Między tradycją a liberalizmem. Wybrane problemy związane z wykorzystaniem tekstów proprium mszalnego we współczesnej praktyce muzyki liturgicznej
DOI:
https://doi.org/10.15633/pms.2004Słowa kluczowe:
muzyka kościelna, Tradycja, proprium, antyfony, Msza ŚwiętaAbstrakt
Niezmienność sporej części tekstów, które funkcjonowały w liturgii łacińskiej była zasadą przez całą historię Kościoła. W warstwie muzycznej przeciwnie, stosowano coraz nowsze formy i style. Nie wykazywano się ostrożnością we wprowadzaniu nowinek, taką jak w przypadku nowych tekstów mszalnych. Dlatego można powiedzieć, że tradycja muzyki kościelnej opiera się przede wszystkim na związku z tekstem liturgicznym. W warstwie muzycznej podejściem „tradycyjnym” jest poszukiwanie nowych form wyrazu. W praktyce liturgicznej po Soborze Watykańskim II teksty antyfon oparte w dużej części na psalmach najczęściej zastępowane są pieśniami, w znakomitej większości o proweniencji ludowej. Powiązanie niektórych psalmów z konkretnymi momentami roku liturgicznego stało się nieczytelne. To wszystko doprowadziło do osłabienia więzi z Tradycją Kościoła zachodniego, a warunkiem jej odbudowy jest poszukiwanie form wyrazu adekwatnych do tego, czym jest liturgia w oparciu o jej tradycyjne teksty.
Bibliografia
Antiphonale Missarum Sextuplex, éd. par R.-J. Hesbert, Herder, Rome 1967.
Balthasar H. U. von, The Glory of the Lord. A Theological Aesthetics, t. 1: Seeing the Form, transl. by E. Leiva-Merikakis, Ignatius Press-Crossroad Publications, San Francisco–New York 1982.
Bramorski J., Pieśń nowa człowieka nowego. Teologiczno-moralne aspekty muzyki w świetle myśli Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, Wydawnictwo Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, Gdańsk 2012.
Casel O., Misterium przychodzącego Boga, przeł. A. Ziernicki, TYNIEC Wydawnictwo Bene-dyktynów, Kraków 2018.
Casel O., Misterium świąt chrześcijańskich, przeł. A. Ziernicki, TYNIEC Wydawnictwo Be-nedyktynów, Kraków 2014.
Casel O., Pamiątka Pana w liturgii pierwotnego Kościoła, przeł. A. Ziernicki, D. Świderski OSB, TYNIEC Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 2014.
Congar Y., Tradycja i tradycje, t. 1: Esej historyczny, przeł. A. Ziernicki, W drodze – Instytut Tomistyczny, Poznań–Warszawa 2018.
Deneen P. J., Dlaczego liberalizm zawiódł?, przeł. M. J. Czarnecki, Państwowy Instytut Wy-dawniczy, Warszawa 2021.
Fellerer K. G., Hadas M., Church Music and the Council of Trent, „The Musical Quarterly” 39 (1953) No. 4, s. 576–594.
Gihr M., Ofiara mszy świętej. Wykład dogmatyczny, liturgiczny i ascetyczny dla duchowieństwa i świec-kich, t. 2, przeł. A. Kuleszo, Te Deum, Warszawa 2012.
Grad P., O pojęciu tradycji. Studium krytyczne kultury pamięci, Fundacja Augusta hr. Cieszkow-skiego, Warszawa 2017.
Graduale Novum. Editio magis critica iuxta SC 117, vol. 1: De dominicis et festis, ConBrio Ver-lagsgesellschaft-Libreria Editrice Vaticana, Regensburg–Vaticanum 2011.
Graduale Romanum, Desclée & Socii, Paris–Tornaci–Romae–Neo Eboraci 1961.
Hayburn R. F., Papal Legislation on Sacred Music 95 A.D. to 1977 A.D., The Liturgical Press, Collegeville 1978.
Hildebrand D. von, Liturgia a osobowość, przeł. M. Grabowska, Fundacja Dominikański Ośrodek Liturgiczny–Wydawnictwo M, Kraków 2014.
Hiley D., Western Plainchant. A Handbook, Claredon Press, Oxford 1993.
Jeffery P., Monastic Reading and the Emerging Roman Chant Repertory, w: Western Plainchant in the First Millenium. Studies in Medieval Liturgy and its Music, ed. by S. Gallagher and oth., Routledge, London–New York 2016, s. 45–103.
Jurczak D., Klasztor dla muzyki czy muzyka dla klasztoru? Refleksje na temat muzyki kościelnej, „Pro Musica Sacra” 15 (2017), s. 177–183.
Kałamarz W., Śpiew wiernych w liturgii w świetle watykańskiej instrukcji „Musicam Sacram”, „Pro Musica Sacra” 16 (2018), s. 113–125.
Karpowicz-Zbińkowska A., Idealna muzyka liturgiczna?, „Christianitas” 60–61 (2015), s. 165–179.
Karpowicz-Zbińkowska A., Muzyka – zagubiona forma liturgii, w: A. Karpowicz-Zbińkowska, Rozbite zwierciadło. O muzyce w czasach ponowoczesnych, TYNIEC Wydawnictwo Benedyk-tynów, Kraków 2021, s. 195–203.
Koselleck R., Podstawowe pojęcia historii. Wprowadzenie, w: R. Koselleck, Semantyka historyczna, przeł. W. Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2012, s. 25–48.
Kunzler M., Liturgia Kościoła, przeł. ks. L. Balter, Pallottinum, Poznań 1999.
Kwasniewski P., Kryzys i odrodzenie. Tradycyjna liturgia łacińska a odnowa Kościoła, przeł. P. Kaznowski, TYNIEC Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 2016.
Leech-Wilkinson D., Ars Antiqua – Ars Nova – Ars Subtilior, w: Antiquity and the Middle Ages. From Ancient Greece to the 15th Century, ed. by J. McKinnon, Macmillan Press, Basingstoke–London 1990, s. 218–240.
Maeseneer Y. de, The Art of Disappearing: Religion and Aestheticization, w: New Visibility of Religion. Studies in Religion and Cultural Hermeneutics, ed. by M. Hoelzl, G. Ward, Conti-nuum, London–New York 2008, s. 99–116.
McKinnon J., The Advent Project. The Later–Seventh–Century Creation of the Roman Mass Propers, University of California Press, Berkeley–Los Angeles–London 2000.
McKinnon J., Christian Antiquity, w: Antiquity and the Middle Ages. From Ancient Greece to the 15th Century, ed. by J. McKinnon, Macmillan Press, Basingstoke–London 1990, s. 68–87.
McKinnon J., Desert Monasticism and the Later Fourth–Century Psalmodic Movement, „Music & Letters” 75 (1994) No. 4, s. 505–521.
McKinnon J., The Fourth-Century Origin of the Gradual, „Early Music History” 7 (1987), s. 91–106.
Mszał Rzymski, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 1963.
Müller G. L., Tradycja jako zasada katolickiej teologii, „Teologia w Polsce” 12 (2018) nr 2, s. 5–17.
Nichols A., The Thought of Pope Benedict XVI. New Edition. An Introduction to the Theology of Joseph Ratzinger, Burns & Oates, London–New York 2007.
Pawlak I., Liturgia i muzyka – wzajemne relacje, „Annales Lublinenses pro Musica Sacra” 5 (2014) nr 5, s. 49–62.
Pawlak I., Muzyka liturgiczna po Soborze Watykańskim II w świetle dokumentów Kościoła, Poli-hymnia, Lublin 2001.
Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, Pallottinum, Poznań 2004.
Pius X, Tra le sollecitudini, „Acta Sanctae Sedis” 36 (1903–1904), s. 329–345.
Pius XII, Encyklika Musicae Sacrae Disciplina, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 8 (1955) nr 6, s. 335–353.
Ratzinger J., The Feast of Faith, transl. by G. Harrison, Ignatius Press, San Francisco 1986.
Ratzinger J., Nowa pieśń dla Pana. Wiara w Chrystusa a liturgia dzisiaj, przeł. J. Zychowicz, Wydawnictwo Znak, Kraków 1999.
Ratzinger J., Teologia liturgii, przeł. W. Szymona OP, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012 (Opera Omnia, 11).
Shils E., Tradition, University of Chicago Press, Chicago 1981.
Sobór Watykański II, Sacrosanctum Concilium.
Stachyra M., Znaczenie pieśni religijnej w liturgii Kościoła Katolickiego, „Studia Elbląskie” 17 (2016), s. 227–236.
Venable B., Church Singing: The Fathers and Beyond, „Contemporary Music Review” 12 (1995) No. 2, s. 77–92.
Waloszek J., Teologia muzyki. Współczesna myśl teologiczna o muzyce, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1997.
White H., Substancja lat sześćdziesiątych, w: H. White, Przeszłość praktyczna, przeł. A. Ostolski i in., Universitas, Kraków 2014, s. 17–34 (Horyzonty Nowoczesności, 111).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Krzysztof Dobosz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
