Identity of traditional rural community written down in cultural texts (on the example of informal proper names)
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.11205Keywords:
identity, traditional rural community, cultural text, informal proper name, Wręczyca Wielka communityAbstract
The main purpose of this article is the attempt of description of elements of traditional rural community identity which are written down in cultural texts i. e. in the informal proper names. The inquiring sight contains different categories of proper names (e. g. names of parts of the village and hamlets, microtoponyms, names of small objects of sacred architecture). These names were collected during the geographical exploration from 2011 to 2024 in Wręczyca Wielka community in Silesian Province. On the strength of analysis of the onimic material it could be claimed that informal proper names are cultural texts passed from generation to generation which not only archive the world of former rural reality and characteristic picture of Wręczyca Wielka community but also influence on imagination and emotions of natural inhabitants.
References
I Międzynarodowy Kongres Etnolingwistyczny, t. 3: Pamięć — tożsamość — kategorie językowo-kulturowe, red. S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Bakalarczyk, P. Łozowski, Lublin 2022.
Adamski A., Górnictwo rud żelaza w regionie częstochowskim, Częstochowa 1994.
Afeltowicz B., Nazwa własna jako tekst kultury w nauczaniu języka polskiego jako obcego, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” 18 (2011), s. 73–80.
Bartmiński J., Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2009.
Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., Tekstologia, Warszawa 2009.
Bukraba-Rylska I., Socjologia wsi polskiej, Warszawa 2013.
Cieślikowa A., Nazwa w tekście a tekst w nazwie, w: Semantyka tekstu artystycznego, red. A. Pajdzińska, R. Tokarski, Lublin 2001, s. 99–108.
Garstka R., Lysko A., Walory kulturowe ziemi częstochowskiej. Obrzędowość doroczna, strój ludowy, tradycyjna zabudowa: w granicach subregionu północnego województwa śląskiego i powiatu zawierciańskiego, Katowice 2023.
Góralszczyzna mniej znana. W poszukiwaniu lokalnych tradycji, red. Ł. Sochacki, Kraków 2020.
Grabka B., Kucharzyk R., Dialekty i ich status w polskiej kulturze, w: W kręgu dialektów i folkloru. Prace ofiarowane Doktor Teresie Gołębiowskiej, Docent Wandzie Pomianowskiej i Docent Zofii Stamirowskiej, red. S. Cygan, Kielce 2007, s. 55–70.
Grochola-Szczepanek H., Badania fokusowe mowy mieszkańców wsi, „Socjolingwistyka” 20 (2006), s. 19–35.
Jakus-Borkowa E., Nazewnictwo polskie, Opole 1987.
Jelonek T., Językowo-kulturowy obraz wsi i jej mieszkańców utrwalony w mikrotoponimach, Kraków 2018.
Jelonek T., Językowo-kulturowy obraz wsi i jej mieszkańców utrwalony w wiejskich toponimach (na przykładzie gminy Wręczyca Wielka w powiecie kłobuckim), „Stylistyka” 33 (2024), s. 23–39.
Jelonek T., Nazewnictwo funkcjonujące na językowo-kulturowych pograniczach miast i wsi w dobie globalizacji, „Polonica” 43 (2023), s. 63–75, https://doi.org/10.17651/POLON.43.4.
Jelonek T., Nazwy części wsi w polszczyźnie mieszkańców gminy Wręczyca Wielka w powiecie kłobuckim. Tradycja i zmiana, w: Od tradycji do antytradycji, red. E. Horyń, S. Koziara, E. Młynarczyk, M. Puda-Blokesz, Kraków 2024, s. 203–218 (Dialog z Tradycją, 10).
Jelonek T., Nazwy kapliczek i krzyży przydrożnych na tle kultury ludowej, „Perspektywy Kultury” 44 (2024) nr 1, s. 443–462.
Jelonek T., Przemiany kulturowe wsi z perspektywy jej autochtonów (na przykładzie nieoficjalnych wypowiedzi mieszkańców Truskolas koło Częstochowy i miejscowości okolicznych), „Perspektywy Kultury” 16 (2017) nr 1, s. 135–160.
Jelonek T., Słownik mikrotoponimów gminy Wręczyca Wielka, Kraków 2018.
Jelonek T., Truskolasy. Dzieje wsi, jej tradycje oraz zabytki kościoła parafialnego pw. św. Mikołaja, Wręczyca Wielka 2013.
Kłopot S. W., Tożsamość socjokulturowa mieszkańców wsi, w: Tożsamości w procesach społeczno-kulturowych, red. M. Dziekanowska, M. Wójcicka, Lublin 2017, s. 149–180.
Kornaszewski M., W sprawie klasyfikacji nazw terenowych. Uwagi i propozycje, „Onomastica” 30 (1986), s. 5–15.
Kostkiewiczowa T., Tekst I, w: Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław–Warszawa–Kraków 1998, s. 574–575.
Kurek H., Gwara — wartość podstawowa wiejskiego obszaru językowo-kulturowego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 49 (2004), s. 247–255.
Kurek H., Krakowianie o wiejskich korzeniach. Podzielona tożsamość, „Socjolingwistyka” 30 (2016), s. 73–80, https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.30.6.
Kurek H., Mentalna mapa wiejskiej wspólnoty kulturowej, w: Dialog pokoleń 2, red. E. Wierzbicka-Piotrowska, Warszawa 2016, s. 125–132.
Kurek H., Tożsamość kulturowa polskiej wsi w epoce globalizacji i przemian społeczno-ekonomicznych, w: Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia. Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst”, Kraków, 27–28 września 2013 r., red. M. Rak, K. Sikora, Kraków 2014, s. 45–54.
Kurek H., Wiejskie korzenie a problemy kulturowej tożsamości, w: Język w środowisku wiejskim. W 110. rocznicę urodzin Profesora Eugeniusza Pawłowskiego, red. M. Mączyński, E. Horyń, Kraków 2014, s. 105–114.
Lubaś W., Dialektologia miejska. Przedmiot. Zakres. Metoda, „Język Polski” 63 (1983) z. 4–5, s. 268–284.
Lubaś W., Nazwy terenowe powiatów jasielskiego i krośnieńskiego, cz. 1, „Onomastica” 8 (1963), s. 195–236.
Łatak K. CRL, Klasztor kłobucki. Przestrzeń — ludzie — aktywność — kultura, Łomianki 2022.
Mały słownik gwar polskich, red. J. Wronicz, Kraków 2009.
Nowicka E., Wrona A., Regionalizm czy nowa etniczność? Wieś podhalańska w XXI wieku, Kraków 2015.
Pabian B., Dziedzictwo kulturowe częstochowskiego. Wierzenia, zwyczaje i obrzędy rodzinne, Wrocław 2005.
Pabich Ł., Krajobraz górniczy ziemi częstochowskiej, Częstochowa 2011.
Pelcowa H., Dziedzictwo leksykalne wyznacznikiem tożsamości regionu lubelskiego, Lublin 2023.
Pelcowa H., Przeszłość w językowym obrazie świata współczesnej wsi, w: Przeszłość w językowym obrazie świata, red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski, Lublin 1999, s. 253–267.
Pelcowa H., Specyfika i tożsamość gwarowa regionu, w: Studia dialektologiczne, t. 4, red. H. Kurek, A. Tyrpa, J. Wronicz, Kraków 2010, s. 63–69.
Pilecka L., Roszak B., Wrzesiński S., Truskolasy dawniej i dziś, Truskolasy 2008.
Rokosa M. C., Żelazo z doliny rzeki Kostrzyny-Pankówki, t. 1: Górnictwo i hutnictwo żelaza, t. 2: Społeczeństwo, religie i kościoły, t. 3: Aneks, Częstochowa 2023.
Rutkiewicz-Hanczewska M., Genologia onimiczna. Nazwa własna w płaszczyźnie motywacyjno-komunikatywnej, Poznań 2013.
Siwiec A., Nazwy własne obiektów handlowo-usługowych w przestrzeni miasta, Lublin 2012.
Skowronek K., Rutkowski M., Media i nazwy. Z zagadnień onomastyki medialnej, Kraków 2004.
Sławski F., Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1, Kraków 1956.
Słownik gwar polskich, t. 2, red. J. Karłowicz, Kraków 1901.
Słownik gwar polskich, t. 3, red. J. Karłowicz, Kraków 1903.
Słownik gwar polskich, t. 3, z. 1 (7), red. J. Reichan, S. Urbańczyk, Wrocław–Warszawa 1989.
Słownik gwar polskich, t. 5, z. 2 (14), red. J. Reichan, S. Urbańczyk, Kraków 1996.
Słownik gwar polskich, t. 5, z. 3 (15), red. J. Reichan, S. Urbańczyk, Kraków 1998.
Słownik pojęć i tekstów kultury. Terytoria słowa, red. E. Szczęsna, Warszawa 2002.
Słownik staropolski, t. 11, z. 7, red. nacz. S. Urbańczyk, Kraków 2001.
Wieruszewska M., Tożsamość kulturowa wsi. Kwestie i zobowiązania, „Przegląd Humanistyczny” 52 (2008) nr 6 (411), s. 31–45.
Wieruszewska M., Wieś polska. Konteksty — kontrasty — strategie, Warszawa 1997.
Zawodzińska-Bukowiec K., Nazwy części wsi, przysiółków, osad i rumunków — nazwy terenowe czy miejscowe? (na podstawie toponimów ziemi dobrzyńskiej), w: Mikrotoponimia i makrotoponimia. Problematyka wstępna, red. A. Gałkowski, R. Gliwa, Łódź 2014, s. 279–288, https://doi.org/10.18778/7969-307-8.28.
Żarski W., Tożsamość kulinarna jako wykładnik odrębności kulturowej, w: Tożsamość na styku kultur, red. I. Masojć, R. Naruniec, Wilno 2008, s. 80–90.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Tomasz Jelonek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain the copyright and full publishing rights without restrictions, and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).
