Polisemiczny charakter zjawiska laickości i przykłady jego zastosowania we współczesnym dyskursie publicznym
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.3480Słowa kluczowe:
laickość, proces vs. zjawisko laicyzacji, religia w sferze publicznej, stosunki religia–polityka, relacje państwo–KościółAbstrakt
Przeprowadzona analiza przywołuje polisemiczny charakter pojęcia laickości, na co wpływ miały nowożytne idee polityczne i filozoficzne. Określone to zostało dwoma stanowiskami: diachronicznym, które ujmuje laickość jako rozciągnięty w czasie proces, oraz synchronicznym, które pozwala dostrzec w niej jednoczesność zachodzących zjawisk. W ten sposób koncepcja laickości odsłania swą praktyczną wartość w odniesieniu do wyzwań dotyczących zarówno kryzysu państwowości, jak i zmieniających się relacji państwo–Kościół. Wartość tę potwierdza miejsce, jakie w badaniach nad laickością zajmują zasady suwerenności, równości czy separacji. W konsekwencji realizowana w systemie demokratycznym zasada laickości opiera własne odniesienie do podstawowych wartości na merytorycznej argumentacji, wzajemnej perswazji oraz konsensusie jako procedurze podejmowania decyzji.
W stosunku do pierwszego stanowiska analiza przywołuje badania przeprowadzone przez specjalistów z dziedziny nauk politycznych, filozoficznych, prawnych i socjologicznych. Natomiast drugie odniesione zostało do trzech wybranych kwestii, które określają funkcje laickości: relatywizmu, publicznej roli religii oraz prawdy.
Bibliografia
Adams D. L., Schurb K., The Anonymous God: The Church Confronts Civil Religion and American Society, St. Louis Missouri 2004.
Barbera A., Il cammino della laicità, w: Laicità e diritto, a cura di S. Canestrari, Bologna 2007, s. 33–91.
Baubérot J., Le tante laicità nel mondo. Per una geopolitica della laicità, perchè essa non è un assoluto fuori dal tempo, ma il frutto di processi storici e di fondamenti filosofici differenti, Roma 2008.
Belardinelli S., L’altro Illuminismo. Politica, religione e funzione pubblica della verità, Soveria Mannelli 2009.
Bellah R., Civil Religion in America, „Daedalus Journal of the American Academy of Arts and Science” 1 (1967), s. 1–21.
Berger P., Sekularyzm w odwrocie, „Res Publica” 11 (1997), s. 67–74.
Böckenförde E.-W., Wolność – państwo – Kościół, tłum. P. Kaczorowski, G. Sowiński, Kraków 2004.
Casanova J., Religie publiczne w nowoczesnym świecie, tłum. T. Kunz, Kraków 2005.
Ceccanti S., Una libertà comparata. Libertà religiosa, fondamentalismi e società multietniche, Bologna 2000.
Cimbalo G., Laicità come strumento di educazione alla convivenza, w: S. Canestrari, Laicità e diritto, Bologna 2007, s. 269–313.
Crepaldi G., Il cattolico in politica. Manuale per la ripresa, Siena 2010.
D’Uggento M. R., Quale laicità, Trento 2009.
Dalla Torre G., Europa. Quale laicità, Cinisello Balsamo 2007.
Dalla Torre G., Le „laicità” e la „laicità”, w: Laicità cristiana, a cura di F. D’Agostino, Cinisello Balsamo 2007, s. 17–38.
La Déclaration universelle sur la laïcité au XXIe siècle, „Le Monde” 10.12.2005. www.lemonde.fr/idees/article_interactif/2005/12/09/declaration-universelle-sur-la-laicite-au-xxie-siecle_718769_3232.html (2.02.2019).
Donati P., Oltre il multiculturalismo. La ragione relazionale per un mondo comune, Roma–Bari 2010.
Dudała R., La nozione della libertà religiosa nella dichiarazione „Dignitatis humanae”. Una riflessione sulla società e sulla cultura contemporanea, Kielce 2017.
Gentile E., Le religioni della politica: fra democrazie e totalitarismi, Roma–Bari 2001.
Giovanetti P., Europa. Religioni. Laicità. Dieci interviste, Milano 2007.
Haarscher G., Laickość: Kościół, państwo, religia, tłum. E. Burska, Warszawa 2004.
Habermas J., Tra scienza e fede, Roma–Bari 2005.
Habermas J., Wierzyć i wiedzieć, „Znak” 558 (2002) nr 9, s. 8–21.
Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”, w: Sobór Watykański II, Konstytucje. Dekrety. Deklaracje, Poznań 2002.
La laicità crocifissa? Il nodo costituzionale dei simboli religiosi nei luoghi pubblici, a cura di R. Bin, G. Brunelli, A. Pugiotto, P. Veronesi, Torino 2004.
Laicità e democrazia: una questione per la teologia, a cura di L. Casula, Milano 2011.
Laicità e filosofia, a cura di G. Miligi, G. Perazzoli, Milano–Udine 2010.
Laicità: la ricerca dell’universale nelle differenze, a cura di P. Donati, Bologna 2008.
Macioce F., Una filosofia della laicità, Torino 2007.
Magris C., La storia non è finita. Etica, politica, laicità, Milano 2008.
Marczewska-Rytko M., Religia i polityka w globalizującym się w świecie, Lublin 2010.
Matteucci N., Sovranità, w: N. Bobbio, N. Matteucci, G. Pasquino, Il dizionario di politica, Torino 2007, s. 909.
Mazanka P., Źródła sekularyzacji i sekularyzmu w kulturze europejskiej, Warszawa 2003.
Piccinni M. R., Profili di tutela della libertà religiosa nelle Costituzioni dei Paesi della riva sud del Mediterraneo e nelle Dichiarazioni arabo-islamiche sui Diritti dell’Uomo, https://riviste.unimi.it/index.php/statoechiese/article/view/922 (3.02.2019).
Possenti V., Religia i życie publiczne. Chrześcijaństwo w dobie ponowożytnej, Warszawa 2005.
Potz M., Granice wolności religijnej. Kwestie wolności sumienia i wyznania oraz stosunku państwa do religii w Stanach Zjednoczonych Ameryki, Wrocław 2008 (Monografie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Seria Humanistyczna).
Prieto V., Diritto dei rapporti tra Chiesa e società civile, Roma 2008.
Ramadan T., Islam e libertà, Torino 2008.
Religia i polityka. Zarys problematyki, red. P. Burgoński, M. Gierycz, Warszawa 2005.
Rémond R., Religion and Society in Modern Europe, Malden M.A. 1999.
Rusconi G. E., Come se Dio non ci fosse. I laici, i cattolici e la democrazia, Torino 2000.
Seidl H., Il laico davanti a Dio. Risposta filosofica al laicismo di oggi, Soveria Mannelli 2010.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
