Postmodern Battles with Religion – an Attempt to Outline the Problem
DOI:
https://doi.org/10.15633/acr.5301Keywords:
postmodernism, religion, Kristeva, Bauman, Dennett, new cultureAbstract
It is often said that in modern times we are dealing with a strong tendency to secularize all manifestations of personal and social life. And indeed, when it comes to the traditional understanding of religion, this is the case. Some even argue that religion is a naturally vanishing phenomenon, which means that there is no future for it (Dennett). However, many postmodern humanists have a different view. They argue, for example, that the present times are not so secularized (Habermas), and religion also plays an important role in the lives of individuals (Kristeva) and societies (Bauman), which should be used for the good of the emerging new culture. However, this understanding of the new religion stripped of its transcendental references is also questioning the durability and value of the new culture based on it.
References
Abp Paetz, papież Jan Paweł II i odpowiedzialność, https://wiez.pl/2020/12/04/paetz-jan-pawel-ii-odpowiedzialnosc/ (10.03.2021).
Artemiuk P., God in the World of „Liquid Modernity”: Zygmunt Bauman on Religion. Presentation and Criticism, „Wrocławski Przegląd Teologiczny” 27 (2019) 2, s. 95–111.
Bauman Z., Etyka ponowoczesna, przeł. J. Bauman, J. Tokarska-Bakir, Warszawa 2012.
Bauman Z., Kultura w płynnej nowoczesności, Warszawa 2011.
Bauman Z., Ponowoczesność jako źródło cierpień, Warszawa 2000.
Bauman Z., Obirek S., O Bogu i człowieku rozmowy, Kraków 2013.
Bąk U., Postmodernizm a religia, „Konteksty Społeczne” 3 (2015) nr 1 (5), s. 109–120.
Bokwa I., Teologia w warunkach nowoczesności i ponowoczesności, Sandomierz 2010.
Brzeziński D., Dwie dekady etyki ponowoczesnej. Analiza krytyki i ewolucji refleksji etycznej Zygmunta Baumana, „Studia Socjologiczne” (2008) nr 3 (190), s. 7–41.
Brzeziński D., Myśl społeczna Zygmunta Baumana przed Marcem 1968: od „mechanistycznej” do „aktywistycznej” wersji marksizmu, „Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego” 11 (2014) nr 6 (32), s. 161–181.
Burzyk M., Jędrzejek M., Wszystkie życia Zygmunta Baumana, „Znak” (2018) nr 752 (styczeń), s. 6–17.
„Człowiek w Kulturze. Pismo poświęcone filozofii i kulturze” (2000) nr 13: Nowość chrześcijaństwa.
Dadlez J., Interpretacja dekonstrukcji. Nietzsche, Derrida i styl filozofowania, „Studia Philosophica Wratislaviensia” 13 (2018) fasc. 1, s. 55–68.
Dawson Ch., Religia i kultura, przeł. J.W. Zielińska, Warszawa 1959.
Dennett D., Brainstorms: philosophical essays on mind and psychology, Cambridge– London 1988.
Dennett D., Consciousness Explained, New York 1991 (wyd. pol.: Świadomość, przeł. E. Stokłosa, red. naukowa i posłowie M. Miłkowski, rys. P. Weiner, Kraków 2018).
Dennett D., Content and Consciousness, London–New York 1999.
Dennett D., Darwin’s dangerous idea: evolution and the meanings of life, New York 1995.
Dennett D., Odczarowanie. Religia jako zjawisko naturalne, przełożyła i wstępem opatrzyła B. Stanosz, Warszawa 2017.
Dennett D., Od bakterii do Bacha. O ewolucji umysłów, przeł. K. Bielecka, M. Miłkowski, Kraków 2017.
Dennett D., The intentional stance, Cambridge–London 1989.
Dennett D., Darwin’s dangerous idea: evolution and the meanings of life, New York 1995.
Dennett D., Plantinga A., Nauka i religia. Czy można je pogodzić?, przeł. M. Furman, Ł. Kwiatek, Kraków 2014.
Deus otiosus. Nowoczesność w perspektywie postsekularnej, red. A. Bielik-Robson, M.A. Sosnowski, Warszawa 2013.
Dłubacz W., U źródeł filozofii. Od mitu do logosu, „Roczniki Filozoficzne” 50 (2002) z. 2, s. 123–138.
Duk A., Flew i Kristevej „poszukiwanie” Boga, „Theofos” (2019) nr 5, s. 38–53.
Duk A., Zarys „ateizmu postmodernistycznego” Zygmunta Baumana, „Theofos” (2020) nr 6, s. 101–119.
Eliade M., Aspekty mitu, przeł. P. Mrówczyński, Warszawa 1998.
Freud Z., Totem i tabu, przeł. J. Prokopiuk, M. Poręba, Warszawa 1993.
God, the gift, and postmodernism, eds. J.D. Caputo, M.J. Scanlon, Bloomington–Indianapolis 1999.
Habermas J., Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej?, tł. M. Łukasiewicz, Warszawa 2003.
Jodkowski K., Zasadnicza nierozstrzygalność sporu ewolucjonizm – kreacjonizm, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 21 (2012) nr 3 (83), s. 201–222.
Kiereś H., Mit, http://www.ptta.pl/pef/pdf/m/mit.pdf (10.03.2021).
Kiereś H., Postmodernizm, http://www.ptta.pl/pef/pdf/p/postmodernizm.pdf (12.03.2021).
Kierkegaard S., Trwoga i drżenie, tł. M. Bienenstock, Kraków 2017.
Kłoczowski J.A., OP, Człowiek bogiem człowieka: filozoficzny kontekst rozumienia religii w „Istocie chrześcijaństwa” Ludwika Feuerbacha, Lublin 1979.
Kmita J., Racjonalność „uwolniona od hipoteki metafizycznej”, Bydgoszcz 2001.
Kolarzowski J.J., Kristeva, czyli mosty zamiast murów, „Kultura Liberalna” https:// kulturaliberalna.pl/2010/04/20/kolarzowski-kristeva-czyli-mosty-zamiast-murow/ (12.02.2021).
Kołakowska A., Czy możliwa jest religia postmodernistyczna, w: Wielgus S. bp, Wojny kultur i inne wojny, Warszawa 2012, s. 219–236.
Konarzewska A., Nowy humanizm, nowa humanistyka, „Znak” (2012) nr 12, s. 114–117.
Kristeva J., Czarne słońce: depresja i melancholia, przeł. M.P. Markowski, R. Ryziński, Kraków 2007.
Kristeva J., Potęga obrzydzenia: esej o wstręcie, przeł. M. Falski, Kraków 2007.
Kristeva J., Stabat Mater, w: J. Kristeva, Histoires d’amour, Paris 2002.
Kristeva J., Ta niewiarygodna potrzeba wiary, przeł. A. Turczyn, Kraków 2010.
Kristeva J., Thérèse mon amour, Paris 2008.
Kristeva J., Vanier J., (Bez)sens słabości: dialog wiary z niewiarą o wykluczeniu, przeł. K. i P. Wierzchosławscy, Poznań 2012.
Kurek Ł., Daniel Dennett. Jak pogodzić naukowy i potoczny obraz świata, https://nauka.uj.edu.pl/aktualnosci/-/journal_content/56_INSTANCE_Sz8leL0jYQen/74541952/137930326 (12.03.2021).
Lenin W., Lenin, O religii, Warszawa 1970.
Lewandowski J., Nauka kontra religia, czyli polemika Daniela Dennetta z Alvinem Plantingą, https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TI/TIA/jl_plantinga_v_dennett.html (10.03.2021).
Loba M., Wierzyć według Edyty Stein, „Zeszyty Naukowe Centrum Badań im. Edyty Stein” (2014) nr 11: Fenomen Edyty Stein, s. 123–131.
Lyotard J.-F., The postmodern condition: a report on knowledge, transl. G. Bennington, B. Massumi, forew. F. Jameson, Minneapolis 1993 (wyd. pol.: Kondycja ponowo czesna: raport o stanie wiedzy, przeł. M. Kowalska, J. Migasiński, Warszawa 1997).
Lyotard J.-F., Thébaud J.-L., Just Gaming, University Of Minnesota Press 1985 (Theory and History of Literature, 20).
Makowski J., Julia Kristeva, „Ta niewiarygodna potrzeba wiary”, https://www.dwutygodnik.com/artykul/1077-julia-kristeva-ta-niewiarygodna-potrzeba-wiary.html (04.2010).
Mariański J., Religia w społeczeństwie ponowoczesnym. Studium socjologiczne, Warszawa 2010.
Maritain J., Freudianism and psychoanalysis: a Thomist view, w: Freud and the 20th century, ed. B. Nelson, New York 1957, s. 230–258.
Marks K., Engels F., Wybrane pisma filozoficzne 1844–1846, Warszawa 1949.
Matuszkiewicz T., Chrześcijaństwo epoki postmodernizmu, http://christianitas.org/news/chrzescijanstwo-epoki-postmodernizmu/ (21.07.2016).
Nowak A., Przeciwko „filozofii” pogardy i nienawiści, https://wpolityce.pl/spoleczenstwo/363571-przeciwko-filozofii-pogardy-i-nienawisci (22.10.2017).
Przełęcki M., Chrześcijaństwo niewierzących, Warszawa 1989.
Puciato J., Simone Weil – między herezją a świętością, https://www.polskieradio. pl/8/195/Artykul/424586,Simone-Weil-%e2%80%93-miedzy-herezja-a-swietoscia (31.08.2013).
Rusecki M., Pojęcie religii, w: Być chrześcijaninem dziś. Teologia dla szkół średnich, red. M. Rusecki, Lublin 1992.
Schmitz K.L., Postmodernism and the Catholic Tradition, „American Catholic Philosophical Quarterly” 73 (1999) no. 2, s. 233–266.
Słaba D., Religia, czyli „chwiejność znaczeń”. Pytanie o współczesną formułę religijności w dyskursie postmodernistycznym, „Studia Historica Gedanensia” 7 (2016), s. 276–288.
Sochoń J., Religia w projekcie postmodernistycznym, Lublin 2012.
Stróżyński M., Psychoanaliza i chrześcijaństwo wobec przemian współczesnej kultury, w: Kulturowe paradygmaty końca: studia komparatystyczne, red. J.C. Kałużny,
A. Żywiołek, Częstochowa 2013, s. 85–105.
Szymik J., Nobel dla Tokarczuk, https://www.gosc.pl/doc/5981107.Nobel-dla-Tokarczuk (15.11.2019).
Wielgus S. bp, Postmodernizm, w: Katecheza, pod red. R. Czekalskiego, Płock 2001, s. 33–48.
Wierzbińska G., Ponowne narodziny, „Logos i Ethos” (2009) nr 2 (27), s. 257–270. Wójcik B., Metodologiczne niespójności w teorii świadomości Daniela C. Dennetta, „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” (1997) nr 21, s. 79–106.
Voltaire, Pisma przeciw Polakom, przełożył, wstępem i przypisami opatrzył M. Skrzypek, Warszawa 2017.
Zatwardnicki S., Abraham. Meandry wiary, Poznań 2011.
Zdybicka Z.J., Religia, http://www.ptta.pl/pef/pdf/r/religia.pdf (29.09.2017).
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Andrzej Duk
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The author declares that he owns the copyright to the work (article) and that it is not limited in the scope covered by the above declaration and that the work (article) is an original work and does not infringe the copyright of other persons.
The author allows the Pontifical University of John Paul II in Krakow to use the paper free of charge, non-exclusive and unlimited in time by, i.e.:
– keeping in records and reproduction of the copies of the work using printing, reprography, magnetic recording and digital technology;
– trade in the original or copies on which the work has been recorded (introduction to the market, lending or rental of the original or copies, public exhibition, display, as well as making the work available to the public in such a way that everyone can have access to it in a place and at a time chosen by them);
– inclusion of the work in a collective work;
– granting by the Pontifical University of John Paul II in Krakow a Creative Commons Sub-licence Authorship Recognition-Non-commercial Use-No Subsidiaries 3.0 Poland
The Pontifical University of John Paul II in Krakow makes the work available on the Magazine Platform of the university under the Creative Commons Attribution-Non-commercial Use-No Subsidiary Works 3.0 Poland license.
Thus, it entitles all interested parties to use the work under the following conditions:
- the author and the title of the work will be given,
- the place of publication (journal title and internet address of the originally published work) will be indicated,
- the work will be distributed in a non-commercial manner,
- no dependent works will be created.
