Files of the Polish Welfare Committee Kraków-Miasto as a source for studying women’s history in 1939–1945
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.29102Słowa kluczowe:
działalność charytatywna, Generalne Gubernatorstwo, historii kobiet, okupacja niemiecka, życie codzienneAbstrakt
Akta Polskiego Komitetu Opiekuńczego Kraków-miasto (PolKO), przechowywane w Archiwum Narodowym w Krakowie i od lat udostępniane, stanowią bardzo cenne źródło do badania realiów okupacyjnych, a jednocześnie przykład zespołu archiwalnego, którego potencjał nie został przez badaczy w pełni wykorzystany. Celem niniejszego artykułu jest próba pokazania możliwości, jakie niosą akta PolKO dla badania historii kobiet oraz interdyscyplinarnego potencjału tych dokumentów. PolKO był lokalną placówką Rady Głównej Opiekuńczej (RGO)—oficjalnie działającej na terenie Generalnego Gubernatorstwa polskiej organizacji charytatywnej. Akta powstające w wyniku funkcjonowania Komitetu, choć mocno zdekompletowane, odzwierciedlają główne kierunki działań podejmowanych przez tę instytucję. Dlaczego mogą być przydatne w badaniach dziejów kobiet? Podczas okupacji niemieckiej oficjalna działalność charytatywna stała się domeną kobiet. Kobiety stanowiły większość pracowników i współpracowników PolKO. Jednocześnie okupacyjne uwarunkowania spowodowały, że przeważały także wśród podopiecznych Komitetu. Zatem analizując akta PolKO, możemy dotrzeć do informacji odnoszących się zarówno do motywów podjęcia działań charytatywnych przez poszczególne kobiety, charakteru wykonywanych prac, stopnia zaangażowania, jak również przyczyn ubóstwa, rodzaju oczekiwanego i udzielanego wsparcia.
Bibliografia
Archives
National Archive in Kraków
— collection: Polski Komitet Opiekuńczy Kraków-Miasto
Central Archives of Modern Records (AAN)
— collection: Rada Główna Opiekuńcza. Biuro Centrali w Krakowie
Barbara Purtak Central Archive of Polish Nursing
— Virtual Museum of Polish Nursing, http://www.wmpp.org.pl/pl/pielegniarki-na-frontach/ii-wojna-%C5%9Bwiatowa/starowieyskamaria. html, Album Sekcji Charytatywnej Obywatelskiego Komitetu Pomocy w Krakowie, photo No. 2 (Aug 3, 2022).
Studies
Brandt A. M., Budowanie świadomości konsumenckiej w XX wieku, in: Dym. Powszechna historia palenia, eds. S. L. Gilman, Z. Xun, Kraków 2009, pp. 332–343.
Czocher A., Czy dobroczynność wymagała odwagi? O działaczach Polskiego Komitetu Opiekuńczego Kraków-Miasto 1939–1945, in: Cena odwagi. Między ocaleniem życia a ocaleniem człowieczeństwa, eds. A. Bartuś, P. Trojański, Oświęcim 2019, pp. 193–208.
Dufrat J., Stan badań nad dziejami kobiet w Polsce—I wojna światowa, okres międzywojenny, II wojna światowa, in: Dzieje kobiet w Polsce. Dyskusja wokół przyszłej syntezy, ed. by K. A. Makowski, Poznań 2014, s. 123–131.
Glasowitz M., Zwrot afektywny, “Opcje” (2013) No. 2, pp. 24–27.
Grądzka-Rejak M., Kobieta żydowska w okupowanym Krakowie (1939–1945), Kraków 2016.
Kałwa D., Historia kobiet—kilka uwag metodologicznych, in: Dzieje kobiet w Polsce. Dyskusja wokół przyszłej syntezy, ed. by K. A. Makowski, Poznań 2014, pp. 13–28.
Kałwa D., Przemoc i zapomnienie. Druga wojna światowa z perspektywy płci kulturowej, in: Kobiety i historia. Od niewidoczności do sprawczości, eds. K. Bałżewska, A. Korczyńska-Partyka, Wódkowska, Gdańsk 2015, pp. 27–43.
Klemensiewicz Z., Tytuły i nazwy zawodowe kobiet w świetle teorii i praktyki, in: Z. Klemensiewicz, Składnia, stylistyka, pedagogika językowa, ed. by A. Kałkowska, Warszawa 1982, pp. 729–753.
Kroll B., Rada Główna Opiekuńcza 1939–1945, Warszawa 1985.
Krysiak P., Feminatywa w polskiej tradycji leksykograficznej, “Rozprawy Komisji Językowej. Wrocławskie Towarzystwo Naukowe” 42 (2016), pp. 83–90.
Kultura afektu—afekty w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym, eds. R. Nycz, A. Łebkowska, A. Dauksza, Warszawa 2015.
Matoga H., W kręgu opiekuńczego czepka, Kraków 1999.
Ostrowska J., Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej, Warszawa 2018.
Pamięć i afekty, eds. Z. Budrewicz, R. Sendyka, R. Nycz, Warszawa 2014.
Röger M., Wojenne związki. Polki i Niemcy podczas okupacji, Warszawa 2016.
Ronikier A., Pamiętniki 1939–1945, Kraków 2001.
Rosenwein B. H., Obawy o emocje w historii, “Teksty Drugie” (2015) No. 1, pp. 358–391 (originally published: Worrying about Emotions in History, “The American Historical Review” 107 (2002) Issue 3, pp. 821–845.
Świątecka M., Róża Łubieńska i jej działalność społeczna, “Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” (1979) No. 51, pp. 147–177.
Tabaszewska J., Między afektami i emocjami, “Przegląd Kulturoznawczy” (2018) No. 2, pp. 262–275, doi: 10.4467/20843860PK.18.017.9720.
Weh A., Prawo Generalnego Gubernatorstwa w układzie rzeczowym z objaśnieniami i szczegółowym skorowidzem, Krakau 1941.
Wenzel-Homecka Z., Polski Komitet Opiekuńczy Kraków-Miasto w latach 1939–1945 i jego akta, “Archeion. Czasopismo Naukowe Poświęcone Sprawom Archiwalnym” 41 (1964), pp. 325–345.
Wysmułek J., Przyrodzone, poskramiane czy konstruowane? Dyskursy o emocjach w badaniach historycznych, “Przegląd Humanistyczny” (2016) No. 2, pp. 81–96.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
