Humań w recepcji polskiego szlachcica. Codzienne życie miasta we wspomnieniach Henryka Ułaszyna
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.09201Słowa kluczowe:
Humań, Henryk Ułaszyn, polska szlachta, wspomnienia, życie codzienne, progimnazjum humańskieAbstrakt
The article analyzes Uman’s everyday life at the end of the 19th century, described in the memoirs of the outstanding Polish Polonist Henryk Ulashyny (1874–1956). Henrik Ulashyn was a professor at three universities: Lviv (1920–1921), Poznan (1921–1939), and Lodz (1945–1956). In Uman, he spent his early youth while studying in the male pro-gymnasium, precisely in the period of its formation. The analysis of Henrik Ulashyn’s memoirs was supplemented with information from periodicals and archival documents, which made it possible to cover more comprehensively the issues of education and leisure of students of the Uman secondary school, the transformation of the city at the turn of the century, and the celebration of religious holidays in the city.
Bibliografia
I. ŹRÓDŁA
ŹRÓDŁA RĘKOPISMIENNE
Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy w Kijowie (CDIAUK)
Sygn. f. 442, op. 861, sp. 9.
Sygn. f. 442, op. 860, sp. 22.
Sygn. f. 442, op. 861, sp. 317.
Sygn. f. 442, op. 861, sp. 259.
Państwowe Archiwum Obwodu Kijowskiego w Kijowie (DAKO)
Sygn. f. 2, op. 231, sp. 608 (1915), k. 3v–4.
Sygn. f. 384, op. 12, sp. 19, k. 261–262v.
Sygn. f. 782, op. 5, sp. 15.
ŹRÓDŁA DRUKOWANE
Adres-kalendar’ g. Umani (s istoricheskim ocherkom i planom) na 1904 g., Uman’ 1903.
Iwański A. (senior), Iwański A. (junior), Pamiętniki 1832–1876; Wspomnienia 1881–1939, J. Iwaszkiewicza (wstęp), W. Zawadzki (oprac.), Warszawa 1968.
L.N., Kronika prowincyonalna. Z Humania, „Kraj”, 2 (9/21.10.1883), nr 41, s. 13–14.
Lechita, Listy z prowincyi. Humań, „Kraj”, 5 (19/31.10.1886), nr 42, s. 13.
Lehitymovana pravoberezhna shlyakhta (kinets’ XVIII ‒ seredyna KHIKH st.), t. 2: Spysok lehitymovanoyi shlyakhty Kyyivs’koyi huberniyi, S. Lysenko, Y.E. Chernets’kyy (oprac.), Bila Tsenkva 2006.
Podhorski Z., Wspomnienia. Fragmenty wybrane, t. 4, W. Colonna-Walewski (red.), London 1980.
Putnik. Po trem uyezdam, „Kiyevskoye slovo”, 9 (10.08.1894, 13.08.1894), s. 1.
Rulikowski E., Humań [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 3, F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski (red.), Warszawa 1882, s. 208–217.
Spisok dvoryan Kiyevskoy gubernii. Izdaniye Kiyevskogo Dvoryanskogo Deputatskogo Sobraniya, Kiyev 1905.
Ułaszyn H., Z Kopiowatej na katedry uniwersyteckie. Wspomnienia, M. Skarżyński (red.), Kraków 2010.
Z prowincyi. Humań, „Kraj”, 3 (11/23.03.1884), nr 11, s. 15.
Z prowincyi. Humań, „Kraj”, 3 (15/27.07.1884), nr 29, s. 14.
Yankovskiy D.P., Pamyatka g. Umani. Umanskaya Muzhskaya Gimnaziya, 1883–1908 g.g., Uman’ 1908.
Yashchurzhinskiy K.H.P., Gorod Uman’. Kratkiy istoricheskiy ocherk, Uman’ 1913.
II. LITERATURA
Dzwonkowski R., Losy duchowieństwa katolickiego w ZSSR 1917–1939. Martyrologium, Lublin 1998.
Epstein T., Polska własność ziemska na Ukrainie (gubernia kijowska, podolska i wołyńska) w 1890 r., Warszawa 2008.
Epstein T., Z piórem i paletą. Zainteresowania intelektualne i artystyczne ziemiaństwa polskiego na Ukrainie w II połowie XIX wieku, Warszawa 2005.
Epsztein T., Edukacja dzieci i młodzieży w polskich rodzinach ziemiańskich na Wołyniu, Podolu i Ukrainie w II poł. XIX w., Warszawa 1998.
Bovua D., Trykutnyk Pravoberezhzhya. Tsarat, shlyakhta i narod. 1793–1914 rr., Kyïv 2022.
Vasyl’yev S., Perekhid Umani u tsyvil’ne vidomstvo: sotsial’no ekonomichnyy̆, demohrafichnyy̆ ta administratyvno-terytorial’nyy̆ aspekty, „Naukovi zapysky. Zbirnyk prats’ molodykh vchenykh ta aspirantiv”, 19 (2009), t. 1, s. 540–550.
Ezhova S.A., Memuary vospytannykov Kazanskoho unyversyteta kak ystorycheskyy ystochnyk, XIX v. [dysertatsiya kand. yst. nauk (spetsyal’nost’ 07.00.09)], Kazan’ 1995 (mps).
Zemledel’tseva T.O., Vospomynanyya A.A. Feta y memuarnaya pryroda eho prozy [avtoreferat dys. kand. fylol. nauk (spetsyal’nost’ 10.01.01)], Tver’ 2008 (mps).
Kryvosheya I.I., Deklasatsiya pol’s’koyi shlyakhty v 30–50-kh rokakh XIX st. (na prykladi Umans’koho povitu Kyyivs’koyi huberniyi [w:] Natsional’ni menshyny Pravoberezhnoyi Ukrayiny. Istoriya i suchasnist’. Naukovyy zbirnyk, Pratsi Zhytomyrs’koho naukovo-krayeznavchoho tovarystva doslidnykiv Volyni, t. 18, M.Y.U. Kostrytsya (red.), Zhytomyr 1998, s. 124–127.
Kryvosheya I.I., Shlyakhet·s’ki rody Umans’koho povitu Kyyivs’koyi huberniyi zapysani v odnodvortsi, „Henealohichni zapysky Ukrayins’koho Heral’dychnoho Tovarystv”, 2 (2001), s. 205–212.
Kuznets’ T., Naselennya Umanshchyny XIX – pochatku XX stolittya. Monohrafiya, Kyyiv 2005.
Mynts S.S., Memuary y rossyyskoe dvoryanstvo. Ystochnykovedcheskyy aspekt ystoryko-psykholohycheskoho yssledovanyya, Sankt-Peterburh 1998.
Nyzhnyk S., Umans’ke uchylyshche sadivnytstva i zemlerobstva v istoriyi vitchyznyanoyi osvity. Do 175-richchya zasnuvannya Umans’koho natsional’noho universytetu sadivnytstva, „Umans’ka starovyna”, 6 (2019), s. 101–109.
Pavelets’ T., Psykhoistoryky v debatakh z istoriyeyu [w:] Eydos. al.’manakh teoriyi ta istoriyi istorychnoyi nauky, t. 2, cz. 1, V. Smoliy, I. Kolesnyk (red.), Kyiv 2006, s. 155–184.
Prysovskyy Y., Uman’, „Kyevskye hubernskye vedomosty”, 15 (30.08.1852), nr 35, s. 273–275.
Svitlenko S., Suspil’nyy rukh v Ukrayini kintsya XVIII – pochatku XX stolittya. Obrazy istorychnoyi dialektyky [w:] Eydos. al.’manakh teoriyi ta istoriyi istorychnoyi nauky, t. 2, cz. 1, V. Smoliy, I. Kolesnyk (red.), Kyiv 2006, s. 307–318.
Sirotina I.L., Kul’turologicheskoye istochnikovedeniye: problema memuaristiki [w:] Metodologiya gumanitarnogo znaniya v perspektive XXI veka. K 80-letiyu professora Moiseya Samoylovicha Kagana. Materialy mezhdunarodnoy nauchnoy konferentsii, 18 V 2001 g., Sankt-Peterburg 2001, Symposium, t. 12, s. 226–232.
Tartakovskiy A.G., Russkaya memuaristika i istoricheskoye soznaniye XIX veka, Moskva 1997.
Uman’. (Ne)znani istoriyi mista, I. Matsevko (red.), L’viv 2021, s. 75–93.
Yartsun Y.U., Dozvillya Umans’koyi shlyakhty u XIX st., „Umans’ka starovyna”, 2 (2016), s. 101–107.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
