Próby ograniczania działalności duszpasterskiej prowadzonej przez duchowieństwo katolickie miasta Radomia i powiatu radomskiego w latach 1945–1975
DOI:
https://doi.org/10.15633/sts.3103Parole chiave:
Radom, powiat radomski, diecezja sandomierska, działalność duszpasterska, komuniściAbstract
Artykuł ukazuje działania władz komunistycznych, których celem było ograniczenie działalności duchownych katolickich w Radomiu i na terenie powiatu radomskiego w latach 1945–1975. Tematyka ta została przedstawiona na podstawie kwerendy przeprowadzonej przez autora w Archiwum Państwowym w Kielcach i Radomiu, Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach i Warszawie oraz w Archiwum Diecezji Sandomierskiej. W artykule omówiono następujące zagadnienia szczegółowe: inwigilacja działalności kaznodziejskiej kapłanów, uniemożliwianie przeprowadzenia procesji religijnych poza obrębem kościelnym, próby pozbawienia uroczystego charakteru procesji w uroczystość Bożego Ciała, utrudnianie wiernym uczestnictwa w nabożeństwach w tzw. święta zniesione oraz ograniczanie ruchu pielgrzymkowego. Mimo tak licznych działań wymierzonych we wspomniane formy duszpasterskie rządzącym nie udało się w pełni ograniczyć kontaktu wiernych z duszpasterzami, co zostało wyraźnie wykazane w niniejszym artykule.
Riferimenti bibliografici
Źródła archiwalne:
Archiwum Diecezji Sandomierskiej, Kuria Diecezjalna w Sandomierzu
Akta dotyczące relacji państwo – Kościół (1959–1969), sygn. O-209.
Akta procesji (1930–1979), sygn. L-45.
Akta ogólne I Peregrynacji Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w Diecezji Sandomierskiej, sygn. L-198.
Akta rozporządzeń diecezjalnych (1948–1952), sygn. O-162.
Sytuacja Kościoła katolickiego w Polsce – kwestionariusz, sygn. O-488.
Archiwum Państwowe w Kielcach
Urząd Wojewódzki w Kielcach
Diecezja sandomierska 1949–1960, sygn. 5.
Nadzór nad Kościołem rzymsko-katolickim. Korespondencja ogólna (1954–1956), sygn. 1043.
Nadzór nad Kościołem rzymsko-katolickim. Korespondencja ogólna (1955), sygn. 1045.
Komitet Wojewódzki PZPR w Kielcach
Sprawy kleru (1970–1975, 1982), sygn. 3459.
Wydział Administracyjny 1951, sygn. 3340.
Archiwum Państwowe w Radomiu
Urząd Wojewódzki w Radomiu
Akta personalne ks. Wojciecha Staromłyńskiego, sygn. spis 13, poz. 291.
Sprawy wyznaniowe pow. Radom (1950–1963), sygn. spis 6, poz. 27.
Sprawy wyznaniowe pow. Radom (1963–1974), sygn. spis 6, poz. 28.
Sprawy wyznaniowe pow. Radom (1962–1969), sygn. spis 6, poz. 29.
Sprawy wyznaniowe pow. Radom (1963–1975), sygn. spis 6, poz. 30.
Sprawy wyznaniowe pow. Radom (1973–1975), sygn. spis 6, poz. 32.
Stowarzyszenie Księży Pallotynów w Radomiu (1956–1974), sygn. spis 17, poz. 241, t. 1.
Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci
Narodowej w Warszawie
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, sygn. IPN BU 01283/663.
Sprawozdania Kielce 1955–1958, sygn. IPN BU 0648/4/1.
Sprawozdania Kielce 1962–1966, sygn. IPN BU 01283/956.
Sprawozdania z pracy operacyjnej Departamentu IV w Kielcach w latach 1962–1966, sygn. IPN BU 0648/6.
Wielka Nowenna. Uroczystości milenijne 17–18.09.66 r. Siedlce, Radom, Święty Krzyż 1–2. 10.66 r., sygn. IPN BU 01283/426.
Zbiórki uliczne 1963–1974, sygn. 15857/631.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Kielcach
Materiały operacyjne dot. uroczystości kościelnych organizowanych w dniu 15 sierpnia w latach 1950-1951 oraz w 1953 r. na terenie woj. kieleckiego, sygn. IPN Ki 015/45.
Materiały operacyjne dot. działalności kleru rzymskokatolickiego w poszczególnych powiatach woj. kieleckiego (1948–1955), sygn. IPN Ki 015/932, t. 1, cz. 4.
Materiały operacyjne dot. działalności kleru rzymskokatolickiego w poszczególnych powiatach woj. kieleckiego (1948–1955), sygn. IPN Ki 015/932, t. 2, cz. 2.
Materiały operacyjne dot. działalności kleru rzymskokatolickiego w poszczególnych powiatach woj. kieleckiego (1948–1955), sygn. IPN Ki 015/932, t. 2, cz. 4.
Materiały operacyjne dot. obchodów uroczystości milenijnych w 1966 r. na terenie woj. kieleckiego, sygn. IPN Ki 014/1049.
Materiały dot. operacyjnego zabezpieczenia parafii i spraw prowadzonych na aktyw katolicki w poszczególnych powiatach woj. kieleckiego w latach 1957–1962, sygn. IPN Ki 015/720, t. 1.
Pielgrzymki do Częstochowy w dniach 13–15 VIII 60 r. oraz w terminach późniejszych do 8 IX 60 r. i od 13 VIII 1962 r. do 8 IX 1962 r., sygn. IPN Ki 014/713.
Materiały dotyczące 258 warszawskiej pieszej pielgrzymki do Częstochowy, sygn. AIPN Ki 014/1222.
Sprawa obiektowa dot. działalności aktywu katolickiego na terenie woj. Kieleckiego (1965–1966), sygn. AIPN Ki 014/53, t. 3.
Sprawa obiektowa kryptonim „Pilica” dot. operacyjnego zabezpieczenia uroczystości peregrynacji obrazu Matki Bożej na terenie diecezji sandomierskiej w okresie od 18.06.1972 do 10.06.1973 r., sygn. AIPN Ki 014/1174, t. 1.
Teczka zagadnieniowa kleru za rok 1958, sygn. 015/675, t. 1.
Teczka zagadnieniowa kleru za rok 1962 i 1963, sygn. 015/703.
Źródła drukowane:
Dekret z dnia 18 sierpnia 1949 r. o zmianie niektórych przepisów o zgromadzeniach, Dz. U. nr 49, poz. 369.
Opracowania:
Bączkowicz F., Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, t. 2, wyd. 3, Opole 1958.
Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944–1990. W świetle dokumentów MSW, Warszawa 2000.
Dudek A., Państwo i Kościół w Polsce w latach 1945–1970, Kraków 1995.
Fedorowski K., Inwigilacja aktywności duszpasterskiej księży przez Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Sandomierzu w latach 1944–1956, „Studia Sandomierskie” 19 (2012), nr 2, s. 6–84.
Gralak L., Pielgrzymki piesze przechodzące przez teren województwa radomskiego w latach 1976–1988 (historia, statystyka, trasy), „Studia Sandomierskie”21 (2014), nr 1, s. 127–167.
Gryz R., Państwo a Kościół w Polsce 1945–1956 na przykładzie województwa kieleckiego, Kraków 1999.
Kowalik S., Ksiądz Roman Kotlarz – zapomniana ofiara bezpieki, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” (2011), nr 4, s. 90–96.
Kowalik S., Kutkowski A., Śmierć nieosądzona. Sprawa księdza Romana Kotlarza, Lublin–Warszawa 2020.
Main I., Trudne świętowanie. Konflikty wokół obchodów świąt państwowych i kościelnych w Lublinie (1944–1989), Warszawa 2004.
Mardyła P., Duszpasterstwo w czasach stalinowskich. Władze komunistyczne wobec działalności duszpasterskiej Kościoła rzymskokatolickiego w archidiecezji krakowskiej w latach 1945–1956, Kraków 2009.
Myszor J., Pielgrzymkowy PRL, w: Przez Morze Czerwone. Kościół w Polsce pod rządami komunistów, cz. 3, Pielgrzymkowy PRL, s. 2 (dodatek IPN do „Gościa Niedzielnego” z 13 VII 2008 r.).
Myszor J., Mirek A., Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL. Suplement, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2008, t. 41, z. 1, s. 137–176.
Piątkowski S., Radom. Historia miasta, Radom 2005.
Stanaszek B., Diecezja sandomierska w powojennej rzeczywistości politycznej w latach 1945–1967, t. 1, Problematyka personalno-organizacyjna, Sandomierz 2006.
Stanaszek B., Diecezja sandomierska w powojennej rzeczywistości politycznej w latach 1945–1967, t. 2, Duszpasterstwo i laicyzacja życia społecznego, Sandomierz 2006.
Stanaszek B., Polityka władz państwowych wobec obchodów świąt kościelnych w diecezji sandomierskiej w czasach stalinowskich, „Studia Sandomierskie” 11 (2004), z. 2, s. 57–79.
Stefaniak J., Postawy duchowieństwa w pow. sandomierskim w ocenie władz państwowych w latach apogeum stalinizmu (1948-1956), „Zeszyty Sandomierskie” 7 (2000), nr 12, s. 25–30.
Wąsowicz J., Ruch pielgrzymkowy z pilskich parafii do sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej w Skrzatuszu w 80. latach XX w., „Rocznik Skrzatuski” 2 (2014), s. 53–64.
Wilk W., Początki Ruchu Światło-Życie w diecezji sandomierskiej, Sandomierz 2001.
Żaryn J., Ruch pielgrzymkowy na Jasną Górę 1956–1978, w: Częstochowa – dzieje miasta i klasztoru jasnogórskiego, t. 4, Dzieje miasta i klasztoru po 1945 roku, red. K. Kersten, Częstochowa 2007, s. 275–318.
Dowloads
Pubblicato
Fascicolo
Sezione
Licenza
Questo volume è pubblicato con la licenza Creative Commons Attribuzione 4.0 Internazionale.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
