Co by było, gdyby… próbowano nie popełniać błędu naturalistycznego?
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.3433Słowa kluczowe:
metaetyka, George Edward Moore, błąd naturalistyczny, unikanie błędu naturalistycznego, komunikacja międzyludzkaAbstrakt
Artykuł omawia możliwe skutki unikania błędu naturalistycznego (BN) w komunikacji międzyludzkiej. Zarysowana jest hipotetyczna rozmowa dwóch podmiotów (X i Y) na temat przedmiotu (α) i sprecyzowane są jej warianty. W 1. wariancie X twierdzi, że α jest dobre, a Y zadaje pytanie, dlaczego jest dobre. X odpowiada, iż α jest dobre, bo jest, np. efektywne ekonomicznie. To można ocenić, zgodnie z podstawowo ujętymi poglądami Moore’a, jako przykład BN. W 2. wariancie X unika odpowiedzi na pytanie Y. X mówi tylko „α jest dobre i tyle!”, co można uznać za nawiązanie do Moore’owskiej kategorii oczywistości samej przez się. Choć X unika BN, to utrudnia rozmowę. Unikać BN można też przez: niezadawanie pytania „dlaczego α jest dobre?” (wariant 3) czy nieużywanie słowa „dobry” (wariant 4). Analiza wszystkich wariantów pokazuje, że unikanie BN może mieć problematyczne skutki z powodu, m.in., powszechnego użycia słowa „dobry” czy częstej potrzeby, by uzasadnić tezy o przysługującej czemuś cesze dobra. Te konsekwencje zdają się być niezależne od samej oceny argumentacji Moore’a o BN, np., kontrowersji, czy BN jest rzeczywistym błędem czy wynikiem przyjętych przez Moore’a założeń o, m.in., definicjach.
Bibliografia
Allen G. O., From the „Naturalistic Fallacy” to the Ideal Observer Theory, „Philosophy and Phenomenological Research” 30 (1970) no. 4, s. 533–549.
Baldwin T., G. E. Moore. The Arguments of the Philosophers, London 1999.
Baumrin B. H., Is There a Naturalistic Fallacy?, „American Philosophical Quarterly” 5 (1968) no. 2, s. 79–89.
Brożek A., Błąd naturalistyczny z metodologicznego punktu widzenia, w: A. Brożek, B. Brożek, J. Stelmach, Fenomen normatywności, Kraków 2013, s. 153–177.
Bruening W. H., Moore and „Is-Ought”, „Ethics” 81 (1971) no. 2, s. 143–149.
Clark P., The Meaning of „Good’ and the Possibility of Value, „Philosophical Studies: An International Journal for Philosophy in the Analytic Tradition” 108 (2002) no. 1/2, s. 31–38.
Diggs B. J., On Defining „Good”, „The Journal of Philosophy” 54 (1957) no. 15, s. 457–466.
Edel A., Further on Good and Its Structure, „The Journal of Philosophy” 27 (1930) no. 26, s. 701–708.
Fisher J. J., On Defining Good, „The Journal of Philosophy” 51 (1954) no. 23, s. 730–736.
Frankena W. K., The Naturalistic Fallacy, „Mind. New Series” 48 (1939) no. 192, s. 464–477.
Gauthier D. P., Moore’s Naturalistic Fallacy, „American Philosophical Quarterly” 4 (1967) no. 4, s. 315–320.
Geiger G. R., A Note on the Naturalistic Fallacy, „Philosophy of Science” 16 (1949) no. 4, s. 336–342.
Glassen P., Moore and the Indefinability of Good, „The Journal of Philosophy” 55 (1958) no. 10, s. 430–435.
Hartman R. S., The Definition of Good: Moore’s Axiomatic of the Science of Ethics, „Proceedings of the Aristotelian Society. New Series” 65 (1964–1965), s. 235–256.
Hutchinson B., G. E. Moore’s Ethical Theory. Resistance and Reconciliation, Cambridge 2004.
Jedynak S., Błąd naturalistyczny, „Etyka” 2 (1967), s. 289–297.
Jurkiewicz J., Byt a powinność jako relacja egzystencjalna i formalno-analityczna, „Czasopismo Filozoficzne” 6 (2010), s. 13–32.
Kolnai A., The Ghost of the Naturalistic Fallacy, „Philosophy” 55 (1980) no. 211, s. 5–16.
Kovesi J., „Principia Ethica” Re-examined: The Ethics of a Proto-logical Atomism, „Philosophy” 59 (1984) no. 228, s. 157–170.
Kurek Ł., Naturalistic Fallacy, „Polish Law Review” 3 (2017) no. 1, s. 242–258.
Kurek Ł., Zarzut błędu naturalistycznego i jego wpływ na dwudziestowieczną metaetykę, w: Naturalizm prawniczy. Stanowiska, red. J. Stelmach, B. Brożek, Ł. Kurek, K. Eliasz, Warszawa 2015, s. 94–111.
Lewy C., G. E. Moore on the Naturalistic Fallacy, w: G. E. Moore. Essays in Retrospect, ed. A. Ambrose, M. Lazerowitz, London 1970, s. 292–303.
Miller A., Contemporary Metaethics. An Introduction, Cambridge 20132.
Moore G. E., Zasady etyki, tłum. C. Znamierowski, Warszawa 2003.
Niemczuk A., Błąd teoretyzmu w aksjologii, „Kultura i Wartości” 3 (2012), s. 7–35.
Nielsen K., Covert and Overt Synonymity: Brandt and Moore and the „Naturalistic Fallacy”, „Philosophical Studies: An International Journal for Philosophy in the Analytic Tradition” 25 (1974) no. 1, s. 51–56.
Shaw W. H., Moore on Right and Wrong. The Normative Ethics of G. E. Moore, Dordrecht 1995.
Solomon J., Is the Conception of „Good” Undefinable?, „Proceedings of the Aristotelian Society. New Series” 6 (1905–1906), s. 128–140.
Stratton-Lake P., G. E. Moore: „Principia Ethica”, w: Central Works of Philosophy Volume 4. The Twentieth Century: Moore to Popper, ed. J. Shand, Chesham 2006, s. 20–37.
Sylvester R. P., The Moral Philosophy of G. E. Moore, ed. R. Perkins, Jr., R. W. Sleeper, Philadelphia 1990.
Williams D. C., The Definition of Yellow and of Good, „The Journal of Philosophy” 27 (1930) no. 19, s. 515–527.
Williams D. C., The Meaning of „Good”, „The Philosophical Review” 46 (1937) no. 4, s. 416–423.
Załuski W., Błąd naturalistyczny, w: Studia z filozofii prawa, t. 2, red. J. Stelmach, Kraków 2003, s. 111–121.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
