Patrystyczny przedsiębiorca. Pojęcie działania przedsiębiorczego w świetle pism wybranych pisarzy wczesnochrześcijańskich
DOI:
https://doi.org/10.15633/tst.3251Słowa kluczowe:
patrystyczny przedsiębiorca, kupiec, przedsiębiorczość, ekonomia, działanie gospodarczeAbstrakt
W bogactwie i różnorodności myśli patrystycznej znajdujemy wiele odniesień do życia gospodarczego i przedsiębiorczego. Problematyka ta, mimo że nie zyskała u autorów wczesnochrześcijańskich spójnej formy, w postaci traktatów ekonomicznych czy nawet teologicznych, to jednak nie była im obca.
W swoich pismach autorzy ci prezentują szerokie odniesienie do problemów ekonomicznych i polityki gospodarczej współczesnego im społeczeństwa. Kreślą także pewną ideę działania przedsiębiorczego, typową dla kupców i ludzi bogatych. Dostrzegają płynące z tej aktywności zarówno niebezpieczeństwa, jak i korzyści.
Podkreślają, że konieczne jest nie tyle zreformowanie owego ekonomicznego mechanizmu działania kupieckiego – przedsiębiorczego, który ze swej natury był im obcy, ile bardziej dostrzeżenie potrzeby przemiany moralnej i etycznej kupca, bogacza – przedsiębiorcy, który działa w strukturze owego mechanizmu. Chodzi zatem o pogodzenie ze sobą naturalnej tendencji jednostki do bogacenia się i pomnażania dóbr z troską o jej osobiste uświęcenie i o dobro wspólne. „Patrystyczny przedsiębiorca” ma być człowiekiem cnoty, który kieruje się zasadą wzajemności, solidarności i pomocniczości. Więcej, wydaje się, że dynamizm przedsiębiorczy nie może być obcy żadnemu wierzącemu. Każdy bowiem winien mieć coś z kupieckiego, przedsiębiorczego ducha, tj. posiąść tajemnicę inwestowania, ryzyka, zysku, aby pomnażając i rozdając hojnie swoje bogactwa materialne, wzrastać w bogactwie duchowym, w cnocie i w ten sposób przemieniać gospodarczą rzeczywistość rynku.
Bibliografia
Ambroży, Hexaemeron, tłum. W. Szołdrski (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 4), Warszawa 1969.
Ambroży, Historia Nabota, tłum. M. Kozera, Sandomierz 1985.
Ambroży, O Tobiaszu, tłum. J. Jundziłł (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 35), Warszawa 1986.
Ante-Nicene Fathers, t. 3: Latin Christianity: Its Founder, Tertullian, ed. P. Schaff, Grand Rapids 1994.
Arbesmann R., The Attitude of St. Augustine Toward Labour, w: The Heritage of the Early Church, ed. D. Newman, M. Schatkin, Rome 1973, s. 245–259.
Augustine: Political Writings, trans. M. Tkacz, D. Kries, Indianapolis 1994.
Augustyn, Objaśnienia Psalmów, tłum. J. Sulowski (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 39), Warszawa 1986.
Augustyn, O nauce chrześcijańskiej, tłum. i opr. J. Sulawski (Pisma Staro-
chrześcijańskich Pisarzy 22), Warszawa 1979.
Augustyn, O kazaniu Pana na górze. Do Symplicjana o różnych problemach. Problemy ewangeliczne, tłum. S. Ryznar, J. Sulowski (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 48), Warszawa 1989.
Augustyn, O wolnej woli, w: Augustyn, Dialogi filozoficzne, przekł. A. Trombala, Warszawa 1953, s. 71–234.
Augustyn, Państwo Boże, tłum. W. Kubicki, Kęty 1998.
Augustyn, Wybór mów, tłum. J. Jaworski (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 12), Warszawa 1973.
Avila C., Ownership: Early Christian Teaching, London 1983.
Bazyli Wielki, Wybór homilji i kazań, tłum. T. Sinko, Kraków 1947.
Bigham T. J., Mollegen A. T., The Christian Ethic, w: A Companion to the Study of St Augustine, ed. R. W. Battenhouse, New York 1955, s. 371–397.
Cassidy F. P., Molders of the Medieval Mind. The Influence of the Fathers of the Church on the Medieval Schoolmen, St. Luis 1944.
Cochrane C. N., Christianity and Classical Culture, London 1957.
The Code of Justinian, w: The Civil Law, ed. S. P. Scott, t. 12–15, Cincinnati 1932.
Constantelos D., Basil the Great’s Social Thought and Involvement, „Greek Orthodox Theological Review” 26 (1981), s. 81–86.
Cyryl Jerozolimski, Katechezy, tłum. W. Kania (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 9), Warszawa 1973.
Dawson C., The Dynamics of World History, ed. J. J. Mulloy, New York 1962.
Dougherty R. J., Catholicism and the Economy: Augustine and Aquinas on Property, „Journal of Markets & Morality” 6 (2003), s. 479–495.
Finley M. I., The Ancient Economy (1973), Berkeley 19993.
Gordon B., Economic Analysis before Adam Smith – Hesiod to Lessius, London 1975.
Gordon B., The Economic Problem in Biblical and Patristic Thought, Leiden–New York–København–Köln 1989.
Gordon B., The Problem of Scarcity and the Christian Fathers: John Chrysostom and Some Contemporaries, „Studio Patristica” 22 (1989), s. 108–120.
Saint Basil, The Letters, trans. R. J. Deferrari, t. 2, London–New York 1928.
Hermas, Pasterz, w: Pierwsi świadkowie. Pisma Ojców Apostolskich, tłum. A. Świderkówna (Biblioteka Ojców Kościoła 10), Kraków 1998, s. 205–299.
Hicks J., Education in Economics, Manchester 1941.
Hieronim, Komentarz do Księgi Eklezjastesa, przekł. i kom. K. Bardski (Biblioteka Ojców Kościoła 6), Kraków 1995.
Hieronim, Listy, przeł. J. Czuj, t. 4 (116–130), Kraków 2011.
Homes Dudden F., The Life and Times of St. Ambrose, t. 2, Oxford 1935.
Houmanidis L. T., Again on the Question of Feudalism in Byzantium, „Archives of Economic History” 1 (1990), s. 1–22.
Jan Chryzostom, Homilie i kazania wybrane, tłum. W. Kania (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 8), Warszawa 1971.
Jan Chryzostom, Homilie na Ewangelię według św. Mateusza, cz. 1 (homilie 1–40), przekł. J. Krystyniacki (Źródła Myśli Teologicznej 18), Kraków 2001.
Karayiannis A. D., Entrepreneurship in Classical Greek Literature, „South African Journal of Economics” 60 (1992), s. 37–51.
Karayiannis A. D., The Eastern Christian Fathers (A.D. 350–400) on the Redistribution of Wealth, „History of Political Economy” 26 (1994), s. 39–67.
Klemens Aleksandryjski, Kobierce zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Warszawa 1994.
Klemens Aleksandryjski, Który człowiek bogaty może być zbawiony?, przekł. J. Czuj, oprac. J. Naumowicz (Mała Biblioteka Ojców Kościoła 2), Kraków–Ząbki 1995.
Koehler B., The Economics of Property Rights in Early and Medieval Christianity, „Institute of Economic Affairs” 37 (2017), s. 112–124.
Kołosowski T., Prawo do własności i sposób jej użytkowania w świetle „De Nabuthe Iesraelita” św. Ambrożego z Mediolanu, „Saeculum Christianum” 9 (2002), s. 27–35.
Koslowski J., Principles of Ethical Economy, t. 17: Issues in Business Ethics, Boston 2001.
Laktancjusz, De ira dei, w: L. Caeli Firmiani Lactanti Opera omnia ex recensione S. Brandt et G. Lavbmann (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum 27), pars I, Pragae–Vindobonae–Lipsiae 1893, s. 65–132.
List do Diogneta, w: Pierwsi świadkowie. Pisma Ojców Apostolskich, tłum. A. Świderkówna (Biblioteka Ojców Kościoła 10), Kraków 1998, s. 334–350.
MacQueen D. J., Saint Augustine’s Concept of Property Ownership, „Recherches Augustiniennes” 8 (1972), s. 187–229.
Marshall A., Principles of Economics, London 1890.
Nicene and Post-Nicene Fathers, Series I, t. 6: St. Augustine: Sermon on the Mount; Harmony of the Gospels; Homilies on the Gospels, ed. P. Schaff, Grand Rapids 1994.
Nicene and Post-Nicene Fathers, Series I, t. 9: Saint Chrysostom: On the Priesthood, Ascetic Treatises, Select Homilies and Letters, Homilies on the Statues, ed. P. Schaff, Grand Rapids 1994.
Nicene and Post-Nicene Fathers, Series I, t. 10: Saint Chrysostom: Homilies on the Gospel of Saint Matthew, ed. P. Schaff, Grand Rapids 1994.
Nicene and Post-Nicene Fathers, Series I, t. 11: Saint Chrysostom: Homilies on the Acts of the Apostoles and the Epistole to the Romans, ed. P. Schaff, Grand Rapids 1994.
Nicene and Post-Nicene Fathers, Series I, t. 12: Saint Chrysostom: Homilies on the Epistles of Paul to the Corinthians, ed. P. Schaff, Grand Rapids 1994.
Nicene and Post-Nicene Fathers, Series I, t. 13: Saint Chrysostom: Homilies on Galatians, Ephesians, Philipians, Colossians, Thessalonians, Timothy, Titus, and Philemon, ed. P. Schaff, Grand Rapids 1994.
Nicene and Post-Nicene Fathers, Series I, t. 14: Saint Chrysostom: Homilies on the Gospel of St. John and the Epistole to the Hebrews, ed. P. Schaff, Grand Rapids 1994.
Nicene and Post-Nicene Fathers, Series II, t. 5: Gregory of Nyssa: Against Eunomius, Great Catechetical Oration, on the Soul and Resurrection, on Virginity, on th (Nicene fathers), ed. P. Schaff, Grand Rapids 1994.
Nicene and Post-Nicene Fathers, Series II, t. 6: Jerome: The Principal Works of St. Jerome, ed. P. Schaff, Grand Rapids 1994.
Nicene and Post-Nicene Fathers, Series II, t. 7: Ciril of Jerusalem, Gregory Nazinazen, ed. P. Schaff, Grand Rapids 1994.
Nicene and Post-Nicene Fathers, Series II, t. 8: Basil: Letters and Select Works, ed. P. Schaff, Grand Rapids 1994.
Nicene and Post-Nicenen Fathers, Series II, t. 10: Ambrose: Selected Works and Letters, ed. P. Schaff, Grand Rapids 1994.
Niebuhr R., Christian Realism and Political Problems, London 1954.
Orygenes, Przeciw Celsusowi, tłum. S. Kalinkowski (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 17), t. 1, Warszawa 1977.
Pearce G. J. M., Augustine’s Theory of Property, „Studia Patristica” 6 (1962), s. 496–500.
Percy A. G., Entrepreneurship in the Catholic Tradition, Lanham–Boudler–New York–Toronto–Plymouth 2010.
Pierson C., Just Property: A History in the Latin West, t. 1: Wealth, Virtue, and the Law, Oxford 2013.
Saint Basil, The Letters, trans. R. J. Deferrari, t. 2, London–New York 1928.
Salutati L., Cristiani e uso del denaro. Per una finanza dal volto umano, Roma 2014.
Samamito J.-M., Godność ubogich i praktyka posługi, w: Historia chrześcijaństwa, red. A. Corbin i in., Kraków 2009, s. 79–82.
Scheidel W., Reden S. von, The Ancient Economy, New York 2002.
Selected Sermons of St Augustine, ed. Q. Howe, London 1967.
Sierra Bravo R., Diccionario social de los Padres de la Iglesia, Madrid 1997.
Sierra Bravo R., Doctrina social y económica de los Padres de la Iglesia, Madrid 1967.
Sierra Bravo R., El mensaje social de los Padres de la Iglesia, Madrid 1989.
Sozomen, Historia Kościoła, przeł. S. Kazikowski, Warszawa 1980.
Spentzas S., An Investigation of Public Economics of the Byzantine State (1969), Athens 19842.
Spiegel H. W., The Growth of Economic Thought (1971), Durham–London 19913.
Stander H., Economics in the Church Fathers, w: The Oxford Handbook of Christianity and Economics, ed. P. Oslington, Oxford–New York 2014, s. 22–43.
Stevens C. E., Agricultural and Rural Life in the Later Roman Empire, w: The Cambridge Economic History of Europe, ed. M. Postan, Cambridge 1966, s. 92–124.
Tertullian, De anima, 30, w: Quinti Septymi Florentis Tertulliani Opera ex recensione A. Reifferscheid et G. Wissowa (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum 20), pars I, Pragae–Vindobonae–Lipsiae 1890, s. 298–396.
Thelamon F., Prześladowani, lecz poddani Cesarstwu Rzymskiemu (do 311 roku), w: Historia chrześcijaństwa, red. A. Corbin i in., Kraków 2009, s. 30–34.
Three R., Christian Capitals Topography and Politics, University of California Press, Los Angeles–London 1983.
Viner J., Religious Thought and Economic Society, „History of Political Economy” 10 (1978), s. 9–189.
Wolter M., The Principles of Monasticism, St. Louis 1962.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
