Dobro potomstwa w kanonicznym prawie małżeńskim. Próba syntezy
DOI:
https://doi.org/10.15633/tst.2105Słowa kluczowe:
płodność, pożycie małżeńskie, zgoda małżeńska, prawo do ciała (ius in corpus), ukierunkowanie ku potomstwu, zrodzenie i wychowanie dzieckaAbstrakt
Przeprowadzona analiza ukazuje swoistą ewolucję, jaką na przestrzeni wieków przeszło bonum prolis. Za punkt wyjścia obrano unormowania zawarte w prawie rzymskim oraz tradycji biblijnej. Ponadto w publikacji odwołano się do dorobku wielkich postaci Kościoła, takich jak św. Augustyn i św. Tomasz z Akwinu. To właśnie ten pierwszy wyróżnił w doktrynie o małżeństwie trzy dobra: bonum prolis, bonum fidei oraz bonum sacramenti. Augustyn szczególne miejsce przypisał dobru potomstwa, a to dlatego, że dzięki niemu małżeństwo otrzymuje status środka leczącego namiętności (remedium concupiscentiae). Następnie doktrynę tę podjęła kanonistyka wieków średnich, a jej najwybitniejszym reprezentantem stał się św. Tomasz. Jego zasługą było ustawienie dóbr małżeńskich na płaszczyźnie naturalnej. Według Akwinaty bonum prolis, bonum fidei i bonum sacramenti są dobrami przynależącymi z natury do małżeństwa, a zatem nie potrzebują żadnego, zewnętrznego usprawiedliwienia.Z kolei kodeks prawa kanonicznego z 1917 roku wiązał bonum prolis z ius in corpus (kan. 1081 § 2), które przekazane i przyjęte w akcie zgody małżeńskiej miało charakter dozgonny i ekskluzywny, prokreacyjny i wspólnotowy. Z wszystkich celów małżeństwa to właśnie zrodzenie i wychowanie potomstwa otrzymało pierwszorzędny status, któremu dobro małżonków było podporządkowane. Takie ustawienie boni prolis szybko okazało się niewystarczające, a to dlatego, że nie brało pod uwagę sytuacji, w której małżonkowie posiadali intencję przeciwną zrodzeniu potomstwa (np. zamiar aborcji czy porzucenia dziecka), ale zarazem nie wykluczali prawa do aktów małżeńskich. Rozwiązanie tego problemu przyniosła najpierw encyklika Piusa XI Casti connubii, a następnie doktryna Soboru Watykańskiego II. Ten ostatni w konstytucji Gaudium et spes określił małżeństwo jako intima communitas vitae et amoris coniugalis. W ten sposób nowy kodeks odszedł od czysto cielesnego pojmowania małżeństwa.
Bibliografia
Bonfante P., Istituzioni di diritto romano, Milano 1932.
Burke C., „Bonum coniugum” e il „bonum prolis”: fini o proprietà del matrimonio?, „Apollinaris” 62 (1989), s. 559–570.
Codex Iuris Canonici. Auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus. Kodeks prawa kanonicznego z przekładem polskim zatwierdzonym przez Konferencję Episkopatu Polski, Poznań 1984.
Congregatio pro Doctrina Fidei, Instructio de observantia erga vitam humanam nascentem deque procreationis dignitate tuenda, (Donum vitae), „Acta Apostolicae Sedis” 80 (1988), s. 97, przekład polski: Posoborowe dokumenty Kościoła Katolickiego o małżeństwie i rodzinie, t. 1, Kraków 1999, s. 309–343.
Góralski W., Ius matrimoniale. Ze studiów nad kościelnym prawem małżeńskim, t. 1, Lublin 1990.
Góralski W., Studia nad małżeństwem i rodziną, Warszawa 2007.
Góralski W., Wykluczenie dobra potomstwa w nowszym orzecznictwie rotalnym, „Ius Matrimoniale” 9 (2004), s. 115–136.
Graziani E., Essenza del matrimonio e definizione del consenso, w: La nuova legislazione matrimoniale canonica (Studi Giurdici, 10), Città del Vaticano 1986.
Hendriks J., Diritto matrimoniale. Commentato ai canoni 1055–1165 del codice di diritto canonico, Milano 1999.
Homerski J., Życie religijne wspólnoty małżeńskiej i rodzinnej w świetle tekstów biblijnych, „Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 23 (1980) z. 3, 63–72.
Inlender B., Cel małżeństwa w aspekcie naturalnym i nadprzyrodzonym, „Ateneum Kapłańskie” 62 (1970) t. 75 z. 1, s. 44–54.
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994.
Konieczny K., Nieważność małżeństwa z tytułu wykluczenia potomstwa, „Ateneum Kapłańskie” 50 (1958) t. 56 z. 3, s. 427–439.
Leszczyński G., Pojęcie „bonum coniugum” w prawie małżeńskim Kościoła, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 36 (2003) z. 1, s. 101–115.
Paweł VI, Encyklika Humanae vitae, 25 VII 1968, „Acta Apostolicae Sedis” 60 (1968), s. 481–503, przekł. polski: Posoborowe dokumenty Kościoła katolickiego o małżeństwie i rodzinie, t. 1, Kraków 1999, s. 21–42.
Pius XI, Encyklika Casti connubii, 31 XII 1930, „Acta Apostolicae Sedis” 22 (1930), s. 539–592, przekł. polski: Londyn 1945.
Romaniuk K., Małżeństwo i rodzina w Biblii, Katowice 1981.
S. Thomas Aquinatis, Opera omnia ad fidem optimarum editionum accurate recognita, t. 1–25, Parmae 1862–1873.
Skrzydlewski W., Problem celów małżeństwa, „Analecta Cracoviensia” 3 (1971), s. 321–361.
Sobór Watykański II, Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum educationis, w: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 2002, s. 314–324.
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, w: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 2002, s. 526–606.
Stawniak H., Problem „bonum coniugum”, „Prawo Kanoniczne” 32 (1989) nr 1–2, s. 97–118.
Stawniak H., Uprawnienie – obowiązek zrodzenia i wychowania potomstwa w świetle kanonicznego prawa małżeńskiego, „Prawo Kanoniczne” 32 (1989) nr 3–4, s. 125–142.
Stawniak H., Wspólnotowy charakter małżeństwa w świetle nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego, „Prawo Kanoniczne” 31 (1988) nr 3–4, s. 109–130.
Suprema Sacra Congregatio S. Officci, Decretum de finibus matrimonii, 1 IV 1944, „Acta Apostolicae Sedis” 36 (1944), s. 103.
Sztychmiler R., Implikacje procesowe ujęcia celów małżeństwa w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 r., w: W. Góralski, R. Sztychmiler, Przymierze małżeńskie, Lublin 1993, s. 75–95.
Świto L., „Exclusio boni prolis” jako tytuł nieważności małżeństwa, Olsztyn 2003.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Rafał Wierzchanowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
