Rezygnacja z urzędu kościelnego – wybrane aspekty ascetyczne i prawne w oparciu o motu proprio papieża Franciszka Imparare a congedarybrane aspekty ascetyczne i prawne w oparciu o motu proprio papieża Franciszka Imparare a congedarsi z 12 lutego 2018 roku
DOI:
https://doi.org/10.15633/acan.2472Słowa kluczowe:
Imparare a congedarsi, Kuria Rzymska, biskup, biskup emeryt, urząd kościelny, utrata urzędu, rezygnacja, wiek emerytalny, wakans diecezji, stabilność urzędu, tymczasowość na urzędzieAbstrakt
Artykuł stanowi komentarz do motu proprio papieża Franciszka Imparare a congedarsi z 12 lutego 2018 roku, dotyczącego ustąpienia z niektórych wyższych urzędów kościelnych z nominacji papieskiej. Przedstawia się najpierw motywację ascetyczną, jaka winna towarzyszyć duchownemu przy przechodzeniu na emeryturę. W dalszej kolejności omówione są nowości, jakie wnosi nowe ustawodawstwo. Pierwszą z nich jest zmiana sposobu utraty urzędu przez pełniących wysokie urzędy w Kurii Rzymskiej – zamiast odejścia z urzędu po osiągnięciu ustalonego wieku, są zobowiązani do składania rezygnacji na ręce papieża. Krytycznie ocenia się możliwość bezterminowego rozpatrywania rezygnacji przez biskupa rzymskiego. W tym czasie, który może dowolnie się przedłużać, biskup diecezji jest bowiem w stanie zawieszenia i może w każdej chwili opuścić swoją funkcję, co nie sprzyja dobremu wykonywaniu jego pasterskiej misji i podważa stabilność urzędu biskupa. Urząd biskupa, następcy apostołów, ma w Kościele ustrojowe znaczenie i wymaga odpowiedniej stabilności. Dlatego nigdy nie może być traktowany jako urząd ad tempus.
Bibliografia
Źródła
Arcybiskup Krakowski, Dekret określający wiek emerytalny kapłanów archidiecezji krakowskiej, 10.01.2008, „Notificationes e Curia Metropolitana Cracoviensi” 145 (2008) nr 1–3, s. 67–68.
Arcybiskup Krakowski, Status księdza emeryta w archidiecezji krakowskiej, 10.01.2008, „Notificationes e Curia Metropolitana Cracoviensi” 145 (2008) nr 4–6, s. 75–79.
Congregazione per i Vescovi, Il vescovo emerito, Libreria Editrice Vaticana 2008.
Francesco, Lettera apostolica in forma di motu proprio Come una madre amorevole, 4.06.2016, „Acta Apostolicae Sedis” 108 (2016), s. 715–717.
Francesco, Lettera apostolica in forma di motu proprio Imparare a congedarsi con cui si regola la rinuncia, a motivo dell’età, dei titolari di alcuni uffici di nomina pontificia, 12.02.2018, „L’Osservatore Romano”, edizione quotidiana, 16.02.2018, nr 38, s. 7.
Ioannes Paulus II, Constitutio apostolica de Romana Curia Pastor Bonus, 28.06.1988, „Acta Apostolicae Sedis” 80 (1988), s. 841–912.
Jan Paweł II, List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku, Watykan 1999.
Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 1994.
Konferencja Episkopatu Polski, Status biskupów seniorów diecezjalnych i pomocniczych, 6.03.2013, „Akta Konferencji Episkopatu Polski” 23 (2013) nr 1, s. 128–129.
Kongregacja ds. Biskupów, Dyrektorium o pasterskiej posłudze biskupów Apostolorum successores, 22.02. 2004; tekst polski: Kielce 2005.
Kongregacja ds. Duchowieństwa et al., Instrukcja o niektórych kwestiach dotyczących współpracy wiernych świeckich w ministerialnej posłudze kapłanów Ecclesiae de Mysterio, 15.08.1997, „Acta Apostolicae Sedis” 89 (1997), s. 852–877; tekst polski: „L’Osservatore Romano”, wyd. pol., 19 (1998) nr 12, s. 30–40.
Normae Romanae Rotae Tribunalis, 7.02.1994, „Acta Apostolicae Sedis” 86 (1994), s. 508–540.
Papieska Rada ds. Świeckich, Godność człowieka starszego i jego miejsce w Kościele i świecie, Watykan 1999.
Pontificia Commissio Decretis Concilii Vaticani II Interpretandis, Responsum ad propositum dubium, 7.07.1978, „Acta Apostolicae Sedis” 70 (1978), s. 534.
Regolamento Generale della Curia Romana, 30.04.1999, „Acta Apostolicae Sedis” 91 (1999), s. 635–636.
Secretariat Status, Rescriptum ex audientia Sanctissimi. De abdicatione dioecesanorum Episcoporum necnon Titularium munerum designationis Pontificiae. Disposizioni sulla rinuncia dei vescovi diocesani e dei titolari di uffici di nomina pontificia, 3.11.2014, „Acta Apostolicae Sedis” 106 (2014), s. 882–884.
Segreteria di Stato, Regolamento per le Rappresentanze Pontificie, 6.01.2003, Libreria Editrice Vaticana 2003.
Literatura
Alves J., Os bispos eméritos no pós-Concílio, „Forum Canonicum” 2 (2007) nr 1, s. 149–158.
Arrieta J. I., Commento alla Cost. Ap. Pastor Bonus, [w:] Legislazione sull’organizzazione centrale della Chiesa, eds. J. I. Arrieta, J. Canosa, J. Miñambres, Milano 1997, s. 167–373.
Bamberg A., L’amoris officium à l’égard des prêtres et évêques d’âge avancé, „Nouvelle Revue Théologique” 127 (2005), s. 226–235.
Bonk E., Retowski S., Emerytura – ulga czy udręka? Postrzeganie emerytury na przykładzie słuchaczy Uniwersytetów Trzeciego Wieku, „Gerontologia Polska” 21 (2013) nr 1, s. 25–31.
Canosa J., La rilevanza ecclesiale della certezza del diritto, „Ius Ecclesiae” 27 (2015), s. 647–652.
Chmielewski M., Duchowość kapłana-seniora, [w:] Nova et vetera polskiej duchowości, red. M. Chmielewski, Lublin 2004, s. 246–258.
Comentario Exegético al Código de Derecho Canónico, t. 1–5, eds. A. Marzoa, J. Miras, R. Rodríguez-Ocaña, Pamplona 1996.
Commento alla „Pastor Bonus” e alle norme sussidiarie della Curia Romana, ed. P. V. Pinto, Città del Vaticano 2003.
Código de Derecho Canónico. Edición bilingüe comentada por profesores de derecho canónico de la Universidad Pontificia de Salamanca, Madrid 2014.
Código de Derecho Canónico. Edición bilingüe, fuentes y comentarios de todos los cánones, ed. A. Benlloch Poveda, Valencia 1993.
De Paolis V., D’Auria A., Le Norme Generali. Commento al Codice di Diritto Canonico, Roma 2014.
Dziedzic J., Kościół wobec starości. Perspektywa pastoralnoteologiczna, „Polonia Sacra” 19 (2015) nr 1, s. 95–113.
Gallaro G. D., The bishop emeritus. An ecclesial consideration, „The Jurist” 66 (2006), s. 374–389.
García Martín J., Le norme generali del Codex Iuris Canonici, Roma 1996.
Gefaell P., La tutela del soggetto nella perdita dell’ufficio, „Ius Ecclesiae” 7 (1995), s. 131–152.
Gefaell P., Pérdida del oficio, [w:] Diccionario General de Derecho Canónico, t. 6, eds. J. Otaduy, A. Viana, J. Sedano, Pamplona 2012, s. 135–139.
Góralski W., hasło Prałat, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 16, red. E. Gigilewicz, Lublin 2012, kol. 250–251.
Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. 2, cz. 1, red. J. Krukowski, Poznań 2005.
Kowalska I., Sytuacja przejścia na emeryturę (w świetle badań diagnostycznych), „Edukacja Dorosłych” 21 (2015) nr 1, s. 127–143.
Krukowski J., Prawo administracyjne w Kościele, Warszawa 2011, s. 350–356.
Krukowski J., Sobański R., Komentarz do Kodeksu prawa kanonicznego, t. 1: Księga I. Normy ogólne, Poznań 2003.
Landete Casas J., Ad nutum, [w:] Diccionario General de Derecho Canónico, t. 1, eds. J. Otaduy, A. Viana, J. Sedano, Pamplona 2012, s. 197–198.
Majer P., Prawo kanoniczne a zgorszenie, „Pastores” (2013) nr 59(2), s. 127–134.
Marchetti G., La „vacatio” di un ufficio ecclesiastico. Annotazioni circa un istituto giuridico canonistico, „Quaderni di Diritto Ecclesiale” 17 (2004), s. 117–145.
May G., Die Amtsenthebung (amotio) von Bischöfen, „Forum. Katholische Theologie” 21 (2005), s. 199–212.
Miras J., Prelado, [w:] Diccionario General de Derecho Canónico, t. 6, eds. J. Otaduy, A. Viana, J. Sedano, Pamplona 2012, s. 381–385.
Montini G. P., „Il Vescovo diocesano a settantacinque anni è pregato di presentare rinuncia”. Considerazioni sul canone 401 § 1, [w:] Il Vescovo e la sua Chiesa, a cura di G. Canobbio, F. Dalla Vecchia, G. P. Montini, Brescia 1996, s. 215–253 (Quaderni teologici del Seminario di Brescia, 6).
Montini G. P., II momento della vacanza di un ufficio conferito per un tempo determinato o fino a una determinata età (can. 186), „Quaderni di Diritto Ecclesiale” 9 (1996), s. 195–208.
New Commentary on the Code of Canon Law, eds. J. P. Beal, J. A. Coriden, T. J. Green, New York–Mahwah 2000.
Pighin B. F., Profilo giuridico del vescovo emerito, „Ius Ecclesiae” 13 (2001), s. 779–794.
Poulat É., L’évêque émérite dans l’institution épiscopale, „L’Année Canonique” 40 (1998), s. 235–242.
Puig F., Annotazioni sulla rinuncia all’ufficio di nomina pontificia, „Ius Ecclesiae” 27 (2015), s. 451–464.
Puig F., La responsabilità giuridica dell’autorità per negligenza in un deciso orientamento normativo, „Ius Ecclesiae” 28 (2016), s. 716–734.
Puig F., Stabilità e continuità del titolare dell’ufficio parrocchiale, „Ius Ecclesiae” 27 (2015), s. 653–662.
Rehak M., Jurisdiktionsprimat und Absetzung von Bischöfen. Systematische Nachbetrachtungen, „Archiv für katholisches Kirchenrecht” 181 (2012), s. 386–443.
Sabbarese L., Renuncia al oficio, [w:] Diccionario General de Derecho Canónico, t. 6, eds. J. Otaduy, A. Viana, J. Sedano, Pamplona 2012, s. 928–929.
San José Prisco J., Disposiciones sobre la renuncia de obispos diocesanos y de titulares de cargos con nombramiento pontificio. Comentario, „Revista Española de Derecho Canónico” 71 (2014), s. 945–951.
Sitarz M., Zasada legalności w sprawowaniu władzy administracyjnej w Kościele, [w:] Organizacja i funkcjonowanie administracji w Kościele, red. J. Krukowski, W. Kraiński, M. Sitarz, Toruń 2011, s. 65–86.
Słownik łacińsko-polski, t. 4, red. M. Plezia, Warszawa 1974.
Wenz W., Zasada dyskrecjonalności w sprawowaniu władzy administracyjnej w Kościele, [w:] Organizacja i funkcjonowanie administracji w Kościele, red. J. Krukowski, W. Kraiński, M. Sitarz, Toruń 2011, s. 87–108.
Żurowski M., Problem władzy i powierzania urzędów w Kościele katolickim, Kraków 1984.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Piotr Majer
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
