christianity and physical science, [w:] tegoż, The idea of a university, London 1907, s. 428–455.
Newman J. H., Christianity and scientific investigation, [w:] tegoż, The idea of a university, London 1907, s. 456–521.
Newman J. H., Co daje teologia innym gałęziom wiedzy?, [w:] tegoż, Idea uniwersytetu, tł. P. Mroczkowski, Warszawa 1990, s. 130–154.
Oldroyd D. R., Theories of the earth and its age before Darwin, [w:] History of science and religion in western tradition: an encyclopedia, ed. G. B. Ferngren, New York–London 2000, s. 446–452.
Pius XII, Le prove della esistenza di Dio alla luce della scienza naturale moderna, „Acta Apostolice Sedis” 44 (1952), s. 31–43.
Polkinghorne J. C., Jeden świat. Wzajemne relacje nauki i teologii, tł. M. Chojnacki, Kraków 2008.
Roush S., Copernicus, Kant, and the anthropic cosmological principles, „Studies in History and Philosophy of Modern Physics” 34 (2003) no. 1, s. 5–35.
Simmons E., God of the gaps, [w:] Encyclopedia of science and religion, ed. J. W. von Huyssteen, New York 2003, s. 382–384.
Skoczny W., Dziedzictwo fizykoteologii we współczesnej myśli chrześcijańskiej, „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” 13 (1991), s. 79–85.
Smolin L., The life of the cosmos, Oxford 1997.
Smoot III G. F., Anizotropie kosmicznego mikrofalowego promieniowania tła: ich odkrycie i wykorzystanie, tł. M. Górski, „Postępy Fizyki” 59 (2008) z. 2, s. 52–79.
Tomasz z Akwinu, Byt i istota, tł. M. A. Krąpiec, Lublin 1994.
Tomasz z Akwinu, O wieczności świata, tł. J. Salij, [w:] tegoż, Dzieła wybrane, red. J. Salij, Kęty 1999, s. 473–480.
Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, t. 1, tł. P. Bełch, Londyn 1962.
Wetterich C., Quantum mechanics from classical statistics, „Annals of Physics” 325 (2010), s. 852–898.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
