Józef Jakubowski (1899–1984) – activist in scout, community, and émigré organisations in the light of Polish and French archival resources
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.29103Keywords:
Józef Jakubowski (1899–1984), Polish Red Cros—Welfare Society for the Poles in France, Second World War, Polish emigration in FranceAbstract
The main purpose of this paper is to provide an insight into the life, activities, and preserved archival documents concerning Józef Jakubowski (1899–1984), whose work in support of Polish emigrants residing in France during the Second World War deserves highest recognition and respect. Jakubowski was born in Warsaw, where he spent his childhood, completed primary and secondary education, and began his studies at the Warsaw University of Technology in 1917. He was was actively involved in the scouting movement. His participation in the Polish–Soviet War forced him to leave the university . It was only in 1924 that he completed his higher education at another university, the Higher School of Commerce. His professional life also started in Warsaw, where he worked for the Association of Polish Merchants until 1939. His life was interrupted by the Second World War, and he decided to emigrate first to Switzerland and then to France. At that time of his life, he became involved with the Polish Red Cross. He was primarily involved in developing forms of aid and organising support for Poles in France. Once the Polish Red Cross was banned from further activities, he worked in the Welfare Society for the Poles in France. He cooperated with the Polish Resistance Movement in France and with military authorities on the evacuation of the Polish armed forces to England, as well as with many institutions, including the French Red Cross, the Department of Social Welfare for Foreigners, the International Refugee Organisation, and the Association of Polish Veterans. The archival documents concerning Jakubowski, surviving at the Central Archives of Modern Records in Warsaw and at the Polish Library in Paris, make it possible to reconstruct not only the facts of his life but also the events related to the functioning of the institutions, organisations, and associations he worked for.
References
• Central Archives of Modern Records in Warsaw
call sign 2/284/0/12/301, Polski Czerwony Krzyż. Zarząd Główny w Warszawie Delegatura PCK w Wielkiej Brytanii. Relief Society for Poles (Towarzystwo Pomocy Polakom). Rewindykacja mienia oraz akcja paczkowa.
call sign 2/734/0, Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji. Organizacja i działalność Towarzystwa: sprawozdania, 1942, 1943, call sign 1, 2; Kontrole: protokoły i sprawozdania, 1942—1944, call sign 3—7; Likwidacja Towarzystwa: sprawozdania, protokoły, korespondencja, zestawienia, 1943—1945, call sign 8, 9;
call sign 2/464/0/9/915 Polski Czerwony Krzyż (we Francji—działalność w zakresie opieki nad uchodźcami oraz b. żołnierzami Armii Polskiej we Francji, likwidacja PCK). Dom Polski w (Marsylii). Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji—(działalność. Instrukcja Dyrektora…);
call sign 2/464/0/11/994 Groupement d’Assistance aux Polonais en France avant la liquidation (Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji przed likwidacją, organizacja i działalność. Spisy schronisk, personelu i osób przebywających w schroniskach, komunikat, korespondencja…);
call sign 2/464/0/9/916 Polski Czerwony Krzyż i Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji—działalność, sprawy personalne, (schroniska PCK w Marsylii i innych miejscowościach. Raport Biura Polskiego w Marsylii, wykazy schronisk i pracowników PCK, korespondencja…);
call sign 2/464/0/11/997 G.A.P.—liquidation (Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji—likwidacja. Sprawy rożne: paczki dla więźniów, prenumerata “Wieszcza Polskiego” i “Pacholęcia Polskiego” dla chorych i ubogich, listy dla osób zamieszkałych w schronisku w Greoux-les…);
call sign 2/472/0/-/42 Organizacje oświatowe, kulturalne, społeczne we Francji i ich działalność na terenie Księstwa Monaco. Stowarzyszenie Młodych Muzyków Polaków w Paryżu. Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji. Koło polskie w Nicei. Korespondencja, sprawozdania z działalności, programy koncertów;
call sign 2/464/0/11/996 G.A.P. (Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji], Liquidation des interets du l’ancies Croix Rouge Polonais et du Groupement d’Assistance aux Polonais a Marseille. [Likwidacja spraw b. Polskiego Czerwonego Krzyża i TOPF w Marsylii. Sprawy…)
call sign 2/464/0/11/995 Groupement d’Assistance aux Polonais en France avant la liquidation (Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji przed likwidacją [organizacja i działalność. Wykazy osób pobierających zasiłki, zestawienia finansowe, korespondencja, formularze zgonu).
call sign 2/284/0/12/301 Polski Czerwony Krzyż. Zarząd Główny w Warszawie, Delegatura PCK w Wielkiej Brytanii. Relief Society for Poles (Towarzystwo Pomocy Polakom). Rewindykacja mienia oraz akcja paczkowa.
• Hoover Institution Archivea (scans at AAN)
Uchodźcy (Refugees) call sign 800/42/0/-/134, Folder 3 1943. Geographic areas, Europe, France, Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji
Uchodźcy wojenni (War refugees) call sign 800/42/0/-/141, Folder 3 1944. Geographic areas, Europe, France, Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji (GAPF); War refugees.
Uchodźcy wojenni (War refugees) 800/42/0/-/132, Folder 11 1942. Geographic areas, France, Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji.
• Polish Library in Paris
Archives of the Polish Red Cross in France, from the legacy of Józef Jakubowski
temporary call sign 1, Materiały dotyczące biografii Józefa Jakubowskiego
temporary call sign 2, Dokumenty dotyczące działalności J. Jakubowskiego w Polskim Czerwonym Krzyżu i Towarzystwie Opieki nad Polakami we Francji
temporary call sign 3, Materiały dotyczące pierwszego okresu działalności Polskiego Czerwonego Krzyża we Francji
temporary call sign 4, Protokoły posiedzeń organów Polskiego Czerwonego Krzyża we Francji, vol. 1—2
temporary call sign 5, Sprawozdania z działalności Polskiego Czerwonego Krzyża we Francji
temporary call sign 6, Sprawozdania Delegatur Okręgowych PCK
temporary call sign 7, Materiały dotyczące likwidacji Polskiego Czerwonego Krzyża we Francji, vol. 1—2
temporary call sign 8, Materiały organizacyjne, protokoły zebrań Towarzystwa Opieki nad Polakami we Francji (TOPF—GAPF)
temporary call sign 9, Rozliczenia finansowe PCK i TOPF
temporary call sign 10, Sprawozdania z działalności organów Towarzystwa Opieki nad Polakami we Francji
temporary call sign 11, Sprawy likwidacji TOPF
temporary call sign 12, Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji— korespondencja
temporary call sign 13, Materiały związane z posiedzeniami Zarządu Polskiego Czerwonego Krzyża
temporary call sign 14, Organizacja opieki schroniskowej
temporary call sign 15, Materiały dotyczące Domu Schroniskowego PCK w Grenoble
temporary call sign 16, Sprawy opieki schroniskowej
temporary call sign 17, Działalność PCK wobec zmiany sytuacji politycznej
temporary call sign 18, Materiały dotyczące organizowania pomocy więźniom obozów, byłym jeńcom wojennym oraz Żydom polskim
temporary call sign 19, Sprawy Działu Zatrudnienia i działu Oświaty PCK
temporary call sign 20, Sprawy administracyjno‑kadrowe PCK i TOPF
temporary call sign 21, Zaświadczenia o pracy w PCK
temporary call sign 22, Opracowania i raporty dotyczące historii i działalności Polskiego Czerwonego Krzyża
temporary call sign 23, Materiały Zjazdu Delegatów Okręgowych Polskiego Czerwonego Krzyża
temporary call sign 24, Współpraca PCK z Radą Polonii Amerykańskiej
temporary call sign 25, Korespondencja związana z działalnością PCK
temporary call sign 26, Materiały w sprawach spornych pracowników PCK
temporary call sign 27, Albumy
temporary call sign 28, Zbiór fotografii dotyczących działalności PCK
temporary call sign 29, Prasa polska na obczyźnie, artykuły z prasy zagranicznej
temporary call sign 30, Działalność Józefa Jakubowskiego w Relief Society for Poles (Towarzystwo Pomocy Polakom—Société de Secours aux Polonais)
temporary call sign 31, Sprawy administracyjno-organizacyjne placówek Towarzystwa Opieki nad Polakami we Francji
temporary call sign 32, Korespondencja z okresu prowadzenia prywatnej firmy przewozowej
temporary call sign 33, Sprawozdania z działalności Relief Society for Poles
temporary call sign 34, Relief Society for Poles—korespondencja
temporary call sign 35, Materiały różnych instytucji w ramach Towarzystwa Pomocy Polakom
temporary call sign 36, Korespondencja z Organisation Internationale pour les Réfugiés
temporary call sign 37, Działalność Józefa Jakubowskiego w Księgarni Polskiej w Paryżu
temporary call sign 38, Fotografie Księgarni Polskiej
temporary call sign 39, Materiały Société d’Applications Plastiques (SAP)
temporary call sign 40, Prasa zachowana w spuściźnie
temporary call sign 41, Materiały różne
temporary call sign 42, Materiały obce ze spuścizny Józefa Jakubowskiego
temporary call sign 43, vol. 1. Akta Domu Schroniskowego PCK w Grenoble; vol. 2. Akta organów kolegialnych Domu Schroniskowego PCK w Grenoble
temporary call sign 44, Materiały dotyczące Księgi zbiorowej pt. 11 Listopada 1941
temporary call sign 45, Materiały Komitetu Uznania Pamięci Marsz. Piłsudskiego (Komitetu Obchodu 19-go Marca)
temporary call sign 46, Prace różnych osób zachowane w aktach DSGH Grenoble
temporary call sign 47, Materiały informacyjne przesłane do Grand Hôtel w Grenoble
temporary call sign 48, Komunikaty radiowe. Z akt Domu Schroniskowego w Grenoble
temporary call sign 49, Materiały prasowe. Z akt Domu Schroniskowego
• Mieczysław Biesiekierski Archive
temporary call sign 8, Prace M. Biesiekierskiego związane z działalnością opiekuńczą
• Zygmunt Lubicz-Zaleski
akc. 3917/1, Życiorys Z. Lubicz‑Zaleskiego (teka niepaginowana).
• Polish Institute and Sikorski Museum in London
PRM-K 16, 4.
• State Archive in Warsaw
Korotyński collection, call sign 72/201/0/25/2862.
• Press
W Warszawie tylko 22 proc. głosowało ważnie, “Warszawski Dziennik Narodowy” 10 September (1935) No. 106B, pp. 1, 5.
Wybory do Sejmu, “Kurjer Warszawski” 10 September (1935) No. 248, pp. 3—4.
• Studies
Babiński M., Z akcji Polskiego Czerwonego Krzyża, in: Wojenny Rocznik Emigracji Polskiej we Francji 1939—1944, Lyon 1945, pp. 72nn.
Cmentarz polski w Montmorency, ed. by J. Skowronek, Warszawa 1986.
Gajewicz B., Opieka nad kombatantami 1941—1944, Valsles-Bains 1944.
Kalinowski P., Emigracja polska we Francji w służbie dla Polski i Francji 1939—1945, Paryż 1970.
Klimaszewski B., Nowakowska E. R., Wyskiel W., Mały słownik pisarzy polskich na obczyźnie 1939—1980, Warszawa 1993.
Korespondencja, notatki, fotografie; Poland. Official catalogue of the Polish Pavilion at the World’s Fair in New York, 1939, Warszawa 1939.
Kraszewski P., Zaleski Lubicz Zygmunt, in: Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, vol. 5: S-Ż, ed. K. Dopierała, Toruń 2005, pp. 382—383.
Markiewicz Z., Zygmunt Lubicz-Zaleski, “Pamiętnik Literacki” 60 (1969) no. 1, pp. 413—414.
Miąso J., Pozarolnicze kształcenie młodzieży wiejskiej w latach 1918—1939, “Przegląd Historyczno-Oświatowy” (1997) No. 3—4, pp. 95—109.
Miąso J., Szkoły zawodowe w Polsce w latach 1918—1939: ich rozwój, organizacja i funkcje społeczne, Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk—Łódź 1988.
Nowakowska K., Pawilon Polski na nowojorskiej wystawie światowej (1939—1940) i jego dalsze dzieje, Warszawa 2013.
Nowakowski J. M., Walery Sławek (1879—1939). Zarys biografii politycznej, Warszawa 1988.
Pachowicz A., Sytuacja Polaków we Francji po ewakuacji rządu Władysława Sikorskiego, “Studia Historyczne” 48 (2005) No. 2, pp. s. 207—220.
Pachowicz A., Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji 1941—1944, Toruń 2013.
Pachowicz A., Wśród Francuzów i Polaków w czasach wojen i pokoju, czyli o działalności Zygmunta Wacława Michała Lubicz-Zaleskiego (1882—1967), in: Stosunki międzynarodowe i wkład Polaków w dziedzictwo kulturowe, ed. by S. Kowalska, UAM, Poznań—Kalisz 2014, pp. 205—225. “Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu” 1932.
Zygmunt Lubicz-Zaleski, in: Słownik współczesnych pisarzy polskich, vol. 3: R—Ż, collective work ed. by E. Korzeniowska, Warszawa 1964, p. 570—574.
Zabiełło S., Na posterunku we Francji, Warszawa 1967.
Zaleski-Lubicz Zygmunt, in: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, vol. 2: N—Ż, Warszawa 1985, p. 667.
Zygmunt Lubicz-Zaleski, Pamiętnik od Grotowic do Buchenwaldu 1939—1945, vol. 2, ed. and annotated by M. Willaume, Paryż—Łódź 1988.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The author declares that he or she has full copyright to the work, and such copyright it is not limited to the extent applicable to this declaration, that the article is an original work and that it does not infringe any third-party rights.
The author agrees to a free-of-charge, non-exclusive and non-restricted use of the work by Pontifical University of John Paul II in Krakow i.e.:
- to record and duplicate: make copies of the work by means of printing, reprography, magnetic or digital storage;
- to circulate the original or the copies of the work (disseminate, lend or lease the original or copies thereof, publicly display, screen or make the work publicly available so that everyone is able to access it at the time and in place they wish to do so);
- to include the work in a compilation;
- the Pontifical University of John Paul II in Krakow may grant sublicenses Creative Commons Acknowledgement of authorship-Non-commercial use-Without derivative work 3.0 Poland
The Pontifical University of John Paul II in Krakow makes the work available on the Platform Periodicals belonging to the University, according to the licence Creative Commons Acknowledgement of authorship-Non-commercial use-Without derivative work 3.0 Poland. Accordingly, the author authorises all interested parties to use the work on the following conditions:
- the author and the title of the work will be listed,
- the place of publication (name of the periodical and an Internet link to the originally published work),
- the work will be distributed in a non-commercial way,
- no derivative works will be created.
