„Gigantomachia peri tes ousias” i jej rezultaty. Czy analizy Platona można nazywać „ukrytą fenomenologią”?
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.60206Słowa kluczowe:
gigantomachia, fenomenologia, ousia, uczestniczenie (metechein), splotAbstrakt
Obecny w dialogu Sofista (246a i nast.) motyw walki gigantów (γιγαντομαχία) nie jest tylko zręcznym literackim zabiegiem ożywienia i udramatyzowania prowadzonej w dialogu dyskusji, ani też próbą uzupełnienia czy podparcia argumentu treścią dawnego mitu. Nie jest też emblematem tego, jakoby myślenie greckie porzuciło mit. Przeciwnie. Przejście od mythos do logos nie jest porzuceniem pierwszego, a raczej jego wyjaśnieniem i właściwym przedłożeniem. Wydaje się więc, że Platon przywołując ów mityczny obraz i stwierdzając, że wszystkie dotychczasowe filozoficzne spory to nic innego, jak walka gigantów na temat bycia (γιγαντομαχία περὶ τῆς οὐσίας), czyni to z premedytacją. Jakie są zatem faktyczne powody owej walki i jak rozumieć casus belli – dlaczego toczy się ona około bycia (περὶ τῆς οὐσίας). Dlaczego właśnie to, a nie coś innego, jest przedmiotem tego – co do sedna problemu – „gigantycznego” sporu? Zaproponowane przez Platona rozwiązanie owego sporu, polegające na podaniu największego ustalenia (ἐπιστήμη μεγίστη) dotyczącego idei będącego (τοῦ ὄντος ἰδέα) i określeniu jego znaków – postaci, jest istotne nie tylko z powodów historycznych i merytorycznych. Czy zatem biorąc pod uwagę metodę rozwiązania owego sporu i jego specyficzny rezultat można – w ślad za pytaniem postawionym w tytule – nazwać analizy Platona jakąś ukrytą fenomenologią? Czy w końcu samą zasadę uczestniczenia (τὸ μετέχειν) można rozumieć jako zasadę metafizyczną, której eksplikacja wymaga narzędzi fenomenologicznych?
Bibliografia
Ackrill J. L., Symploke Eidon, w: Studies in Plato`s Metaphysics, ed. R. E. Allen, London 1965, s. 199–218.
Aristotelis opera, ex rec. I. Bekkeri, vol. 1–2, ed. O. Gigon, Berlin 1960.
Baron A., Neoplatońska idea Boga a ewangelizacja. Analiza anonimowego komentarza do „Parmenidesa” Platona na tle myśli plotyńsko-porfiriańskiej, Kraków 2005.
Blandzi S., Henologia, meontologia, dialektyka. Platońskie poszukiwanie ontologii idei w „Parmenidesie”, Warszawa 1992.
Czarnawska M., Dwa podejścia do Platona, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 23 (1997) nr 3, s. 95–105.
Die Fragmente der Vorsokratiker, griechisch und deutsch, ed. H. Diels, W. Kranz, Zürich 2004.
Diogenis Laertii Vitae philosophorum, rec. H. S. Long, Oxford 1964.
Epicteti Dissertationes ab Arriano Digestae, ed. H. Schenkl, Stuttgart 1965.
Filon z Aleksandrii, O gigantach, w: Pisma, t. 2, tłum. S. Kalinkowki, Kraków 1994.
Gadamer H.-G., Platos dialektische Ethik und andere Studien zur platonischen Philosophie, Hamburg 1968.
Gadamer H.-G., Początek filozofii, tłum. J. Gajda-Krynicka, Warszawa 2008.
Gródek W. K., Jedno, wiele, nic u Zenona i Gorgiasza, Kraków 2018.
Heidegger M., Powiedzenie Anaksymandra, w: Drogi lasu, tłum. J. Sidorek, Warszawa 1997, s. 261–301.
Hesiodi Theogonia, Opera et dies, Scutum, ed. F. Solmsen, R. Merkelbach, M. L. West, Oxford 1990.
Homeri Odyssea, eds. G. Dindorf, C. Hentze, p. 1–2, Lipsiae 1931–1934.
Husserl E., Idea fenomenologii, tłum. J. Sidorek, Warszawa 1990.
Leibniz G. W., Die philosophische Schriften, Hrsg. G. J. Gerhardt, Bd. 3, Berlin 1978.
Origenes, Contra Celsum libri VIII, ed. M. Markovich, Leiden–Boston–Köln 2001.
Platonis opera, ed. J. Burnet, vol. 1–5, Oxford 1989–1992.
Przybysławski A., Tales i początki refleksji europejskiej, Kraków 2016.
Rijk de L. M., Plato`s Sophist: a philosophical commentary, Amsterdam–New York 1986.
Rojek P., Tropy i uniwersalia, Warszawa 2019.
Rycyk D. K., Dlaczego niebytu nie można wyrazić? Analiza tezy τὸ μὴ ὂν εἶναί πως z dialogu Sophista” Platona, w: Nicość, red. J. Wolak, D. Chibner, M. Pietrzak, K. Wyszkowski, Warszawa 2020, s. 277–309.
Rycyk D. K., Εἶδος. Próba odczytania znaczenia i funkcji εἶδος w myśleniu Platona w kontekście filozofii presokratyków, Kraków 2018.
Skowron B., Część i całość. W stronę topoontologii, Warszawa 2021.
Sznajder P., Dialog i dialektyka w konfrontacji hermeneutyki Hansa Georga Gadamera z filozofią dialogu, Warszawa 2016.
Taplin O., Tragedia grecka w działaniu, tłum. A. Wojtasik, Kraków 2004.
Whitehead A. N., Process and Reality, New York 1978.
Xenophontis Commentarii, ed. W. Gilbert, Lipsiae 1928.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
