(Nie)wolna wola

Autor

DOI:

https://doi.org/10.15633/lie.59111

Słowa kluczowe:

wolna wola, niewolna wola, wolność, myślenie, postmodernizm, posthumanizm

Abstrakt

Autorka podejmuje ważną dziś kwestię wolności ludzkiej woli, która wraz z ogłoszeniem przez nurty posthumanistyczne śmierci podmiotu została zakwestionowana. W tekście są postawione pytania: czy dziś wolność nadal jest kategorią definiującą człowieczeństwo i stanowi podstawę wszelkiego rodzaju relacji (moralnych, prawnych, ekonomicznych, społecznych itp.)? Czy może czas obwieścić panowanie królestwa niewolnej woli? W poszukiwaniu odpowiedzi autorka przygląda się temu, jak utraciliśmy władzę woli i odpowiada na pytanie, dlaczego wola została zniewolona oraz jaką rolę w tym procesie odegrało odrzucenie klasycznych zasad racjonalnego myślenia.

Biogram autora

  • Agnieszka Biegalska - Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

    Agnieszka Biegalska – doktor filozofii, studiowała filozofię na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Pracuje w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.  Zainteresowania badawcze: filozofia współczesna, filozofia amerykańska, antropologia filozoficzna, woluntaryzm. Obecnie prowadzi badania nad kategorią zła.

Bibliografia

Arendt H., Wola, przeł. R. Piłat, Czytelnik, Warszawa 2002.

Bednarek J., Maliński J., Od Redakcji, w: R. Dolphijn, I. van der Tuin, Nowy materializm. Wywiady i kartografie, przeł. J. Czajka, A. Handke, J. Maliński, A. Marcisz, C. Rudnicki, T. Wiśniewski, Fundacja Machina Myśli, Gdańsk–Poznań–Warszawa 2018, s. 5–8.

Bendyk E., Kryzys tożsamości, „Niezbędnik Inteligenta. Polityka” 1 (2007), s. 56–59.

Bobzien S., Determinism and Freedom in Stoic Philosophy, Clarendon Press, Oxford 2004.

Braidotti R., Ku posthumanistyce, przeł. M. Markiewicz, „Machina Myśli” 22.04.2018, http://machinamysli.org/2968-2/(05.02.2021).

Dihle A., The Theory of Will in Classical Antiquity, The University of California Press, Berkeley–Los Angeles–London 1982.

Dolphijn R., van der Tuin I., Nowy materializm. Wywiady i kartografie, przeł. J. Czajka, A. Handke, J. Maliński, A. Marcisz, C. Rudnicki, T. Wiśniewski, Fundacja Machina Myśli, Gdańsk–Poznań–Warszawa 2018.

Doyal L., Gough I., A Theory of Human Need, Palgrave Macmillan, Basingstoke 1991.

Duch W., Neuronauki i natura ludzka, https://fizyka.umk.pl/publications/kmk/11-Natura-Ludzka.pdf (05.02.2021).

Frede M., A Free will: Origins of the Notion in Ancient Thought, University of California Press, Berkeley 2021.

Gan-Krzywoszyńska K., Leśniewski P., Kazimierz Ajdukiewicz (1890–1963), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2016 (Biografie Rektorów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu).

Heller M., Kosmiczny problem wolności, https://www.kul.pl/kosmiczny-problem-wolnosci-ks-prof-dr-hab-michal-heller,art_69916.html (05.02.2021).

Heller M., Wszechświat jest tylko drogą. Kosmiczne rekolekcje, Wydawnictwo Znak, Kraków 2012.

Herman G., Object-Oriented Ontology: A New Theory of Everything, Penguin Books, London 2020.

Hohol M., Ucieleśniony podmiot: od wspólnej rozmaitości do „Ja”, w: Spór o podmiotowość: Perspektywa interdyscyplinarna, red. A. Warmbier, Księgarnia Akademicka, Kraków 2016, s. 177–190.

Hohol M., Wołoszyn K., Umysł ucieleśniony, czyli jaki?, https://www.copernicuscenter.edu.pl (09.02.2021).

Janet P., Materializm współczesny, przeł. Z. G., Drukarnia Wł. L. Anczyca i SP, Kraków 1878.

La Mettrie J. O., Człowiek-maszyna, przeł. S. Rudniański, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1953.

Luter M., O niewolnej woli. De servo arbitrio, przeł. W. Niemczyk, https://www.luteranie.pl/materialy/o_niewolnej_woli_de_servo_arbitro,241.html (06.02.2020).

Manteca X., Mainau E., Temple D., Czym jest dobrostan zwierząt?, https://www.fawec.org/pl/publikacje/30-dobrostan/202-czym-jest-dobrostan-zwierzat (29.01.2021).

Mrożek S., Dziadek Ignacy, w: S. Mrożek, Małe listy, Oficyna Literacka Noir su Blanc, Warszawa 2000, s. 119–124.

Newkirk I., Wolność dla zwierząt – prawdziwa historia, Animal Liberation Front, przeł. R. Rupowski, Wydawnictwo „Vega!Pol”, Opole 2005.

Nie ma szczęścia bez myślenia, rozmowa J. Żakowskiego z T. Gadaczem, „Polityka” 17.05.2019, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/klasykipolityki/1791880,1,prof-gadacz-nie-ma-szczescia-bez-myslenia.read (11.02.2020).

Nie ma szczęścia bez myślenia, rozmowa J. Żakowskiego z T. Gadaczem, „Polityka” 17.05.2019, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/klasykipolityki/1791880,1,prof-gadacz-nie-ma-szczescia-bez-myslenia.read (11.02.2020).

Ryle G., Czym jest umysł?, przeł. W. Marciszewski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970.

Perles F., The Gestalt Approach, and: Eyewitness to Therapy, Palo Alto, Science & Behavior Books, [Ben Lomond, California] 1973.

Rainie L., Wellman B., Networked: The New Social Operating System, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts, London 2012.

Stróżewski W., Osoba i wartość, w: Wobec samotności, red. A. Kaczmarek, A. Kulig, K. Machtyl, Poznań 2014, s. 55–69 (Zeszyty Naukowe Centrum Badań im. Edyty Stein, 12).

Tokarczuk O., Czuły narrator, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2020.

Tomasello M., Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, przeł. J. Rączaszek, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2002.

Vonnegut Jr. K., Rzeźnia numer pięć, przeł. L. Jęczmyk, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1990.

Whitehead A. N., Nauka i świat nowożytny, przeł. M. Kozłowski, M. Pieńkowski OP, Kraków 1987.

Whitehead A. N., Process and Reality, The Free Press, New York 1969.

Wieczorek K., Rozum w poszukiwaniu prawdy o wolności, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 29 (1996), s. 163–165.

Wilson M., Six Views of Embodied Cognition, „Psychonomic Bulletin & Review” 9 (2002), s. 625–636.

Pobrania

Opublikowane

2023-04-03

Numer

Tom 28 Nr 1 (2022)

Dział

Artykuły

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:

1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.

2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:

  • utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
  • obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
  • włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
  • udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)

3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:

  • zostanie podany autor i tytuł utworu,
  • zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).