Przejawy dziedzictwa zaporoskiego w ukraińskim rozwoju militarno-politycznym podczas rewolucji 1917–1921
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.10404Słowa kluczowe:
Kozacy, Sicz Zaporoska, Hetmańszczyzna, Ukraina, Galicja Wschodnia, Naddnieprze, Kubań, rewolucja 1917–1921, dziedzictwoAbstrakt
During the years of the revolution of 1917–1921, it is appropriate to single out three main regions (Eastern Galicia; Naddnipryanshchyna – the main Ukrainian lands that were part of the Russian Empire before the revolution; North-West Caucasus, or Kuban), where various vectors of the revolutionary movement tried to apply the Ukrainian Cossack heritage in military and political construction. This approach was due to the fact that the historical experience (especially of Zaporizhzhya Sich) was quite meaningful and had an important place in the collective memory of Ukrainians. Cossack military models were also relevant due to the sharp military-political confrontation between the states that arose in the post-imperial space. The greatest success was found in military-political construction in the Kuban territory, because there was a full-fledged Ukrainian military-Cossack community and its representatives dominated the state leadership. Many examples of the use of the Cossack heritage can also be found in the revolutionary construction on the territory of the Naddnipryanshchyna thanks to the significant post-Cossack regions (with a large number of Cossack descendants) and the active dissemination of the corresponding component of collective historical memory. In Eastern Galicia, the Cossack theme was also used, but less so than in the neighboring Naddnipryanshchyna.
Therefore, all revolutionary vectors in the three regions actively used the Cossack heritage in military and political construction. Such experience confirms not only their kinship, but also the importance of historical heritage for the formation and development of national state institutions and society.
Bibliografia
Awramenko A., Frołow B., Czumaczenko W., Kozac´ke wіjs´ko na Kubanі [w:] Іstorіja Ukrajins´koho Kozactwa. Narysy: U 2 t., t. 2, W. A. Smolіj et al. (red.), Kyjiw 2007, s. 364–414.
Bezruczko M., Sіczowі strіlcі w borot´bі za derżawnіst´, Kalіsz 1932.
Bіlyj D., Ukrajincі Kubanі w 1792–1921 rokach. Ewolucija socіalnych іdentycznostej, Donec´k 2009.
Czop W. M., Łyman І. І., Naszczadky zaporożcіw: machnows´kyj ruch u Pіwnіcznomu Priazowji (1918–1921 rr.), Melіtopol 2019.
Honczar M. W., Selans´kij powstans´kij ruch na pіwdnі Ukrajiny: (1918–1921 roky), http://history.org.ua/LiberUA/SelPovt_2007/SelPovt_2007.pdf [dostęp: 18.11.2024].
Horyn´ W. І. Trylows´kij Kyryło Josypowycz [w:] Encykłopedіja іstorіji Ukrajiny, t. 10: T-Ja, W. A. Smolіj et al. (red.), Kyjiw 2013, s. 152.
Hruszews´kij M., Іstorіja Ukrajiny-Rusy, t. 1–3, Lwiw 1990.
Hrynewycz L., Wіjs´kowe budіwnyctwo w Radians´kіj Ukrajini (1917 – poczatok 30-ch rokіw XX st.) [w:] Іstorіja ukrajns´koho vіjs´ka, 1917–1995, Ja. Daszkewycz, Lwіw 1996, s. 10–331.
Іstorіja ukrajins´koho vіjs´ka, druhe dopownene wydannia, M. Lewyc´kyj (red.), Wіnnіpeh 1953.
Іwanys W., Borot´ba Kubanі za nezałeżnіst´, Miunchen 1968.
Jarosz D., Unіwersały Ukrajins´koji Centralnoji Rady – konstytucіjnі akty ukrajins´koji derżawnostі 1917–1918 rr.: jich zmіny ta іstoryczne znaczennia, „Unіversytets´kі naukowі zapysky” 2006, nr 3–4, s. 36–43.
Jawornyc´kyj D. І., Іstorіja zaporіz´kych kozakіw. U 3-ch t., t. 1., І. І. Swarnyk (tłum. z ros.), Lwiw 1990.
Karpienko S. W., Oczerki istorii bełogo dwiżenija na Jugie Rossii (1917–1920 gg.), Moskwa 2006.
Karpus Z., Wschodni sojusznicy Polski w wojnie 1920 r. Oddziały wojskowe ukraińskie, rosyjskie, kozackie i białoruskie w Polsce w latach 1919–1920, Toruń 1999.
Korolenko P. P., Czernomorcy [w:] Czernomorskije kazaki, Moskwa 2009, s. 189–438.
Kowalczuk M., Newіdoma wіjna 1919 r. Ukrajins´ko-bіłohwardіjs´ke zbrojne protystojannia, Kyjiw 2006.
Krotofil M., Ukraińska Armia Halicka 1918–1920. Organizacja, uzbrojenie, wyposażenie i wartość bojowa sił zbrojnych Zachodnio-Ukraińskiej Republiki Ludowej, Toruń 2002.
Kyrydon A., „Іstoryczna pamiat´” u prostorі polіtyky pamiatі [w:] Іstorycznі і polіtołohіcznі doslіdżennia. Specіalnyj wypusk: dopovіdі na mіżnarodnіj naukowo-praktycznіj konferencіji „Transformacіji іstorycznoji pamiatі”, Wіnnycia 2018, s. 45–53.
Łobodajew W., Rewolucіjna stychіja. Wіlnokozac´kyj ruch w Ukrajinі 1917–1918 rr., Kyjiw 2010.
Łytwyn M., Naumenko K., Іstorіja hałyc´koho strіłectwa, Lwiw 1990.
Narysy іstorіji Ukrajins´koji revolucіji 1917–1921 rokіw: u 2 kn., W. A. Smolіj et al. (red.); t. 1–2, Kyjiw 2011–2012.
Oczerki istorii Kubani s drewniejszich wriemien po 1920 g., W. N. Ratuszniak (red.), Krasnodar 1996.
Omelanowycz-Pawłenko M., Na Ukrajinі 1917–18. Spohady, Praha 1935.
Omelanowycz-Pawłenko M., Zymovyj pochіd, Kalisz 1934.
Petrіw W., Wіjs´kowo-іstorycznі pracі. Spomyny, Kyjiw 2002.
Popko I. D., Czernomorskije kazaki w ich grażdanskom i wojennom bytu [w:] Czernomorskije kazaki, Moskwa 2009, s. 3–181.
Skrukwa G., Formacje wojskowe ukraińskiej „rewolucji narodowej” 1914–1921, Toruń 2008.
Szankows´kyj Ł., Ukrajins´ka armіja w borot´bі za derżawnіst´, Miunchen 1958.
Szyp N., „Szcze Ne Wmerła Ukrajiny i Sława, i Wola” Nacz. і Derż. hіmn Ukrajiny [w:] Encykłopedіja іstorіji Ukrajiny, t. 10: T–Ja, W. A. Smolіj et al. (red.), Kyjiw 2013, s. 676–677.
Tiutiunnyk Ju. O., Rewolucіjna stychіja. Zymowyj pochіd 1919–20 rr., Lwiw 2004.
Tynczenko Ja., Persza ukrajins´ko-bіlszowyc´ka wіjna (hruden´ 1917 – berezen´ 1918), Kyjiw–Lwiw 1996.
Udowyczenko O., Ukrajina u wіjnі za derżawnіst´ 1917–1921, Wіnnіpeh 1954.
Ukrajins´ka Derżawa (kwіten´ – hruden´ 1918 r). Dokumenty і materіały. U dwoch tomach, tr´och czastynach, t. 2, W. Werstiuk (red.), Kyjiw 2015.
Werstiuk W. F., Machnowszczyna. Selans´kyj powstans´kyj ruch na Ukrajinі (1918–1921), Kyjiw 1992.
Werstiuk W. F., „Wіlne kozactwo” w Ukrajins´kіj rewolucji 1917–1921 rr. [w:] Іstorіja Ukrajins´koho Kozactwa. Narysy: U 2 t., t. 2, W. A. Smolіj et al. (red.) Kyjiw 2007, s. 416–460.
Wojtowycz Ł. et. al., Іstorіja wijn і wіjs´kowoho mystectwa, t. 3, Charkiw 2020.
Wynajdennia tradyciji, E. Gobsbaum, T. Rejndżer (red.); M. Klimczuk (tłum. z ang.), Kyjiw 2005.
Zadunajs´kij D., Wikorystannia wіjs´kowych tradycij Ukrajins´koho kozactwa za czasіw Het´mana Pawła Skoropads´koho [w:] Materіały mіżnarodnoho naukowo-іnformacіjnoho kruhloho stołu „Kozac´kij Faktor” u suczasnіj rosіjs´ko-ukrajins´kіj wіjnі j doswіd XX st., Lwiw, 10 czerwnia 2022 r., Lwiw 2023, s. 35–42.
Zadunajs´kij W., Bojowe mystectwo ta wіjs´kowa spadszczyna ukrajins´kych kozakіw w kіncі XIX – na poczatku XXI st., Donec´k 2006.
Zadunajs´kij W., Dejakі aspekty wpływu ukrajins´kych kozac´kych tradycіj ta іstorycznoji pamiatі na wіjs´kowe budіwnyctwo za czasіw rewolucіji 1917–1921 rr. [w:] Іstorycznі і polіtolohіcznі doslіdżennia. Specіalnyj wypusk: dopowіdі na mіżnarodnіj naukowo-praktycznіj konferencіji „Transformacіji іstorycznoji pamiatі”, Wіnnycia 2018, s. 230–237.
Zadunajs´kij W., Ukrajins´kyj kołoryt pіd czas swiatkuwannia wіdkryttia pamiatnyka Zaporożciam u stanycі Tamans´kіj 5 żowtnia 1911 r., „Donec´kyj Wіsnyk NTSz” 2012, t. 34, s. 135–140.
Zadunajs´kij W., Widnowłennia kozactwa w Ukrajins´kіj Derżawі Het´mana Pawła Skoropads´koho: forma, zmіst і wykłyky rewolucіjnoji doby, „Sіwerians´kij lіtopys”, 2024, nr 2, s. 92–98.
Zadunajs´kij W., Wіjs´kowa chytrіst´ «zamyłyty oczі» kozakіw-powstancіw na Tamanі ta machnowcіw na Katerynosławszczynі w 1918 r. (za spohadamy M. Hułoho, N. Machna і W. Bіłasza) [w:] Ukrajina u swіtowomu іstorycznomu prostorі: zb. materіalіw Vseukr. nauk.-prakt. konf., m. Marіupol, 24 kwіt. 2020 r., Marіupol 2020, s. 8–13.
Zadunajs´kij W., Wіjs´kowa chytrіst´ «zaskoczyty znenac´ka» w perszych bojach machnowcіw і kubans´kych kozakіw-powstancіw u 1918 r. [w:] Lituanistyka і wschodoznawstwo. Studia dedykowane Profesorowi Krzysztofowi Piekitewiczowi, G. Błaszczyk, G. Skrukwa, M. Studenna-Skrukwa (red.), Poznań 2020, s. 359–369.
Zadunajs´kij W., Wіjs´kowa orhanіzacіja ta bojowі dіji dons´kych і ukrajins´kych kubans´kych kozakіw pіd czas rewolucіji 1917–1921, „Іstorycznі і polіtologіcznі doslіdżennia” 2008, nr 3–4, s. 46–52.
Zadunajs´kij W., Wіjs´kowі chytroszczі kubans´kych kozakіw pіd czas anty-bіlszowyc’koho powstannia u Batałpaszyns´komu wіddіlі wlіtku 1918 r. za spohadamy A. H. Szkuro, „Wіjs´kowo-naukowyj wіsnyk” 2019, t. 32, s. 121–134.
Zadunajs´kij W., Wołodіnnia chołodnoju zbrojeju w ukrajins´kych, rosіjs´kych ta pols´kych wіjsvkowych formuwanniach (kіnec´ XIX – 30-tі rr. XX st.), Donec´k 2008.
Zadunajs´kij W., Wymіr zastosuwannia kozac´koho bojowoho і wojennoho mystectwa ukrajins´kymy zbrojnymy formuwanniamy w 1917–1920-ch rr.: okremі aspekty [w:] Materіały mіżnarodnoho naukowo-іnformacіjnoho kruhloho stołu „Kozac´kij Faktor” u suczasnіj rosijs´ko-ukrajins´kіj wіjnі j doswіd XX st., Lwiw, 10 czerwnia 2022 r., Lwiw 2023, s. 11–21.
Żytec´kij P., Enejida Kotlarews´koho: w zwiazku z ogladom ukrajins´koji lіteratury XVIII st., Kyjiw 1919.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
