Miracula z początku XX w. związane z cudownym obrazem św. Antoniego z Sądowej Wiszni w świetle źródeł archiwalnych z zasobów krakowskiego Archiwum Prowincji Matki Boskiej Anielskiej OO. Reformatów
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3738Słowa kluczowe:
św. Antoni z Padwy, cuda, kult obrazu, Sądowa Wisznia, zakon reformatów, Brodnica n. DrwęcąAbstrakt
Artykuł stanowi edycję źródła archiwalnego będącego spisem cudów, jakie dokonać się miały od ok. 1900 r. do 1913 r. za sprawą św. Antoniego Padewskiego w wizerunku z reformackiego klasztoru w Sądowej Wiszni. Analizowany tekst znajduje się obecnie w zasobie krakowskiego Archiwum Prowincji Matki Boskiej Anielskiej OO. Reformatów nie stanowi on jednak samodzielnej jednostki archiwalnej, lecz został włączony w tom rękopiśmiennej Kroniki klasztoru w Sądowej Wiszni z lat 1888–1945. Właściwą edycję źródła – wykonaną według zasad I. Ihnatowicza, tj. z zastosowaniem podwójnego systemu rozbudowanych przypisów – poprzedzono wieloelementowym wstępem. Prowadzi on od krótkiego omówienia specyfiki kultu świętego z Padwy w środowisku polskich reformatów, przez rys historii klasztoru w Sądowej Wiszni i samego łaskami słynącego obrazu, aż po analizę przedmiotowych mirakuli. Autorka pokusiła się tu o wskazanie analogii do wymienionych cudów oraz o rozważania na temat rysującego się w świetle informacji źródłowych wycinkowego obrazu kresowego społeczeństwa z początku XX w. w aspekcie pobożnościowym oraz tendencji do uwidocznionej tu wiary w cudotwórczą moc obiektów kultu. Sięgnęła przy tym także do innych źródeł z zasobu wspomnianego archiwum (m.in. ksiąg intencji mszalnych, kroniki, dokumentacji Stowarzyszenia św. Antoniego).Bibliografia
Secondary works:
Balon M., Bejda H., Pabis M., Koronka św. Antoniego. Cuda i łaski, Kraków 2011.
Banaszak M., Historia Kościoła Katolickiego, vol. 3, part 1: Czasy nowożytne 1517–1758, Warszawa 1989.
Bar J.B., Udział Polski w literaturze franciszkańskiej: bibliografia c.d., „Studia Theologica Varsaviensia” 6 (1968), no. 2, pp. 263–353.
Bar J.R., Antoninki, in: Zakony św. Franciszka w Polsce w latach 1772–1970, part 1: Zgromadzenia męskie i żeńskie oraz klasztory klauzurowe, ed. J.R. Bar, Warszawa 1978, pp. 150–151.
Barycz H., Krowicki Marcin (zm. 1573), in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 15, ed. E. Rostworowski, Wrocław 1970, pp. 350–353.
Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, vol. 2: Piśmiennictwo Staropolskie, ed. R. Pollak et al., Warszawa 1964.
Błachut A.J., Realizacje architektoniczne Pawła Fontany dla reformatów małopolskich, in: Podług nieba i zwyczaju polskiego. Studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Adamowi Miłobędzkiemu, ed. Z. Bania et al., Warszawa 1988, pp. 317–324.
Błachut A. J., Realizzazioni architettoniche non note eseguite da Paolo Antonio Fontana per i Fratri Minori Riformati della Małopolska, „Archiwum Franciscanorum Historicum” 77 (1985), pp. 226–234.
Błażkiewicz A.H., Powstanie małopolskiej prowincji reformatów (1589–1639), „Nasza Przeszłość” 14 (1961), pp. 49–160.
Brodnica – parafia pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, in: Diecezja Toruńska. Historia i teraźniejszość, vol. 3: Dekanat brodnicki, ed. S. Kardasz, Toruń 1998, pp. 72–78.
Brzuszek B., Działalność pisarska i wydawnicza Franciszkanów- Reformatów (1772–1970), in: Zakony św. Franciszka w Polsce w latach 1772–1970, part 3: Zakon Braci Mniejszych – Franciszkanów, ed. J.R. Bar, Warszawa 1978, pp. 244–302.
Dziedzicki L., Sambor, in: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 10, eds. B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1889, pp. 227–242.
Ém. card. Callegari (Giuseppe), év. de Padoue, in: Annuaire Pontifical Catholique de 1907, Paris 1907, pp. 645–646.
Fros H., Sowa F., Księga imion i świętych, vol. 1, Kraków 1997.
Gach P.P., Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska 1773–1914, Lublin 1984.
Gama Caeiro F. da, António de Lisboa. Introdução ao estudo da obra antoniana, Lisboa 1967.
Gozdawa-Gołębiowski J., Od wojny krymskiej do bałkańskiej, Gdańsk 1985. Grążawski P., Franciszkanie w Brodnicy n. Drwęcą 1947–1997, Brodnica 1997.
Grodziski S., Historia ustroju społeczno-politycznego Galicji 1772–1848, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971.
Ihnatowicz I., Projekt instrukcji wydawniczej dla źródeł historycznych
XIX i początku XX wieku, „Studia Źródłoznawcze” 7 (1962), pp. 99–123. Ihnatowicz I., Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, vol. 1, Warszawa 1967.
J. B. [J. Bliziński], Kś. F. [J. Fankidejski], Brodnica, in: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 1, eds. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, Warszawa 1880, pp. 362–370.
Jabłonowski A., Polska XVI wieku pod względem geograficzno statystycznym,vol. 7: Ziemie ruskie. Ruś Czerwona, part 1, Warszawa 1901.
Jarowiecki J., Góra B., Prasa lwowska w dwudziestoleciu międzywojennym. Próba bibliografii, Kraków 1994.
Jezierski A., Leszczyńska C., Historia gospodarcza Polski, Warszawa 2001. Jouvre E., L’arrière-boutique de St. Antoine à Toulon et le pain des pauvres, Parigi 1897.
Kaleciński M., Ostrowski J.K., Kościół parafialny p.w. Najświętszej Panny Marii Wspomożenia Wiernych w Sądowej Wiszni, in: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, vol. 3, ed. A. Betlej et al., Kraków 1995, pp. 155–169.
Kantak K., Franciszkanie polscy, vol. 2: 1517–1795, Kraków 1938.
Karłowicz J., Słoworód ludowy, Kraków 1878.
Kleinschmidt B., Antonius von Padua in Leben und Kunst, Kult und Volkstum, Düsseldorf 1931.
Kowalewski M., Mały słownik tegoroczny, Poznań-Warszawa-Lublin 1959.
Kronika kościelna i rozmaitości – Sądowa Wisznia, „Pamiętnik Religijno- Moralny. Czasopismo ku zbudowaniu i pożytkowi tak duchownych jako i świeckich osób” 2 (1858), no. 11, p. 581.
Kronika żałobna, “Pietas et Studium” 8 (1973), no. 3–4, p. 333.
Krzyżak L., Nauczanie prawa kanonicznego w seminarium duchownym w Przemyślu – zarys problematyki, „Studia Ełckie” 19 (2017), no. 2, pp. 131–146.
Kuźmak K., Sokołowski E., Antoni z Padwy św., in: Encyklopedia Katolicka,
vol. 1, eds. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Lublin 1973, col. 660–663.
L. Dziedzicki, Mościska, in: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 6, eds. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, Warszawa 1885, pp. 693–700.
Lenartowicz Ś., Kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii i klasztor oo. franciszkanów-reformatów w Sądowej Wiszni, in: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, vol. 3, ed. A. Betlej et al., Kraków 1995, pp. 171–177.
Linde S.B., Słownik Języka Polskiego, vol. 6, Warszawa 1814.
Litak S., Struktura i funkcje parafii w Polsce od końca XVI do XVIII w., in: Kościół w Polsce, vol. 2: Wieki XVI–XVIII. Studia nad historią
Kościoła Katolickiego w Polsce, ed. J. Kłoczowski, Kraków 1969, pp. 259–481.
Lu. Dz. [L. Dziedzicki], Gródek, in: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 2, eds. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, Warszawa 1881, pp. 819–825.
Lu. Dz. [L. Dziedzicki], Jaworów, in: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 3, eds. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, Warszawa 1882, pp. 519–527.
Lu. Dz. [L. Dziedzicki], Komarno, in: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 4, eds. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, Warszawa 1883, pp. 301–305.
Lu. Dz. [L. Dziedzicki], Laszki, in: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 5, eds. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, Warszawa 1884, pp. 95–96.
Lu. Dz. [L. Dziedzicki], Małnów, in: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 6, eds. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, Warszawa 1885, p. 36.
Lu. Dz. [L. Dziedzicki], Medyka, in: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 6, eds. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, Warszawa 1885, pp. 236–239.
Lu. Dz. [L. Dziedzicki], Sądowa Wisznia, in: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 10,
eds. B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1889, pp. 361–362.
Lu. Dz. [L. Dziedzicki], Stojańce, in: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. 11, eds. B. Chlebowski,W. Walewski, Warszawa 1890, p. 353.
Łazęga R., Brodnica między r. 1819 a 1863, „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 5 (1898), pp. 49–95.
Łoś P.Sz., Szkice do portretu ziemian polskich XX wieku, Warszawa 2005.
Łoziński B., Leksykon zakonów w Polsce. Informator o życiu konsekrowanym, Warszawa 1998.
Łukaszewicz J., Dzieje kościoła wyznania helweckiego w Litwie, vol. 2, Poznań 1843.
Maciejczyk J., Cześć św. Antoniego w Polsce. Obraz cudowny św. Antoniego w Wieliczce, „Cheb św. Antoniego” 1 (1895), pp. 247–249.
Marecki J., Zakony w Polsce. Instytuty życia konsekrowanego, instytuty i zgromadzenia zakonne, instytuty świeckie, wspólnoty życia apostolskiego, Kraków 2000.
Musiał B., Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku, Warszawa 2001.
Mysłek W., Kościół katolicki w Polsce w latach 1918–1939. Zarys historyczny, Warszawa 1966.
Nie[s]iecki K., Herbarz Polski… powiększony dodatkami późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza, vol. 10, Lipsk 1845.
Niezgoda C., Św. Antoni z Padwy – życie i nauczanie, Kraków 2002.
Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, Warszawa 1992. O cudownym obrazie św. Antoniego w klasztorze Braci Mniejszych (OO. Reformatów) w Sądowej Wiszni, „Posłaniec św. Antoniego z Padwy” 2 (1913), pp. 204–209.
Obraz św. Antoniego w Brodnicy, „Pietas et Studium” 3 (1968), no. 3, pp. 248–249.
Pajewski J., Historia powszechna 1871–1918, Warszawa 2002.
Pasiecznik J., Kościół i klasztor Franciszkanów w Zakliczynie n. Dunajcem, Kraków 1992.
Pasiecznik J., Prowincja Matki Boskiej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych (franciszkanie-reformaci), in: Życie religijne w Polsce pod okupacją 1939–45. Metropolie wileńska i lwowska. Zakony, ed. Z. Zieliński, Katowice 1992, pp. 239–289.
Pasiecznik J., Sądowa Wisznia – sanktuarium św. Antoniego z Padwy, „Miesięcznik Franciszkański” 83 (1990), no. 9, pp. 25–29.
Pasiecznik J., Sądowa Wisznia, klasztor Franciszkanów-Reformatów, in: Diecezja przemyska 1939–45, vol. 3: Zakony, eds. J. Draus, J. Musiał, Przemyśl 1990, pp. 268–277.
Plehen H., Ortsgeschichte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg 1900.
Polak E., Cuda świętego Antoniego. Świadectwa i modlitwy, Kraków 2015.
Polska Encyklopedia Szlachecka, vol. 11, eds. S.J. Starykoń-Kasprzycki, M. Dmowski, Warszawa 1988.
Prokop K.R., Biskupi Kościoła katolickiego w III Rzeczpospolitej, Kraków 1998.
Przeszli do życia wiecznego. Śp. O. Beniamin Edward Brzozowski OFM, „Nasze Dzisiaj. Biuletyn Prowincji M. B. Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych” 3 (1991), pp. 64–65.
Przeszli do życia wiecznego. Śp. O. Innocenty Józef Jarosz, „Nasze Dzisiaj. Biuletyn Prowincji M. B. Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych” 2 (1988), pp. 75–77.
Prześladowanie Unii na Podlasiu, „Przegląd Polski” 10 (1875), fascicle 10, pp. 47–81.
Rabka R., Bałkany 1912–1913, Warszawa 2010.
Rąkowski G., Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej, part 3: Ziemia Lwowska, Pruszków 2007.
Réau L., Iconographie de l’art chrétien, vol. 3: Iconographie des saints, part 1, Paris 1958.
Rewski Z., Kozakiewicz S., Fontana Paweł Antoni (1696–1765), in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 7, ed. W. Konopczyński, Wrocław 1949, pp. 60–61.
Rospond S., Święty Józef Sebastian Pelczar, Kraków 2006.
Rys historyczny klasztoru Braci Mniejszych w Sądowej Wiszni, in: Kalendarz Posłańca św. Antoniego z Padwy na rok Pański 1936, Miejsce Piastowe 1935, pp. 49–57.
S.M. [S. Momidłowski], Śp. Ks. Jakub Federkiewicz, „Kronika Diecezji Przemyskiej” 27 (1927), pp. 30–35.
Simon M., Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I–IV w., Warszawa 1981.
Skrabski J., Paolo Fontana. Nadworny architekt Sanguszków, Tarnów 2007.
Słownik folkloru polskiego, ed. J. Krzyżanowski, Warszawa 1965.
Sobieraj M., Fundatorzy klasztorów franciszkańskich w Rzeczypospolitej
XVII–XVIII wieku, in: Zakony Franciszkańskie w Polsce, vol. 2, part 1: Franciszkanie w Polsce XVI–XVIII w., ed. J. Kłoczowski, Niepokalanów 1998, pp. 97–243.
Sroka A., Franciszkański Kościół św. Antoniego w Przemyślu, Jarosław-Przemyśl 1992.
Sroka A., Prawo i życie polskich reformatów, Kraków 1975.
Stano G., Antonio di Padova, in: Bibliotheca Sanctorum, vol. 2, ed. P. Ciriaci, Roma 1962, col. 156–179.
Szteinke A., Koralewicz Aleksy (ok. 1656–1722), in: PSB, vol. 14, ed. E. Rostworowski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968–1969, pp. 30–31.
Szteinke A., Kościół św. Antoniego i klasztor Franciszkanów Reformatów w Warszawie (1623–1987), Kraków 1990.
Szteinke A., Prowincja M. B. Anielskiej (1911–1970), in: Zakony św. Franciszka w Polsce w latach 1772–1970, part 3: Zakon Braci Mniejszych – Franciszkanów, ed. J. R. Bar, Warszawa 1978, pp. 217–236.
Szwagrzyk A., Pieniądz na ziemiach polskich X–XX w., Wrocław 1973.
Śliwa T., Federkiewicz Jakub, krypt.: F, X. F. (1852–1926), in: Słownik Polskich Teologów Katolickich 1918–1981, vol. 5, ed. L. Grzebień, Warszawa 1983, pp. 358–359.
Śliwa T., Pelczar Józef Sebastian (1842–1924), in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 25, ed. E. Rostworowski, Wrocław 1980, pp. 547–550.
Tokarski J., Hauser Z., Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Ukrainie, vol. 1, [Warszawa] 2000.
Wilk A., Literatura o św. Antonim Padewskim od XV do XX w., „Collectanea Theologica” 12 (1931), pp. 75–97.
Wiśniowski G., Franciszkanie-Reformaci między pierwszym a trzecim rozbiorem Polski (1772–1795), in: Zakony św. Franciszka w Polsce w latach 1772–1970, part 3: Zakon Braci Mniejszych – Franciszkanów, ed. J. R. Bar, Warszawa 1978, pp. 135–144.
Wiśniowski G., Prowincje Reformackie w latach 1795–1815, in: Zakonyśw. Franciszka w Polsce w latach 1772–1970, part 3: Zakon Braci
Mniejszych – Franciszkanów, ed. J. R. Bar, Warszawa 1978, pp. 145–162.
Wiśniowski G., Śp. O. Mieczysław Alfons Kierzkowski OFM, Przeszli do życia wiecznego. Śp. O. Innocenty Józef Jarosz, „Nasze Dzisiaj. Biuletyn Prowincji M. B. Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych” 4 (1996), pp. 115–116.
Wolski K., Pruski Andrzej h. Prawdzic, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 28, part 1, ed. E. Rostworowski, Wrocław 1984, pp. 591–592.
Zieliński Z., Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce 1918–1944, Lublin 1981.
Zimmermanns E., Antonius von Padua OMin, in: Lexikon der christlichen Ikonographie, vol. 5: Ikonographie der Heiligen, Rom-Freiburg-Basel- Wien 1973, col. 219–225.
Żychliński T., Złota Księga Szlachty Polskiej, vol. 9, publ. J. Leitgeber, Poznań 1887.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
