Daniela Dennetta naturalistyczno-ideologiczne spojrzenie na religię – kilka uwag opartych na metodologii i znaczeniu pojęć
DOI:
https://doi.org/10.15633/acr.5502Słowa kluczowe:
Dennett, naturalizm, ewolucja, Absolut, religiaAbstrakt
Czasy współczesne obfitują w różne teorie dotyczące religii. Dotyczy to także myśli amerykańskiego filozofa i kognitywisty Daniela Dennetta. Bazując na własnej wersji ewolucjonizmu, próbuje on przedstawić czytelnikowi teorię mówiącą, że religia jest zjawiskiem naturalnym i zanikającym. Niestety podstawy jego teorii nie są wolne od poważnych błędów. Nie rozumie on ponadto treści kryjących się pod klasycznymi terminami „Bóg” i „religia”, co sprawia, że w jego filozofii pojawia się silna tendencja do „ubóstwiania” i „absolutyzowania” tego, co określa mianem ewolucji czy natury. Można zatem uznać, że mimo iż odrzuca on tradycyjne rozumienie religii, to tendencje religijne są obecne w jego dywagacjach, a on sam jest jak najbardziej człowiekiem „pewnej wiary i zaufania”.
Bibliografia
Baker L. R., Saving Belief. A Critique of Physicalism, Princeton 1987.
Bauman Z., Etyka ponowoczesna, przeł. J. Bauman, J. Tokarska-Bakir, Warszawa 2012.
Bauman Z., Kultura w płynnej nowoczesności, Warszawa 2011.
Być chrześcijaninem dziś. Teologia dla szkół średnich, red. M. Rusecki, Lublin 1992.
Dawson Ch., Religia i kultura, przeł. J. W. Zielińska, Warszawa 1959.
Delacampagne Ch., Histoire de la philosophie au XXe siècle, Paris 1995.
Dennett D., Brainstorms: philosophical essays on mind and psychology, Cambridge–London 1988.
Dennett D., Content and Consciousness, London–New York 1999.
Dennett D., Darwin’s dangerous idea: evolution and the meanings of life, New York 1995.
Dennett D., Dźwignie wyobraźni i inne narzędzia do myślenia, przeł. Ł. Kurek, Kraków 2020.
Dennett D., Od bakterii do Bacha. O ewolucji umysłów, przeł. K. Bielecka, M. Miłkowski, Kraków 2017.
Dennett D., Odczarowanie. Religia jako zjawisko naturalne, przełożyła i wstępem opatrzyła B. Stanosz, Warszawa 2017.
Dennett D., Plantinga A., Nauka i religia. Czy można je pogodzić?, przeł. M. Furman, Ł. Kwiatek, Kraków 2014.
Dennett D., Real Patterns, „The Journal of Philosophy” 88 (Jan., 1991) no. 1, p. 27–51.
Dennett D., Świadomość, przeł. E. Stokłosa, red. naukowa i posłowie M. Miłkowski, rysunki P. Weiner, Kraków 2018.
Dennett D., The intentional stance, Cambridge–London 1989.
Encyklopedia socjologii, red. nauk. H. Domański, kom. red. Z. Bokszański, t. 2, Warszawa 1999.
Engel P., Introduction a la philosphie de l’esprit, Paris 1994.
Flew A., Bóg istnieje. Dlaczego najsłynniejszy ateista zmienił swój światopogląd, przeł. R. Pucek, Warszawa 2010.
Horgan T., Kim on the Mind–Body Problem, „The British Journal for the Philosophy of Science” 4 (1996), s. 578–608.
Kristeva J., Ta niewiarygodna potrzeba wiary, przeł. A. Turczyn, Kraków 2010.
Kurek Ł., Daniel Dennett. Jak pogodzić naukowy i potoczny obraz świata, https://nauka.uj.edu.pl/aktualnosci/-/journal_content/56_INSTANCE_Sz8leL0jYQen/74541952/137930326
Lewandowski J., Nauka kontra religia, czyli polemika Daniela Dennetta z Alvinem Plantingą, https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TI/TIA/jl_plantinga_v_dennett.html
Loba M., Wierzyć według Edyty Stein, „Zeszyty Naukowe Centrum Badań im. Edyty Stein” 2014 nr 11, s. 123–131.
Mackenzie B. D., Behaviourism and the limits of scientific method, London 1977.
McLean G. F., Myth and Philosophy, Washington 1971.
Nowak A., Przeciwko „filozofii” pogardy i nienawiści, https://wpolityce.pl/spoleczenstwo/363571-przeciwko-filozofii-pogardy-i-nienawisci (22.10.2017).
Pacewicz A., Cynizm epoki hellenistycznej – Teles, „Studia Antyczne i Mediewistyczne” 11 [46] (2013), s. 23–29.
Philosophy and Cognitive Science, eds. Ch. Hookway, D. Peterson, Cambridge 1993.
Plantinga A., Tooley M., Knowledge of God, Malden 2008.
Plantinga A., Where the conflict really lies: science, religion, and naturalism, Oxford 2011.
Ryle G., The concept of mind, introduction by D. Dennett, Chicago 2002.
Stenger V. J., The new atheism: taking a stand for science and reason, New York 2009.
Sterelny K., The Representational Theory of Mind, Oxford 1990.
Sztajer S., Idea „homo religiosus” a współczesne przemiany religijności, „Przegląd Religioznawczy” 2010 nr 2 (236), s. 17–26.
Trzecia kultura, red. J. Brockman, przeł. P. Amsterdamski, Warszawa 1996.
Wójcik B., Metodologiczne niespójności w teorii świadomości Daniela Dennetta, „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” (1997) nr 21, s. 79–106.
Wójcik B., Świadomość ponowoczesna i jej krytyka. Funkcjonalizm homunkularny w interpretacji świadomości Daniela C. Dennetta, Kraków 1997.
Zdybicka Z., Bóg, http://www.ptta.pl/pef/pdf/b/bog.pdf
Zdybicka Z., Religia, http://www.ptta.pl/pef/pdf/r/religia.pdf.
Życiński J., Język i metoda, Kraków 1983.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Andrzej Duk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
