O trzech rodzajach empatii: pełnej, częściowej i skażonej
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.2361Słowa kluczowe:
empatia afektywna, empatia kognitywna, działanie empatyczne, pseudoempatiaAbstrakt
Celem artykułu jest wyróżnienie trzech rodzajów empatii: pełnej, częściowej i „skażonej” oraz zbadanie relacji między nimi. Empatia pełna obejmuje trzy składowe: empatię kognitywną (zdolność wszechstronnego i etycznie właściwego rozumienia cudzych emocji), afektywną (skłonność do adekwatnego reagowania na cudze emocje, tj. smutkiem na smutek i radością na radość) oraz skłonność do podejmowania etycznie właściwych – empatycznych – działań (np. zmierzających do uśmierzenia bólu osoby cierpiącej). Wyrażenie „etycznie właściwe” pojawiające się w powyższych definicjach pokazuje,że empatia pełna nie jest samoistną zdolnością etyczną. Empatia afektywna i empatyczne działanie są uzasadnione etycznie tylko wtedy, kiedy są oparte na empatii kognitywnej, w której definicję wpisana jest znajomość reguł etycznych, pozwalających stwierdzić (m.in.), kiedy smutek i radość drugiej osoby zasługują na reakcję empatyczną. Empatia
częściowa występuje wtedy, kiedy brakuje jednego z trzech powyższych elementów składowych (może więc przybrać wiele różnych postaci). Wreszcie, z empatią skażoną mamy do czynienia wtedy, kiedy do empatii pełnej lub częściowej dochodzi jeden z następujących amoralnych lub pozamoralnych elementów: niepokój o własny dobrostan, dyskomfort
pojawiający się wskutek obserwacji cierpienia drugiej osoby, poczucie ulgi czy zadowolenia z powodu kontrastu między sytuacją osoby cierpiącej i sytuacją własną.
Bibliografia
Baron-Cohen S., The Science of Evil. On Empathy and the Origins of Cruelty, New York
Batson C. D., The Altruism Question: Toward A Social-Psychological Answer, New York
Broad C. B., Five Types of Ethical Theory, London 1930, http://www.ditext.com/broad/
ftet/ftet.html (20.06.2017).
Buber M., Je et tu, transl. G. Bianquis, Paris 2012.
Cartwright D. E., Schopenhauer’s Compassion and Nietzsche’s Pity, “Schopenhauer Jahrbuch” 69 (1988), p. 557–567.
Hoffman M. L., Empatia i rozwój moralny [Empathy and Moral Development. Implications for Caring and Justice], transl. O. Waśkiewicz, Gdańsk 2006.
Mercer P., Sympathy and Ethics, Oxford 1972.
Nietzsche F., The Gay Science, transl. W. Kaufmann, New York 1974.
Nietzsche F., Daybreak, transl. R. J. Hollingdale, Cambridge 1982.
Nozick R., The Examined Life: Philosophical Meditations, New York 1990.
Nussbaum M., Upheavals of Thought: The Intelligence of Emotions, Cambridge University Press, 2001.
Scheler M., Istota i formy sympatii [Wesen und Formen der Sympathie], transl. A. Węgrzecki, Warszawa 1980.
Slote M., The Ethics of Care and Empathy, London–New York 2007.
Smith A., Theory of Moral Sentiments, New York 2007.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
