Gogacz – Judycki. Dwie koncepcje indywidualności osoby ludzkiej

Autor

  • Bożena Listkowska Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

DOI:

https://doi.org/10.15633/lie.796

Słowa kluczowe:

pluralizm, dualizm, osoba, indywidualność, tomizm, fenomenologia

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie dwóch koncepcji indywidualności osoby ludzkiej, powstałych we współczesnej filozofii polskiej: Mieczysława Gogacza i Stanisława Judyckiego. Jest to próba spojrzenia na zagadnienie z dwóch różnych perspektyw filozoficznych: metafizyki tomistycznej i epistemologii fenomenologicznej. Ujęcie metafizyczne jest poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie o indywidualność osoby w jej strukturze ontycznej, ujęcie fenomenologiczne natomiast koncentruje się na analizie doświadczenia bezpośredniego. Jako rację indywidualności Gogacz wskazuje intelekt możnościowy (bierny) zapodmiotowany w formie substancjalnej (duszy). Judycki utrzymuje, że racją tą jest zamysł Boga, zgodnie z którym stwarza On duszę każdego człowieka jako radykalnie różną od wszystkich innych dusz ludzkich – unikalną. Przedstawione teorie wyrastają z odmiennego sposobu rozumienia osoby. Teoria Gogacza ma charakter substancjalistyczny, nawiązuje do koncepcji osoby Arystotelesa, Boecjusza i św. Tomasza z Akwinu. Koncepcja Judyckiego jest ujęciem relacjonistycznym, zmodyfikowanym elementami filozofii substancjalistycznej. Odwołuje się do relacjonistycznych teorii Platona, św. Augustyna i Kartezjusza oraz substancjalistycznych – Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu. Tomistyczne i fenomenologiczne ujęcia indywidualności wprowadzają do filozoficznej nauki o człowieku niesprowadzalne do siebie, lecz istotne treści.

Biogram autora

  • Bożena Listkowska - Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
    Doktor nauk humanistycznych w zakresie filozofii; adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Przedmiot zainteresowań badawczych: współczesna filozofia polska, w szczególności antropologia filozoficzna i metafizyka.

Bibliografia

Arystoteles, Metafizyka, tłum. K. Leśniak, Warszawa 2009.

Augustyn, O Trójcy Świętej, tłum. M. Stokowska, Kraków 1996.

Boecjusz, O pocieszeniu, jakie daje filozofia, tłum. G. Kurylewicz i M. Antczak, Kęty 2006.

Descartes R., Medytacje o pierwszej filozofii, tłum. M. i K. Ajdukiewiczowie, Kraków 1948.

Gogacz M., Elementarz metafizyki, Warszawa 1998.

Gogacz M., Istnieć i poznawać, Warszawa 1976.

Gogacz M., Osoba jako byt jednostkowy, „Studia Philosophiae Christianae” 20 (1984) nr 2, s. 197–220.

Gogacz M., Prawdziwy świat człowieka, „Studia Pchilosophiae Christianae” 19 (1983) nr 1, s. 43–51.

Gogacz M., Wokół problemu osoby, Warszawa 1974.

Gogacz M., Wprowadzenie do etyki chronienia osób, Warszawa 1998.

Husserl E., Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, tłum. D. Gierulanka, Warszawa 1975.

Ingarden R., Spór o istnienie świata, t. 1–2, Warszawa 1960–1961.

Judycki S., Bóg i inne osoby. Próba z zakresu teologii filozoficznej, Poznań 2010.

Judycki S., Świadomość i pamięć. Uzasadnienie dualizmu antropologicznego, Lublin 2004.

Kijewska A., Filozof i jego muzy. Antropologia Boecjusza – jej źródła i recepcja, Kęty 2011.

Krąpiec M. A., Zagadnienie jednostkowienia bytów materialnych, „Roczniki Filozoficzne” 1958 t. 6 z. 1, s. 97–148.

Stępień A. B., Wprowadzenie do metafizyki, Kraków 1964.

Swieżawski S., Centralne zagadnienie tomistycznej nauki o duszy (Commensuratio animae ad hoc corpus), „Przegląd Filozoficzny” 44 (1948) z. 1/2/3, s. 131–191.

Tomasz z Akwinu, Traktat o człowieku. Suma teologii 1,75–89, tłum. i oprac. S. Swieżawski, Kęty 1998.

Wojtyła K., „Osoba i czyn” oraz inne studia antropologiczne, Lublin 2000.

Ziemiński I., Życie wieczne. Przyczynek do eschatologii filozoficznej, Kraków–Poznań 2013.

Judycki S., „Dusza – ciało”: kilka podstawowych kwestii, http://www.kul.pl/materialy-do-pobrania,art_19301.html (02.04.2014).

Judycki S., Samoświadomość i unikalność osób ludzkich, http://www.kul.pl/materialy-do-pobrania,art_19301.html (02.04.2014).

Judycki S., Istnienie i natura duszy ludzkiej, http://www.kul.pl/materialy-do-pobrania,art_19301.html (02.04.2014).

Thomas Aquinas, Contra Gentiles. On the Truth of the Catholic Faith, Book Two: Creation, translated by James F. Anderson, New York, 1955–57, http://dhspriory.org/thomas/ContraGentiles2.htm#81 (02.04.2014).

Pobrania

Opublikowane

2014-12-10

Numer

Tom 20 Nr 2 (2014)

Dział

Artykuły

Licencja

Prawa autorskie (c) 2015 Bożena Listkowska

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:

1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.

2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:

  • utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
  • obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
  • włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
  • udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)

3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:

  • zostanie podany autor i tytuł utworu,
  • zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).