Biskupi katowiccy o świętowaniu niedzieli podczas pielgrzymek stanowych do Piekar Śląskich po II wojnie światowej
DOI:
https://doi.org/10.15633/sts.4180Słowa kluczowe:
nauka społeczna Kościoła, pielgrzymki, antropologia, dzień PańskiAbstrakt
Ważnym zagadnieniem wymagającym omówienia jest wątek świętowania niedzieli jako dnia Pańskiego. Wbrew pozorom temat ten nie stracił na aktualności, dlatego też podjęto próbę opracowania uwzględniającą nauczanie biskupów podczas pielgrzymek do Piekar Śląskich. Należą do nich pielgrzymki stanowe mężczyzn i młodzieńców odbywające się w ostatnią niedzielę maja oraz pielgrzymki kobiet i panien organizowane w niedzielę po 15 sierpnia. Temat sakralnego charakteru niedzieli poruszali kolejni biskupi katowiccy: Herbert Bednorz, Damian Zimoń i Wiktor Skworc. W okresie PRL przymus pracy w niedzielę był skutkiem wieloletniego rozwoju przemysłu na Górnym Śląsku oraz działań ówczesnych władz, które dążyły do zniewolenia człowieka. Miał temu służyć czterobrygadowy system pracy w kopalniach, który wprowadzono oficjalnie w 1977 r. W odpowiedzi powstało słynne hasło pielgrzymkowe: „niedziela Boża i nasza”. Po przemianach 1989 r. abp Damian Zimoń i abp Wiktor Skworc nadal przypominali to hasło, sprzeciwiając się praktyce handlu niedzielnego oraz powstawania nowych centrów handlowych. Często przemawiali w imieniu osób zatrudnionych w handlu, które nie miały czasu dla rodziny i na odpoczynek oraz nie mogły uczestniczyć w niedzielnej Mszy Świętej. Mimo wejścia w życie zakazu handlu niedzielnego zagadnienie to nadal jest aktualne, wielu bowiem szuka sposobów jego obejścia.
Bibliografia
Apel biskupów Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce i zwierzchników Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej o poszanowaniu i chrześcijańskim świętowaniu niedzieli. Warszawa, 20 stycznia 2015 r., „Wiadomości Archidiecezjalne. Organ Urzędowy Kurii Metropolitalnej w Katowicach” 83 (2015), nr 1, s. 24–25.
Ciągle tonę i chwytam Jezusa. Z abp. Damianem Zimoniem rozmawiają Alina Petrowa-Wasilewicz i ks. Jerzy Szymik, Katowice 2002.
Jan Paweł II, List apostolski „Dies Domini” o świętowaniu niedzieli, Tarnów 1998.
Katechizm Kościoła Katolickiego, wyd. 2, Poznań 2002.
Kodeks prawa kanonicznego, Poznań 1984.
Kościół Robotników. Kronika kościoła pw. Najświętszej Marii Panny Matki Kościoła w Jastrzębiu-Zdroju 1974–1988, Jastrzębie-Zdrój 2014.
Pięć przykazań kościelnych, „Wiadomości Archidiecezjalne. Organ Urzędowy Kurii Metropolitalnej w Katowicach” 82 (2014), nr 4, s. 140–142.
Pomóż nam wygrać, Lekarko, nasz czas. Słowo arcybiskupa Wiktora Skworca podczas pielgrzymki, „Wiadomości Archidiecezjalne. Organ Urzędowy Kurii Metropolitalnej w Katowicach” 88 (2020) nr 5, s. 291–298.
Skworc W., Idźcie i głoście! Jest nadzieja! Słowo Arcybiskupa Katowickiego podczas pielgrzymki stanowej mężczyzn i młodzieńców do Sanktuarium Matki Bożej Piekarskiej 28 maja 2017 roku, „Wiadomości Archidiecezjalne. Organ Urzędowy Kurii Metropolitalnej w Katowicach” 85 (2017), nr 5, s. 333–339.
Skworc W., Idźcie i głoście! Słowo Arcybiskupa Katowickiego podczas pielgrzymki stanowej kobiet do Sanktuarium Matki Bożej Piekarskiej 20 sierpnia 2017 roku, „Wiadomości Archidiecezjalne. Organ Urzędowy Kurii Metropolitalnej w Katowicach” 85 (2017), nr 7–8, s. 450–456.
Skworc W., Jesteśmy napełnieni Duchem Świętym! Słowo Arcybiskupa Katowickiego podczas pielgrzymki stanowej dziewcząt i kobiet do Sanktuarium Matki Bożej Piekarskiej 19 sierpnia 2018 roku, „Wiadomości Archidiecezjalne. Organ Urzędowy Kurii Metropolitalnej w Katowicach” 86 (2018), nr 7–8, s. 507–514.
Skworc W., Jesteśmy napełnieni Duchem Świętym! Słowo Arcybiskupa Katowickiego podczas pielgrzymki stanowej mężczyzn i młodzieńców do Sanktuarium Matki Bożej Piekarskiej, Piekary Śląskie, 27 maja 2018 roku, Uroczystość Najświętszej Trójcy, „Wiadomości Archidiecezjalne. Organ Urzędowy Kurii Metropolitalnej w Katowicach” 86 (2018), nr 5, s. 358–365.
Skworc W., Ojcowskim sercem. Słowo społeczne Metropolity Katowickiego, „Wiadomości Archidiecezjalne. Organ Urzędowy Kurii Metropolitalnej w Katowicach” 89 (2021), nr 5, s. 344–354.
Skworc W., Po moc Bożego Ducha! Słowo pasterskie Arcybiskupa Katowickiego podczas pielgrzymki stanowej dziewcząt i kobiet do Sanktuarium Matki Bożej Piekarskiej, Piekary Śląskie, 18 sierpnia 2019 roku, „Wiadomości Archidiecezjalne. Organ Urzędowy Kurii Metropolitalnej w Katowicach” 87 (2019), nr 7–8, s. 693–702.
Skworc W., Słowo Arcybiskupa Katowickiego podczas pielgrzymki stanowej kobiet i dziewcząt do Sanktuarium Matki Bożej Piekarskiej, Piekary Śląskie, 21 sierpnia 2016 roku, „Wiadomości Archidiecezjalne. Organ Urzędowy Kurii Metropolitalnej w Katowicach” 84 (2016), nr 7, s. 559–565.
Skworc W., W mocy Bożego Ducha! Nauczanie społeczne Arcybiskupa Katowickiego, „Wiadomości Archidiecezjalne. Organ Urzędowy Kurii Metropolitalnej w Katowicach” 87 (2019), nr 5, s. 468–476.
Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst łacińsko-polski, wyd. 2, Poznań 2008.
Zimoń D., Słowo pasterskie biskupa katowickiego w związku ze strajkami, „Wiadomości Diecezjalne. Organ Urzędowy Kurii Diecezjalnej w Katowicach”
(1988), nr 8, s. 264–265.
Biskup robotników. Przemówienia bp. Bednorza w Piekarach Śląskich, dodatek CD do „Gościa Niedzielnego” przygotowany na pielgrzymkę mężczyzn i młodzieńców w 2008 r.
Rozmowa z abp. Damianem Zimoniem z 13 grudnia 2013 r. przeprowadzona przez D. Szlachtę (w zbiorach autora).
Rozmowa z abp. Wiktorem Skworcem z 3 kwietnia 2014 r. przeprowadzona przez D. Szlachtę (w zbiorach autora).
Rozmowa z ks. Arkadiuszem Wuwerem z 3 kwietnia 2014 r. przeprowadzona przez D. Szlachtę (w zbiorach autora).
Rozmowa z prof. Wojciechem Świątkiewiczem z 18 sierpnia 2014 r. przeprowadzona przez D. Szlachtę (w zbiorach autora).
Basiuk M., Biblijne i patrystyczne korzenie świętowania dnia Pańskiego, w: Świętowanie niedzieli w wymiarze społeczno-etycznym. XXII Społeczne Sympozjum Piekarskie, red. A. Wuwer, Katowice 2013, s. 135–142.
Drożdż A., Rodzina zanurzona w fenomenie weekendowym, w: Świętowanie niedzieli w wymiarze społeczno-etycznym. XXII Społeczne Sympozjum Piekarskie,
red. A. Wuwer, Katowice 2013, s. 85–95.
Drożdż B., Istota świętowania, czyli dlaczego mamy świętować?, w: Świętowanie niedzieli w wymiarze społeczno-etycznym. XXII Społeczne Sympozjum Piekarskie, red. A. Wuwer, Katowice 2013, s. 47–54.
Dziurok A., Mowa do ludu, w: Życie w komunistycznym kraju. Polacy w latach 1944–1989, cz. 6, Robotnicy przeciwko władzy, dodatek do „Gościa Niedzielnego” przygotowany we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej, 12 VI 2011r., s. 13.
Górecki J., Pielgrzymki do Piekar Śląskich w latach 1946–1947 w świetle okólników Kurii Diecezjalnej w Katowicach, „Peregrinus Cracoviensis” 26 (2015), nr 1,
s. 21–34.
Grajewski A., Biskup katowicki Herbert Bednorz wobec władzy komunistycznej na Górnym Śląsku w latach 1967–1985. Zarys problematyki, w: Biskup Herbert Bednorz – życie i posługa czwartego biskupa katowickiego. W setną rocznicę urodzin biskupa Herberta Bednorza, red. I. Celary, Katowice–Piekary Śląskie 2008,
s. 31–42.
Hoinkis A., Teologia świętowania niedzieli jako dnia Pańskiego, w: Świętowanie niedzieli w wymiarze społeczno-etycznym. XXII Społeczne Sympozjum Piekarskie, red. A. Wuwer, Katowice 2013, s. 169–178.
Kłakus M., Kościół i robotnicy. Kościół katolicki na Górnym Śląsku wobec Pierwszej Solidarności w Jastrzębiu-Zdroju, Katowice 2011.
Kołek A., Problematyka społeczno-religijna w kaznodziejstwie biskupa Herberta Bednorza (1967–1989), Katowice 2002.
Kurpierz T., Neja J., „Solidarność” śląsko-dąbrowska 1980–1981. Szkic do monografii i dokumenty własne, Katowice 2012.
Łuczak M., Teologia społeczna w Kościele katowickim 1925–2010, Częstochowa 2013.
Marek Ł., Obrzędowość świecka, w: Przez Morze Czerwone. Kościół w Polsce pod rządami komunistów, cz. 5, Życie codzienne katolika w PRL. Dodatek do tygodnika „Gość Niedzielny” z 14 IX 2008 r., s. 6–7.
Misiak R., Świętowanie Dnia Pańskiego w perspektywie tożsamości, w: Świętowanie niedzieli w wymiarze społeczno-etycznym. XXII Społeczne Sympozjum Piekarskie, red. A. Wuwer, Katowice 2013, s. 96–113.
Mówię do Was: Szczęść Boże! Kardynał Karol Wojtyła – Ojciec Święty Jan Paweł II w Piekarach Śląskich, komentarze oprac. J. Kiedos, S. Cichy, E. Nalepa, zebrali B. Pietyra, J. Przybyła, B. Woźnica, wyd. 2, Katowice 2005.
Myszor J., Historia diecezji katowickiej, Katowice 1999.
Neja J., Dwa strajki – dwa porozumienia, „Biuletyn IPN. Pismo o najnowszej historii Polski” 9–10 (2010), nr 118–119, s. 65–74.
Neja J., Matecznik komunistów czy region buntu?, „Biuletyn IPN. Pismo o najnowszej historii Polski” 9 (2017), nr 142, s. 96–111.
Neja J., Pierwsi w kraju. Komitet Wolnych Związków Zawodowych w Katowicach, „Biuletyn IPN. Pismo o najnowszej historii Polski” 4 (2018), nr 149, s. 17–31.
Olszar H., Iustitia socialis Kościoła katowickiego w czasach zniewolenia i wolności, w: Sprawiedliwość i miłość społeczna. Refleksja interdyscyplinarna w 90-lecie (archi)diecezji katowickiej, red. A. Wuwer, Katowice 2015, s. 51–63.
Olszar H., „Niedziela Boża i nasza”. Walka biskupa Herberta Bednorza z władzą ludową o Dzień Pański wolny od pracy, w: Świętowanie niedzieli w wymiarze społeczno-etycznym. XXII Społeczne Sympozjum Piekarskie, red. A. Wuwer,
Katowice 2013, s. 36–43.
Olszowski G., Herbert Bednorz – organizator i kierownik referatu duszpasterskiego Kurii Diecezjalnej w Katowicach, w: Biskup Herbert Bednorz – życie i posługa czwartego biskupa katowickiego. W setną rocznicę urodzin biskupa Herberta Bednorza, red. I. Celary, Katowice–Piekary Śląskie 2008, s. 77–94.
Suchoń A., Stan etosu pracy górnika śląskiego w okresie rządów totalitarnych, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 25/26 (1992/1993), s. 99–119.
Surmiak W., „W niedzielę oraz święta nakazane uczestniczyć we mszy świętej i powstrzymać się od prac niekoniecznych” – prawno-moralny sens pierwszego przykazania kościelnego, w: Świętowanie niedzieli w wymiarze społeczno-etycznym. XXII Społeczne Sympozjum Piekarskie, red. A. Wuwer, Katowice 2013, s. 143–159.
Szlachta D., Arcybiskup Damian Zimoń – „biskup bezrobotnych”, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 53 (2020), z. 1, s. 74–95.
Szlachta D., Bednorz Herbert, w: Leksykon Panteonu Górnośląskiego, red. A. Kłos-Skrzypczak, H. Olszar, Katowice 2020, s. 53–61.
Szlachta D., Herbert Bednorz (1908–1989), „biskup robotników”, w: Logos i ethos w polityce. Księga jubileuszowa Profesora Stanisława Wójcika, red. A. Łukasik-Turecka, K. Słowiński, Lublin 2020, s. 77–97.
Szlachta D., Ksiądz Bernard Czernecki – kapelan Solidarności w Jastrzębiu i duszpasterz ludzi pracy, „Biuletyn IPN. Pismo o najnowszej historii Polski” 7–8 (2021), nr 188–189, s. 64–75.
Szlachta D., Pielgrzymki stanowe do sanktuarium w Piekarach Śląskich w latach 1945–2020, „Studia Sandomierskie” 27 (2020), s. 139–169.
Szlachta D., Tematy społeczne poruszane przez biskupów katowickich podczas pielgrzymek stanowych do Piekar Śląskich, w: Wolność człowieka i jej granice, red. K. Kozioł, Lublin 2017, s. 70–89.
Świątkiewicz W., Profanizacja dies Domini. Między przyzwoleniem a zgorszeniem, w: Świętowanie niedzieli w wymiarze społeczno-etycznym. XXII Społeczne Sympozjum Piekarskie, red. A. Wuwer, Katowice 2013, s. 55–70.
Til P., Biskupi polscy o świętowaniu niedzieli, Katowice 2017.
Tracz B., Cios sierp(ni)owy. Strajki na Górnym Śląsku w 1988 r., „Biuletyn IPN. Pismo o najnowszej historii Polski” 4 (2019), nr 161, s. 13–24.
Tracz B., Niezrealizowane postulaty. Strajkowe lato 1988 roku w województwie katowickim, „Biuletyn IPN. Pismo o najnowszej historii Polski” 9 (2017), nr 142, s. 112–126.
Wiara, modlitwa i życie w Kościele katowickim, red. B. Woźnica, I. Mierzwa,
M. Połomska, R. Rak, S. Szymecki, wyd. 2, Katowice 2012.
Woźnica B., Ks. bp Herbert Bednorz w obronie społecznych interesów świata pracy, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 22 (1989), s. 37–40.
Wójcik B., TKKŚ – pomocnik PZPR, „Biuletyn IPN. Pismo o najnowszej historii Polski” 7–8 (2021), nr 188–189, s. 134–145.
Wuwer A., Dorobek piekarskich sympozjów naukowych w monografiach konferencyjnych (1992–2016), „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 51 (2018), z. 1, s. 192–209.
Wuwer A., Etyczno-społeczna interpretacja maryjnego tytułu „Matka sprawiedliwości i miłości społecznej”, w: Sprawiedliwość i miłość społeczna. Refleksja interdyscyplinarna w 90-lecie (archi)diecezji katowickiej, red. A. Wuwer, Katowice 2015, s. 13–30.
Wuwer A., Nauczanie społeczne arcybiskupa metropolity Damiana Zimonia podczas stanowych pielgrzymek mężczyzn i młodzieńców do Piekar Śląskich w latach 1986–2004, w: Rocznice, które wspominają, uobecniają i zapowiadają. Zagadnienia teologiczne, socjologiczne i historyczne, red. J. Kozyra, M. Łuczak, Katowice–Piekary Śląskie 2005, s. 33–76.
Wuwer A., Szlachta D., Caritas et Iustitia in re sociali. Przesłanie społeczne biskupów katowickich podczas stanowych pielgrzymek mężczyzn do Piekar Śląskich (1966–2016). Edycja źródeł z komentarzem, Katowice 2017.
Wuwer A., Szlachta D., De profundis ad Te clamamus. Świat górników w radiowych i telewizyjnych homiliach biskupów katowickich (1983–2016). Edycja źródeł z komentarzem, Katowice 2017.
Wuwer A., Szlachta D., Mater et Familiae Advocata. Przesłanie społeczne biskupów katowickich podczas stanowych pielgrzymek kobiet i panien do Piekar Śląskich (1966–2016). Edycja źródeł z komentarzem, Katowice 2017.
Zimoń D., Drogą Kościoła jest człowiek. Kościół katowicki wobec problemów społecznych w latach 1985–1995, Katowice 1995.
Zimoń D., Pochylmy się nad bezrobociem, Katowice 2002.
Zimoń D., „Przywracajmy nadzieję ubogim” – oto zadanie dla Kościoła na Śląsku, w: Z tej ziemi. Śląski kalendarz katolicki na rok 2006, Katowice 2005, s. 29–32.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Daniel Szlachta
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
